Moet koning Filip de wandaden in Congo erkennen? Het politiek draagvlak wordt steeds groter

Onder Leopold II, die Congo tussen 1885 en 1908 exploiteerde als zijn privébezit, overleden tussen de 1 en 5 miljoen Congolezen door het extreem gewelddadige bewind dat hij installeerde. Een officiële erkenning voor die wandaden is er vanuit België nog altijd niet gekomen. Voor CD&V-voorzitter Joachim Coens is het hoog tijd dat die er nu wel komen, zo zei hij gisteren in De afspraak. “En ik denk dat koning Filip de meest aangewezen persoon is”, zei hij. De koning spreekt namens de regering, maar heeft als nazaat van Leopold II ook symbolisch een belangrijke rol te spelen.

Coens krijgt brede steun voor zijn voorstel. N-VA-voorzitter Bart De Wever sprak zich begin vorig jaar al uit voor een “historisch pardon” voor de wandaden van Leopold II. Hij kreeg toen de vraag naar aanleiding van de nieuwe naam van het Delwaide-dok, genoemd naar de Antwerpse oorlogsburgemeester. Ook hij kijkt naar koning Filip. “Als je over het koloniaal verleden spreekt, dan denk ik dat je onvermijdelijk naar de figuur van het staatshoofd zult moeten kijken”, zei hij toen. 

Ook sp.a en Groen vinden het evident dat er erkenning komt voor de wandaden in Congo, net als Open Vld. Maar wanneer? Binnen de regering, die het initiatief neemt, is het onderwerp nog niet besproken, maar Coens wil de zestigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid eind deze maand aangrijpen als aanleiding, maar dat lijkt erg kort dag. Het Hof lijkt zelf nog te willen afwachten. Open Vld wil eerst een grondig debat. Snel sorry zeggen is voor hen niet voldoende. Groen wil dat debat net starten met een eerste publieke verklaring waar België zijn verantwoordelijkheid toont. 

Wetenschappelijke commissie

Wat wel zo is: er groeit consensus om in het parlement de confrontatie aan te gaan met het eigen koloniale verleden. Groen diende drie jaar geleden samen met sp.a al een resolutie in die zin in in de Kamer, en legt die weer op tafel. CD&V nam een gelijkaardig initiatief in de Senaat. Kamerfractieleider Patrick Dewael wil nu het initiatief nemen om een parlementaire ‘waarheidscommissie’ op te richten. Komende woensdag bespreekt hij de kwestie met de fractieleiders. De kans is groot dat die commissie er komt. Maar de exacte opdracht en de werkmethode zijn nog onduidelijk.

Groen en CD&V pleiten voor een interdisciplinaire en internationale groep wetenschappers, die dan een scherp rapport kunnen maken over de rol van de Belgen in Congo. “Daarbij zouden bijvoorbeeld ook privé-archieven ter beschikking worden gesteld en doctoraatsbeurzen worden uitgedeeld”, legt Kamerlid Wouter De Vriendt (Groen) uit.

Op basis van dat wetenschappelijk onderzoek kan de politiek knopen doorhakken. Komt er effectief ook een schuldbekentenis en hoe ver gaat ons land daarin? Of blijft het bij een erkenning? Eventuele excuses kunnen leiden tot herstelbetalingen, maar wil ons land daarin meegaan? Hoe gaat België om met dat verleden in de publieke ruimte en in het onderwijs? En vooral: wat is het officiële discours van België tegenover de kolonisatie en de wandaden van Leopold II?  “Het wordt tijd dat we die donkere episode een plaats geven”, zegt De Vriendt.