Nicolas Maeterlinck

Hoe VRT NWS bericht over betoging tegen racisme: waarom geen sprake van plunderingen? En waarom "wit" i.p.v. "blank"?

Ik weet het, alles wat VRT doet, lijkt voor de buitenwereld het gevolg van urenlange vergaderingen en zorgvuldige, strategische planning die volgens sommigen ook bol staat van de bijbedoelingen. Soms worden ten onrechte intenties gezocht achter dingen, en soms loopt er echt iets minder goed. Een overzicht van de meest gestelde vragen.

ombudsman
Tim Pauwels

Waarom zat er zondag in het Journaal van 19 uur geen beeld van plunderingen?

Er zaten wel degelijk beelden van plundering in het Journaal. Helemaal op het einde in het overzicht van de beelden van de dag, maar zonder dat er nog commentaar bij werd gegeven. Dat is natuurlijk niet wat je als redactie wil. Maar de beelden waren niet eerder klaar. Er was één enkele cameraploeg ter plaatse en die is, terwijl er achteraan al rijdend werd gemonteerd, van hot naar her gestuurd in Brussel op zoek naar beelden van rellen, zonder succes. 

De redactie vond wel beelden op sociale media, maar wil die altijd nog checken op authenticiteit. Want op sociale media worden ook wel eens beelden van andere tijden of plekken gepost. Hoe dan ook, de beelden werden te laat verwerkt om nog op een goede manier in het Journaal van Zeven te raken. De redactie vindt zelf dat ze daar niet goed heeft gepresteerd. Er had versterking moeten zijn ter plaatse, en de redactie had sneller beelden moeten zoeken op sociale media. Als organisatie heeft de redactie slecht gepresteerd die dag.

Sommige kijkers zien daar een bewijs van onwil in om over de rellen te berichten. (Ondertoon: "Dat is zeker om links te plezieren?”) Maar dan zou die onwil toch ook moeten blijken in de uitzendingen van Acht en Laat, die net openden met beelden van rellen en plundering.  

Andere kijkers vonden dan weer dat het juist niet ernstig was om Acht en Laat te openen met een minderheid van relschoppers en pas daarna aandacht te geven aan de duizenden mensen die vreedzaam hadden geprotesteerd. (Ondertoon: "Dat was zeker om rechts te plezieren?”) Maar in Acht en Laat vind ik dat een verdedigbare keuze, omdat de rellen op dat moment het meest recente nieuws waren.

Waarom sprak Het Journaal over “relletjes”?

Ik heb het woord “relletjes” niet teruggevonden in Het Journaal. Het is wel één keer gebruikt op de liveblog van de site. Tegenover elf keer “rellen”.  

Waarom sprak Het Journaal over “enkele relschoppers”?

In de live in Het Journaal van zondag is er gesproken over “een aantal relschoppers”, “groepjes relschoppers” en één keer over “enkele relschoppers” in een zin die het contrast maakte met de vele duizenden vreedzame betogers. Er is in de live wel degelijk ook gesproken over winkelramen die sneuvelden en over straatmeubilair dat werd vernield. Er is niet gesproken over plunderingen, omdat de journalist dat op het moment van de live nog niet wist. Alles samen hou ik niet de indruk over van een live die de rellen minimaliseert. Zeker niet als je rekening houdt met wat de journalist op dat moment wist.

Waarom zegt VRT ineens “wit” in plaats van “blank”?

Ik heb twee jaar geleden al een column geschreven met de stelling dat het woord blank van mij niet weg moet. Maar ik heb ook nooit een journalist op de vingers getikt omdat hij “wit” zei. In de praktijk kiezen de journalisten dus zelf. 

Een huidskleur omschrijven als “wit” is in Vlaanderen nog erg nieuw. Het komt bij veel mensen over als onwennig en politiek correct.

Rond het woord “blank” heerst dan weer een zekere stemmingmakerij die eigenlijk net zo goed gestoeld is op intentieprocessen. Dat gaat ongeveer zo: “Als de blanken zichzelf blank noemen, dan moeten ze daar wel een bedoeling mee hebben.” Die veronderstelde “bedoeling” of “bijbetekenis” zou dan zijn dat “de blanken” die zichzelf willen voorstellen als “rein” (ook “wit” staat voor rein) of “vals neutraal” omdat blank geen kleur zou zijn. (Sorry, het is nu net wit dat geen kleur is.)

Anderen beweren ronduit dat “blank” racistisch is, maar zonder taalkundig bewijs. Eigenlijk wordt zowat elk van die bijbetekenissen met veel stelligheid geponeerd maar zonder taalkundige argumenten. Het gaat om bijbetekenissen die aan het woord “blank” worden toegemeten. Niet om bijbetekenissen die de taalkunde in de dagelijkse praktijk heeft vastgesteld bij mensen die het woord “blank” gebruiken.   

Maar wat je ook kiest in deze symbolendiscussie, je stelt altijd één van beide zijden teleur. Alleen al om die reden vind ik dat VRT NWS geen kant moet kiezen in dit debat. Dat de twee op dit moment te horen zijn, lijkt me geen slechte zaak.

Waarom werd van Primrose Ntumba niet gezegd voor welke partij ze parlementair medewerker is in het Brussels Parlement?

Primrose Ntumba kwam er niet om een partij te vertegenwoordigen, maar als één van de leden van de gemeenschap van mensen met Afrikaanse roots. Maar persoonlijk vind ik dat het toch vermeld had mogen worden. Voor wie het interesseert, ze werkt voor One.Brussels-sp.a.

Waarom werd er niet meer kritiek gegeven op het feit dat de afstandsregels niet gerespecteerd werden?

Zelfs de columnist van Het Laatste Nieuws heeft zich geroepen gevoeld om daarover te schrijven. Volgens hem werden de afstandsregels door VRT “ontweken” om het “nobele doel” van de manifestatie te sparen. Dat is een intentieproces zoals je er ook elke dag één zou kunnen maken over het Het Laatste Nieuws, als je dat zou willen. 

In elk geval is het vreemd dat je iets zou kunnen ontwijken door het tot vier keer toe te vermelden: in de commentaar van de reportage in Brussel, in een vraag aan één van de manifestanten, in de beginzinnen van de live en in het verslag over Antwerpen waar boetes zijn uitgedeeld op basis van de afstandsregels.

Toch is er een fout gemaakt. In de live werd namelijk gezegd dat de organisatoren hun best hadden gedaan om mondmaskers uit te delen. “Dus daar valt niet veel op aan te merken”, werd gezegd. Dat vind ik een fout omdat het maatschappelijk debat zelf maar moet beslissen of het daar nog iets op wil aanmerken. “Het was helemaal niet de bedoeling om dat zo te zeggen”, zegt journalist Stijn Vercruysse, “In de chaos van de omstandigheden heb ik een fout gemaakt.” 

Wel hadden die afstandsregels, vind ik,  nog een vraag mogen vormen in het interview met Primrose Ntumba in het Journaal van zondag. De afstandsregels waren dan weer wel onderwerp van gesprek in De Zevende Dag en op radio. 

Niet het geheel telt, maar het moment

Ik ben nu drieënhalf jaar nieuwsombudsman. En je leert dan veel bij over hoe reacties, opmerkingen en klachten tot stand komen. Vrijwel nooit zijn ze het gevolg van een analyse van het geheel van de berichtgeving. Eerder van wat ik “intuïtieve momenten” noem. Als een journalist zegt dat er “niets aan te merken valt” op de afstandsregels, krijg je perceptie die je met geen vier vermeldingen op andere plaatsen in je Journaal nog wegkrijgt. Ik geef al drie jaar workshops op de redactievloer over die intuïtieve signalen. Het is geen makkelijke zaak. Niet het geheel telt, maar individuele momenten. Dat is lastig, zeker als aan zo’n moment ook al snel een intentieproces wordt gehangen. Een fout is geen fout maar een snood plan. Een woord is geen woord maar een agenda. Af en toe lopen er zeker dingen fout. Ik beoordeel ze met plezier en wil er ook graag kritiek op geven. Maar iets meer aarzeling bij het afleiden van kwade bedoelingen zou het debat toch aardiger maken. 

Meest gelezen