Het medicijn in kwestie is dexamethasone, een type steroïden dat vlot verkrijgbaar is. Normaal wordt het gebruikt om ontstekingen te behandelen. De onderzoekers stellen voor om de behandeling standaard uit te voeren bij alle patiënten die in een ziekenhuis worden behandeld.

De Britse onderzoeksgroep Recovery maakte de resultaten dinsdag bekend. Het onderzoek is uitgevoerd bij 11.500 patiënten die in 175 Britse ziekenhuizen verblijven. 2.104 van hen kregen tien dagen lang een lage dosis dexamethasone toegediend. Uit vergelijking met patiënten die het medicijn niet kregen, blijkt dat de sterfte bij mensen die aan een beademingstoestel liggen met een derde afgenomen. Onder degenen die alleen zuurstof kregen, was de sterfte een vijfde lager.

Goede resultaten

Viroloog Steven Van Gucht heeft de studie zelf nog niet kunnen bekijken, maar op basis van wat hij in het persbericht van de onderzoekers heeft gelezen, zijn de resultaten volgens hem alvast “vrij veelbelovend”. “Het gaat om goede resultaten, waarbij de sterfte afneemt met 20 tot 30 procent bij patiënten met zuurstoftekort of nood aan mechanische ventilatie”, zegt hij. “Het gaat om een klinische studie die volgens de regels van de kunst werd uitgevoerd en dus hoge bewijskracht heeft. Daarom vermoed ik dat het geneesmiddel ook bij ons wel toegepast zal worden in de ziekenhuizen.”

Momenteel buigt de groep die verantwoordelijk is voor de aanbevelingen aan ziekenhuizen zich over de zaak, maar die heeft nog meer informatie nodig. “We moeten eerst weten welke categorie van patiënten opgenomen is in de studie en hebben ook nog meer info nodig over de dosering en de timing van de dosering. Dat is zeer belangrijk, want een verkeerde dosering kan nefast zijn”, zegt Van Gucht. “Zodra details van de studie beschikbaar zijn, kan het snel gaan en zullen de richtlijnen waarschijnlijk aangepast worden.”

Tweesnijdend zwaard

De viroloog maakt wel een belangrijke kanttekening bij het gebruik van dexamethason. “Het gaat om een gekend geneesmiddel - een vorm van cortisone - dat al decennialang gebruikt wordt voor verschillende aandoeningen. Het is heel goedkoop en ook makkelijk beschikbaar”, zegt Van Gucht. “Maar het is ook een tweesnijdend zwaard. Het remt het immuunsysteem af om ontstekingen te verminderen, maar zo kan het dus ook de poort openen voor het coronavirus of andere kiemen.”

Daarom kan dexamethason enkel bij coronapatiënten in een vergevorderd stadium gebruikt worden. “Het is niet te gebruiken in de beginnende fase, wanneer het immuunsysteem het virus moet onderdrukken, want dan zou het wel het omgekeerde effect kunnen hebben. Ook voor mensen met milde ziekteverschijnselen of in een thuissituatie is het niet geschikt”, aldus Van Gucht. “Alleen in fase 2, wanneer zware longbeschadiging optreedt, heeft dexamethason misschien wel zin bij ziekenhuispatiënten, omdat het de longbeschadiging gaat afremmen.”

Niet zomaar toedienen

Geert Meyfroidt, voorzitter van de Belgische vereniging intensivisten, toont zich in Ter Zake opgetogen, maar blijft voorzichtig. Er zijn voorlopig te weinig gegevens om het middel hier zomaar aan alle patiënten te geven. Het volledige onderzoek is nog niet vrijgegeven.

Dat een ontstekingsremmer als dexamethasone zou kunnen helpen om het aantal overlijdens te beperken, was volgens Meyfroidt al langer een hypothese. Hij wijst erop dat het middel geen vaccin is, en ook het virus niet doodt, maar enkel bij ernstige patiënten de gevolgen afzwakt.

Meyfroidt vreest wel voor politieke druk om het middel massaal aan te kopen en te gebruiken. Dat zou voor een tekort kunnen zorgen. “Daar ben ik een beetje bang voor.” Het is sowieso de bedoeling dat het middel enkel gebruikt wordt door mensen die in een ziekenhuis zijn opgenomen.

Van een mogelijk vaccin in de strijd tegen het coronavirus is voorlopig nog geen sprake.