Doorbraak in strijd tegen Covid-19: ‘dexamethason’ vermindert kans op overlijden aanzienlijk

Dexamethason is een medicijn uit de steroïde familie. Volgens de eerste resultaten van een grote klinische proef die vandaag zijn bekendgemaakt, vermindert het de sterfte van wie het meest door Covid-19 is getroffen met een derde.

Na die aankondiging zei de Britse regering dat de behandeling onmiddellijk zou worden gebruikt om de getroffen patiënten te behandelen. “Dexamethason is het eerste medicijn waarvan is waargenomen dat het de overleving verbetert in het geval van Covid-19", aldus de leiders van het Britse Trial Recovery. Volgens hen kon “één op de acht sterfgevallen worden voorkomen dankzij deze behandeling bij patiënten die kunstmatig werden beademd”.

“Dit is een grote doorbraak in de zoektocht naar nieuwe manieren om Covid-patiënten te behandelen”, zei professor Stephen Powis, medisch directeur van de NHS, de Britse openbare gezondheidsdienst. “Het overlevingsvoordeel is aanzienlijk bij patiënten die ziek genoeg zijn om zuurstof nodig te hebben en voor wie dexamethason nu de basisbehandeling zou moeten worden”, zei een van de leiders van de Recovery-studie, Peter Horby van de universiteit van Oxford. “Dexamethason is niet duur, is al op de markt en kan onmiddellijk worden gebruikt om levens over de hele wereld te redden”, zei hij.

Dit medicijn wordt al bij veel indicaties gebruikt vanwege het krachtige ontstekingsremmende effect. In het herstelonderzoek ontvingen 2.104 patiënten deze behandeling (oraal of intraveneus) gedurende 10 dagen. Vergeleken met 4.321 andere patiënten die het niet hadden ontvangen, stelden de onderzoekers vast dat de behandeling de mortaliteit met een derde verminderde bij patiënten die op kunstmatige beademing werden geplaatst. Bovendien daalde de mortaliteit met een vijfde bij minder ernstig zieke patiënten die via een masker zuurstof kregen zonder ze te intuberen. Aan de andere kant vertoonde de behandeling geen enkel voordeel voor patiënten die geen ademhalingshulp nodig hadden.

Steven Van Gucht heeft de studie zelf nog niet kunnen bekijken, maar op basis van wat hij in het persbericht van de onderzoekers heeft gelezen, zijn de resultaten volgens hem alvast “vrij veelbelovend”. “Het gaat om goede resultaten, waarbij de sterfte afneemt met 20 tot 30 procent bij patiënten met zuurstoftekort of nood aan mechanische ventilatie”, zegt hij. “Het gaat om een klinische studie die volgens de regels van de kunst werd uitgevoerd en dus hoge bewijskracht heeft. Daarom vermoed ik dat het geneesmiddel ook bij ons wel toegepast zal worden in de ziekenhuizen.”

Momenteel buigt de groep die verantwoordelijk is voor de aanbevelingen aan ziekenhuizen zich over de zaak, maar die heeft nog meer informatie nodig. “We moeten eerst weten welke categorie van patiënten opgenomen is in de studie en hebben ook nog meer info nodig over de dosering en de timing van de dosering. Dat is zeer belangrijk, want een verkeerde dosering kan nefast zijn”, zegt Van Gucht. “Zodra details van de studie beschikbaar zijn, kan het snel gaan en zullen de richtlijnen waarschijnlijk aangepast worden.”

De viroloog maakt wel een belangrijke kanttekening bij het gebruik van dexamethason. “Het gaat om een gekend geneesmiddel - een vorm van cortisone - dat al decennialang gebruikt wordt voor verschillende aandoeningen. Het is heel goedkoop en ook makkelijk beschikbaar”, zegt Van Gucht. “Maar het is ook een tweesnijdend zwaard. Het remt het immuunsysteem af om ontstekingen te verminderen, maar zo kan het dus ook de poort openen voor het coronavirus of andere kiemen.”

Daarom kan dexamethason enkel bij coronapatiënten in een vergevorderd stadium gebruikt worden. “Het is niet te gebruiken in de beginnende fase, wanneer het immuunsysteem het virus moet onderdrukken, want dan zou het wel het omgekeerde effect kunnen hebben. Ook voor mensen met milde ziekteverschijnselen of in een thuissituatie is het niet geschikt”, aldus Van Gucht. “Alleen in fase 2, wanneer zware longbeschadiging optreedt, heeft dexamethason misschien wel zin bij ziekenhuispatiënten, omdat het de longbeschadiging gaat afremmen.”

Viroloog Marc Van Ranst noemt het preventief nemen van dexamethason “dom”. Dat zegt hij in VTM NIEUWS. Voorts zegt hij dat het onderzoek een “doorbraak” is. “Ook al werd deze medicatie al in vele ziekenhuizen gebruikt. Dit is geen onbekend medicijn”, aldus Van Ranst. “Het zal zeker een standaardbehandeling worden voor ernstig zieke patiënten. Daarmee bedoeld Van Ranst “mensen die beademd worden”. 

“Het moet erg hard benadrukt worden dat dit gebruikt moet worden in het ziekenhuis”, waarschuwt Van Ranst. “Dit werkt niet anti-viraal, maar werkt om de overreactie van ons afweersysteem lam te leggen zodat we die vervelende dingen als het vollopen van de longen met water niet krijgen.” Het werkt met andere woorden niet tegen het virus, maar helpt de symptomen te bestrijden. “Nu is in een mooie studie aangetoond dat het middel statistisch significant is en dat het zeker is dat het een verschil maakt. Meer mensen zullen het dus overleven als ze het medicijn krijgen.”

Lees ook:

INTERVIEW. Epidemioloog Pierre Van Damme houdt zijn hart vast in week van de waarheid: “Als ik zie hoe los sommigen zich gedragen...” (+)

Nog ‘vleermuisvirussen’ op komst: worden nipah en hendra de opvolgers van corona? (+)

UITGELEGD. Waarom duurt het zo lang om een vaccin te vinden?