Ruim 3 op de 4 zorgkundigen vrezen nieuwe corona-uitbraak: ‘Rusthuizen niet klaar voor tweede golf’

De rust is min of meer teruggekeerd in de woon-zorgcentra, maar het mag duidelijk zijn dat de crisis diepe sporen heeft nagelaten. Niet het minst bij het personeel zelf. Uit een online bevraging door de federatie van zorgkundigen (Befezo) bij ruim 1.000 Vlaamse zorgkundigen, waarvan het overgrote deel in rusthuizen werkt, blijkt dat 77,27 procent van hen aangeeft dat de crisis een impact had op hun psychisch welzijn. Een grote meerderheid voelt zich ondergewaardeerd door de politieke overheid. En opvallend: goed 21 procent denkt er zelfs aan om de zorgsector te verlaten.

Het is ook duidelijk waar de problemen zaten: zo’n drie kwart van de bevraagden (74,38 procent) geeft aan dat er de afgelopen maanden een tekort aan beschermmaterialen was in hun instelling. Volgens meer dan een kwart (26,02 procent) is dat trouwens nog altijd het geval.

Ook het gebrek aan opleiding over hoe om te gaan met infectiegevaar komt duidelijk naar boven uit de bevraging. Zo’n 12 procent zegt al voor de echte uitbraak informatie en vorming te hebben gehad over de epidemie. Bijna 30 procent kreeg dat tijdens de uitbraak. Maar nog meer dan de helft van de bevraagden zegt nog altijd geen opleiding gekregen te hebben. De bevraging liep van eind mei tot en met 10 juni.

Vooral de angst voor wat nog kan komen, is groot. Uit de rondvraag blijkt dat nog heel wat rusthuizen helemaal niet voorbereid zijn op een nieuwe uitbraak. Dat signaleren zorgkundigen uit minstens 150 rusthuizen. Het gaat hier wel om een zelfrapportage en moet dan ook met de nodige nuance bekeken worden. Maar de sector van de rusthuizen is zo versnipperd en divers dat geen enkele instantie nu een goed overzicht heeft. Dus kan deze bevraging wel een indicatie geven van de situatie. Feit is dat het personeel zelf het alvast somber in ziet. Goed 76 procent van de zorgkundigen zegt bang te zijn voor een nieuwe uitbraak in hun rusthuis.

Uit de rondvraag blijkt ook dat bijna 200 woon-zorgcentra de afgelopen maanden hulp kregen van buitenaf. Vooral van thuisverpleegkundigen, studenten verpleeg- of zorgkunde en gewone vrijwilligers. In sommige gevallen kwamen ook het Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen bijspringen. En heel uitzonderlijk zelfs het leger, zoals in woon-zorgcentrum Archambeau in Jette.

Ziekenhuis-centrisch

Volgens professor Jozef Pacolet, die aan het Leuvense Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) uitgebreid onderzoek deed naar de sector van de rust- en verzorgingstehuizen, is het beleid de sector van de ouderenzorg in het begin van de coronacrisis compleet vergeten. “Het was duidelijk dat de experts die de crisis probeerden aan te pakken de sector helemaal niet kenden. En onbekend maakt onbemind”, stelt professor Pacolet die het over ‘nooit gezien ziekenhuis-centrisch gedrag’ heeft van zowel virologen als politici.

Wat hem vooral trof was de snelheid waarmee aan ‘rantsoenering’ werd gedaan in de ziekenhuizen. Hij verwijst daarmee naar een aantal ethische adviezen die stelden dat de meest verzwakte ouderen beter niet meer naar de ziekenhuizen werden gebracht, maar in de rusthuizen moesten blijven om er te sterven. “Natuurlijk wordt ook in normale tijden de afweging gemaakt welke behandeling nog verantwoord is en welke niet, en moet er altijd een individuele beoordeling zijn. Maar het heeft de situatie van de rusthuizen extra bemoeilijkt, op een moment dat zij niet over voldoende beschermingsmiddelen of personeel beschikten. De rusthuizen moesten van zorgvoorzieningen plots ziekenhuizen worden. Ik hoop dan ook dat die ethische adviezen weer ingetrokken worden als er een tweede golf komt.”

Volgens professor biostatistiek Geert Molenberghs is een nieuw bloedbad in de rusthuizen bij een tweede golf wel degelijk te vermijden. “Er zitten daar heel wat kwetsbare mensen samen in een gesloten omgeving, wat voor heel wat clusterbesmettingen heeft gezorgd. Als we er kunnen in slagen om de rusthuizen te voorzien van alle nodig beschermingsmaterialen, moeten grote sterftecijfers te vermijden zijn.”

Dat er blijkbaar nog altijd rusthuizen zijn waar het personeel geen beschermingsmaterialen heeft, noemt professor Molenberghs ‘volledig ontoelaatbaar’. “Nulrisico bestaat niet. Maar wat vermijdbaar is moet je absoluut proberen vermijden. Zorg dus dat er een plan is en zorg er ook voor dat het personeel getraind en gevormd is. Het zal die mensen ook gemoedsrust geven, dat ze gewapend zijn voor hun taak. In de ziekenhuizen is dat goed gegaan. Zoiets is ook nodig voor de rusthuizen.”

De Vlaamse regering besliste alvast dat elke voorziening, dus ook elk rusthuis, een uitbraakplan moet opmaken. Ze krijgen bij die opmaak hulp van 15 mobiele equipes. Daarin zullen artsen, verpleegkundigen en gezondheidspromotoren zitten. De teams zullen volgens minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) ook instaan voor het geven van opleidingen in onder andere de rusthuizen.

Op vlak van beschermingsmateriaal is er volgens het kabinet-Beke geen probleem meer. “De signalen die wij krijgen vanop het terrein is dat die uitdaging onder controle is. De markt is zich ook aan het herstellen.”