Na vernietiging verbindingskantoor: is toenadering Noord- en Zuid-Korea over? En welke rol speelt zus Kim Jong-un?
Vannacht heeft Noord-Korea het verbindingskantoor met Zuid-Korea opgeblazen. Dat kan symbool staan voor het einde van de toenadering met Zuid-Korea en VS-president Donald Trump, die werd ingezet op de Olympische Winterspelen van 2018. Opvallend daarbij is dat Kim Yo-jong, de zus van dictator Kim Jong-un en ooit het gezicht van de toenadering, nu de harde taal predikt.
Noord-Korea is al een tijdje nukkig over de "toenadering" tot Zuid-Korea en de Amerikaanse president Donald Trump. De laatste weken is de situatie echter geëscaleerd. De explosie die het -vrij recente- verbindingskantoor met Zuid-Korea vannacht vernielde, is het voorlopig hoogtepunt van die nieuwe spanning.
1. Wat betekent de explosie van vannacht?
Symboliek is erg belangrijk voor het stalinistische regime in Noord-Korea. Het opblazen van het verbindingskantoor in Kaesong vannacht is dat zeker. Dat kantoor is er gekomen na een reeks akkoorden tussen Noord- en Zuid-Korea in 2018 en lag -voor alle duidelijkheid- enkele kilometers binnen Noord-Korea, dus niet op de demarcatielijn tussen noord en zuid. (Lees verder onder de foto).
Nog in die akkoorden van 2018 hadden Noord- en Zuid-Korea afgesproken dat ze zouden stoppen met propaganda langs de frontlijn, zowel met luidsprekers als met ballonnen met usb-sticks en dergelijke. Zuid-Korea had die luidsprekers weggehaald, maar de voorbije weken hadden mensen die eerder uit Noord-Korea gevlucht waren, opnieuw ballonnen met propaganda over de demarcatielijn laten vliegen tot grote woede van Pyongyang, dat spreekt over een schending van de afspraken.
Een derde punt van het akkoord van 2018 was het weghalen van troepen en landmijnen uit de veiligheidszone van Panmunjom, dat deel van de gedemilitariseerde zone waar overlegd wordt tussen beide kampen. Noord-Korea dreigde er gisteren mee om opnieuw troepen naar dat gebied te sturen.
2. Kim Yo-jong, de vrouw van fluweel of van staal?
Noord-Korea lijkt dus terug te keren naar de situatie van voor de akkoorden van 2018. Opvallend daarbij is dat de harde taal en bedreigingen aan het zuiden worden uitgesproken door Kim Yo-jong, de jongere zus van de leider Kim Jong-un. Nochtans leek zij eerder het gezicht van de toenadering tot het zuiden en de VS. Zo was zij een eregast op de Olympische Winterspelen in Zuid-Korea in 2018 als eerste figuur van de Kim-dynastie die sinds de Koreaanse Oorlog voet in het zuiden zette. Ze was ook aanwezig op de twee toppen tussen haar broer en VS-president Trump in Singapore en Hanoi. (Lees verder onder de foto).
Nu ziet de wereld plots een andere Kim Yo-jong, die bedreigingen uit die kort daarop ook uitgevoerd worden. Wellicht is dat haar ware aard, opgegroeid als ze is in de familie die al drie generaties met staalharde hand over Noord-Korea regeert. Dat de leider Kim Jong-un al maanden niet met zekerheid in het openbaar gezien is, doet vragen rijzen over zijn gezondheid en net op dat ogenblik komt de zus opnieuw sterk in beeld. Velen tippen haar als mogelijke opvolgster van Kim Jong-un.
3. Was de toenadering ooit realistisch?
Er zit natuurlijk meer achter de nieuwe spanningen dan wat ballonnen met propaganda. In een autoritair regime leidt de mogelijke ziekte van een leider altijd tot spanningen. Maar wie er ook de lakens uitdeelt in Pyongyang, zeker is dat het gevoel heerst dat de toenadering tot Zuid-Korea en de VS niet de verhoopte resultaten heeft opgeleverd.
Die toenadering begon -na een periode van "fire and fury" tussen Trump en Kim- met de verrassend verzoenende nieuwjaarstoespraak van Kim Jong-un begin 2018. Kim stak toen de hand uit naar de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in en VS-president Trump. Dat kreeg een vervolg in de historische toppen in Singapore en Hanoi en de erg gemediatiseerde ontvangst van Moon Jae-in op de Paektu, een heilige vulkaan voor alle Koreanen.
Noord-Korea had twee objectieven: het terugschroeven van de bijtende economische sancties en een wig drijven tussen Zuid-Korea en de VS. Geen van beide is gerealiseerd en de frustratie groeide zienderogen in Pyongyang met bitsige commentaren tegen VS-minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo, al werd president Trump wat ontzien.
4. Terug naar "fire and fury"?
Voorspellen wat Noord-Korea nu gaat doen, is hetzelfde als de toekomst in theeblaadjes lezen: giswerk. Met de gebeurtenissen van vannacht lijkt Pyongyang de inter-Koreaanse akkoorden van 2018 voor gezien te houden. Er was toen ook afgesproken om geen troepen te stationeren in bepaalde zones van de DMZ (gedemilitariseerde zone) langs de bevroren frontlijn tusen noord en zuid. Pyongyang dreigt er nu mee om terug troepen te sturen naar die zones.
Voor een regime zoals dat in Noord-Korea is het mislukken van de toenaderingspolitiek gezichtsverlies, want er is gefaald. De aandacht moet daarvan worden weggetrokken en dat kan via oorlogstaal tegenover Zuid-Korea, Japan of de VS. Wellicht komen er dus nog meer incidenten op beperkte schaal, al bestaat de kans altijd dat die escaleren in iets groters.
Ook het imago van de Zuid-Koreaanse president Moon -een fervent voorstander van toenadering- loopt schade op, zij het beperkt. Moon is onlangs door zijn succesvolle aanpak van de coronacrisis in Zuid-Korea met vlag en wimpel herkozen en zit dus enkele jaren op rozen in Seoel. VS-president Trump heeft met komende verkiezingen, de coronacrisis en het protest tegen racisme andere dingen aan zijn hoofd. En dus zit het regime in Pyongyang met een andere vervelende kopzorg: het wordt genegeerd te midden van andere problemen en daartegen bestaat slechts een remedie: stoere taal en agressie.