Belgische excuses aan Congo? VRT NWS polste bij betrokken Congolezen en Belgen en botste op oude scherpe tegenstellingen
Het hoge woord is er nog maar eens uit. Moet België excuses aanbieden aan Congo voor wat er fout is gelopen tijdens de koloniale periode? CD&V-voorzitter Joachim Coens gaf gisteravond een voorzet aan koning Filip. Na de rel rond de standbeelden van Leopold II is dit een nieuw twistpunt in de relatie tussen België en zijn oud-kolonie. VRT NWS verzamelde enkele uiteenlopende reacties bij betrokken Congolezen en Belgen.
De roep om excuses is, opmerkelijk, het grootst bij hen die de koloniale periode nooit hebben meegemaakt. Jonge Congolezen in België zien er een aantal gelijkenissen in met het racisme dat sommigen van hen vandaag meemaken. "Als ze ons vandaag uitmaken voor vuile zwarte of zeggen dat we dom zijn, dan zijn dat denkbeelden die zijn overgenomen uit de koloniale periode", zegt Tracy Tansia Bibo. Zij groeide op in België maar trok vorig jaar naar Bukavu in Congo, om er te werken voor een hulporganisatie voor verkrachte vrouwen.
Tracy Tansia Bibo wil dat er erkenning komt, excuses maar ook herstel. Alleen zo kan het racisme worden ontkracht, vindt ze.
Met excuses kan het systemisch racisme in onze maatschappij worden ontmanteld. Dat is heel belangrijk.
"Toekomst van wederzijds respect"
Ook jongeren in Congo zelf staan achter excuses. Voor een deel uit solidariteit met zwarte jongeren die in België en elders te maken krijgen met racisme. Maar ook omdat ze vinden dat het in Congo pas kan goed komen wanneer er opnieuw van een blanco blad wordt vertrokken.
Eliezaire Ushindi, een burgerjournalist uit de door conflict geteisterde provincie Noord-Kivu, vindt dat België zich nog te veel mengt in de Congolese politiek, vanwege economische en politieke belangen. "Pas wanneer België de plooien van het verleden gladstrijkt, en dan op een positieve manier meewerkt aan een politieke hervorming, kunnen wij van een betere toekomst dromen. "
Adolphe Baduda werkt voor de Belgische ontwikkelingskoepel 11.11.11. in Kinshasa. Ook hij denkt dat België vooral een toekomstgerichte relatie moet uitbouwen, met méér inspraak van de burgerbewegingen en de jongeren. "De relatie moet gelijkwaardig worden, met wederzijds respect", zegt hij. Daarom moet de schaduw van het kolonialisme weg.
Aangezien de voorzet van een christendemocratisch politicus kwam, was het ook interessant om de stem te horen van de Congolese bisschoppenconferentie, de CENCO. Secretaris-Generaal Abbé Utembi Nsholé staat volmondig achter excuses. "Dat zou een goede zaak zijn", zegt hij aan de telefoon in Kinshasa, "zeker in een christelijke maatschappij als de onze."
Vergiffenis heeft een belangrijke plaats in onze samenleving. Het zou dus een moedige beslissing zijn van de Belgische koning.
Lees verder onder de foto:
Waarvoor en voor welke periode?
Jean-Jacques Tamba groeide als kind op in Belgisch Congo. Hij kwam hierheen als matroos rond de onfhankelijkheid en ging in Antwerpen een café uitbaten. Op de vraag waarvoor België zich dan moet excuseren is hij formeel: het moet gaan over de hele periode van de kolonisatie. "Niet alleen de wandaden tijdens het regime van Leopold II hebben schade aangericht", zegt hij. "Ook mijn ouders hebben nog erg geleden." Tamba voelt zich nog altijd minderwaardig, omdat het hem zo is geleerd, zei hij tijdens zijn interview voor de serie "Kinderen van de kolonie" op Canvas. "Ja, de excuses moeten over de hele periode van 1850 tot 1960 gaan, want mijn ouders hebben ook nog afgezien."
De huidige burgemeester van Ganshoren heeft ook Congolese roots. Pierre Kompany, de vader van Anderlecht-icoon Vincent, vindt dat de samenleving op een of andere manier vooruit moet kunnen. "De samenleving kan alleen maar evolueren door begrip te tonen. En dat toon je door te zeggen dat er veel is gebeurd, laat ons nu samen vooruit gaan. En dat kan alleen maar met excuses, die gratis zijn", vindt Kompany. Voor hem zou het ook goed zijn mocht de koninklijke familie van België later deze maand naar Congo gaan, om de festiviteiten bij te wonen rond de 60e verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid.
"De Congolezen zouden ons hun excuses moeten aanbieden"
De voormalige gewestbeheerder André De Maere d'Aertrycke, die ook in "Kinderen van de kolonie" zijn verhaal deed, is verontwaardigd over de uitspraak van CD&V-voorzitter Joachim Coens. "Er zijn wel gebreken aan het kolonialisme", zegt hij. "Maar we hebben er vooral welvaart gebracht: scholen, ziekenhuizen en onderwijs." Zelfs Leopold II wordt volgens hem veel te veel in een slecht daglicht geplaatst. "Hij heeft de slavernij ginder aan banden laten leggen", zegt hij, "en in het gewoonterecht het aantal zweepslagen flink laten terugbrengen en alleen laten toepassen op gevangenen."
De Maere d'Aertrycke vindt de idee om excuses aan te bieden misplaatst. Volgens hem is het vooral misgelopen bij de onafhankelijkheid in 1960. "Het zijn altijd de "goeie jongens" die zich moeten verontschuldigen. De Congolezen zouden integendeel ons hun excuses moeten aanbieden voor wat ze onze landgenoten hebben aangedaan na 1960."
Hebben de Congolezen zich ooit geëxcuseerd voor wat ze onze landgenoten hebben aangedaan? Missionarissen en dochters verkracht? Nooit. Dat was verschrikkelijk.
De kwestie blijft dus de gemoederen beroeren. Het koningshuis zelf geeft geen commentaar. Het is trouwens aan de regering om de koning de toestemming te geven om al of niet excuses aan te bieden. Bij 50 jaar onafhankelijkheid in 2010 zweeg koning Albert. Binnenkort, op 30 juni, viert Congo zijn 60e verjaardag. Nog enkele weken dus voor een stevig debat.
