Moeten al onze agenten met een bodycam op pad?

Dirk Lauwers: ‘Bodycams voor agenten bieden enkel voordelen’

Dirk Lauwers, woordvoerder van de politievakbond Sypol, heeft geen gram twijfel over het nut van bodycams. “Ze zouden tot de standaarduitrusting van elke agent moeten behoren.”

“Het is een ideaalbeeld, dat besef ik, maar toch hoop ik dat ooit elke agent bij de start van zijn dienst een bodycam aan zijn uniform hangt. Samen met zijn revolver, matrak, pepperspray, handboeien, radio en taser.

“Bodycams zijn een goede zaak voor de rechtszekerheid van de burgers en de politieagenten. In mijn ogen bieden ze enkel maar voordelen. Als een agent te goeder trouw handelt, zullen die beelden ook geen enkel probleem vormen. Onderzoeken zullen net minder spaak lopen op tegengestelde verklaringen. Zelfs al zijn de beelden schokkerig en chaotisch, ze leveren in elk geval extra bewijsmateriaal op.

“Vaak zijn agenten gefrustreerd omdat een rechter twee jaar na een incident zijn of haar gedrag beoordeelt op zijn hoge houten pupiter vooraan in de rechtszaal. De beelden van zijn bodycam kunnen dan net helpen om de waarheid aan het licht te brengen en een juiste beoordeling te maken van de schuld of onschuld van alle betrokkenen. Die bodycams zullen het professionalisme bij de korpsen dus enkel maar verhogen.

“Ik vergelijk de weerstand tegen bodycams vaak met de aanvankelijke huiver bij agenten tegenover het filmen van verhoren. Ook daar waren agenten bang dat hun woorden of houding fout geïnterpreteerd kon worden, maar sleet die schroom en vrees na een tijdje vanzelf. Extra opleidingen over het gebruik en het nut van die bodycams kunnen die weerstand ook wegnemen.

“Niet elke politievakbond deelt ons standpunt, dat klopt. Sommige bonden zijn fervent tegenstander van bodycams en zeggen dat agenten al zo veel gecontroleerd worden. Door het Comité P, de Algemene Inspectie en het Intern Toezicht. Maar de politie heeft in een rechtsstaat het monopolie op geweld, dan lijkt het me toch gerechtvaardigd dat agenten grondig gecontroleerd worden?

“Bij Sypol hebben wij nog geen negatieve ervaringen opgevangen van onze leden die er in hun korpsen al mee werken. Maar er zijn ook nog niet zoveel korpsen die systematisch bodycams inzetten. Antwerpen heeft er 200, maar daar werken ook meer dan 2.000 agenten. Het is dus zeker niet zo dat elke agent in elke politiecombi er eentje heeft.

“De kostprijs van de bodycams is ook niet min: de investeringen in de federale politie zijn al jaren opgeschort, vandaar dat ze tot nu toe enkel opduiken bij enkele lokale politiekorpsen.

“Wat ik wel wil benadrukken, is dat er algemene richtlijnen moeten komen in de wet op het politie­ambt over het gebruik van bodycams. Moeten die camera’s van ’s ochtends tot ’s avonds draaien? Of enkel bij de start van een interventie?

“Daar moet een sluitend reglement over komen. Wanneer de agent slechts stukken van zijn interventie filmt, en enkel die beelden die hem goed uitkomen, dan riskeer je van de regen in de drup te belanden.

“Ook is het belangrijk dat er in elk korps een officier wordt aangesteld die de beelden opslaat en verwerkt. Dan zal een politiefunctionaris er zelfs niet meer bij nadenken wanneer hij of zij een bodycam draagt. Het wordt als het ware hun tweede natuur.” (TP)

Lucas Melgaço: ‘Zo’n camera leidt soms juist tot meer agressie’

Volgens Lucas Melgaço, assistent-professor ­Criminologie aan de VUB, hebben we nog niet goed genoeg nagedacht over wat het betekent om met zo’n camera rond te lopen.

“Het klopt dat geweldsincidenten met politie vaak uitmonden in een woord-tegen-woorddiscussie en dat politieagenten, die steeds vaker gefilmd worden, met een bodycam ook hun kant van het verhaal willen vertellen. Maar heb je al eens beelden van zo’n camera gezien? Meestal wordt een bodycam bevestigd op de borst, waardoor het beeld schokt en beweegt. De focus is vaak slecht, net als het perspectief. De audio is veelal een combinatie van stemmen, ademhaling en externe geluiden. Je krijgt dus chaotische beelden, genomen in een moeilijke situatie waarin wantrouwen heerst. En die beelden pretenderen dan ‘de waarheid’ te tonen.

“Belangrijker is wellicht: wat gebeurt er achteraf met die beelden en wie krijgt ze te zien? De agenten zelf? Hun oversten? De mensen die niet betrokken zijn bij het incident en toch gefilmd worden? Het grote ­publiek? Wat met de privacy? En wat als de beelden bewust vernietigd worden?

“De agenten die betrokken waren bij de dood van George Floyd droegen ook een bodycam, maar die beelden hebben we nog niet gezien. Het is dankzij de filmende omstanders, en niet de bodycam, dat we weten wat daar is gebeurd.”

“Een vraag die ik mijn studenten ook graag voorleg: moet zo’n bodycam altijd aan staan, of heeft een agent de mogelijkheid om de camera aan en uit te zetten? Een agent met slechte bedoelingen zal de camera uitzetten wanneer hem of haar dat uitkomt. Maar als ze niet uit kan, hoe kan een agent dan naar het toilet, of een persoonlijk gesprek voeren met een collega?

“En zullen agenten zich niet verplicht voelen om bij elke interactie – zoals een vermanend gesprek met balorige jeugd – toch een pv op te stellen, want de bazen kijken mee?”

“Er is ook weinig wetenschappelijk bewijs dat een camera de kans op geweld werkelijk verkleint. Het is ook niet eenvoudig om zoiets correct te meten: je kan de Amerikaanse en Belgische politie moeilijk met elkaar vergelijken.

“Soms leidt zo’n camera ook tot méér agressie. In verhitte situaties zullen sommige mensen de neiging hebben om te kalmeren als ze weten dat ze gefilmd worden. Anderen zullen zich net extra belaagd of geïntimideerd voelen. In stressvolle interacties reageren mensen immers niet rationeel, maar emotioneel.

“Fundamenteler vind ik de bodycam een technologische oplossing voor een probleem dat niet technologisch is. Het diepgewortelde racisme in de samenleving dat ook zijn weerslag krijgt in de politiecultuur, dat zijn de problemen en taboes die mee leiden tot de kloof tussen politie en burgers. Die los je niet op met een camera.

“Ja, soms moeten we pragmatisch zijn, maar ik vergelijk het graag met een klas waarin twee leerlingen regelmatig met elkaar vechten. Je kan daar een camera op zetten, en misschien schrikt dat ze af, maar het lost de spanningen niet op.” (LB)