Blij, bang, boos? Mensen kunnen afleiden hoe chimpansees zich voelen, en waarom, op basis van hun geluid

Aan het onderzoek van de Universiteit van Amsterdam namen bijna 3.500 deelnemers deel. Ze werden opgedeeld in twee groepen. De ene groep kreeg 155 geluiden van 66 verschillende chimpansees te horen en moesten die geluiden koppelen aan 10 vooraf bepaalde gedragssituaties. De andere groep moest beoordelen of de koppeling van die geluiden aan die situaties klopte.

De deelnemers bleken in staat te zijn om correct te bepalen of de geluiden die ze hoorden, positief of negatief klonken, ontspannen of opgewonden. Meer zelfs, ze konden uit die geluiden meer afleiden over de situaties waarin ze gemaakt werden, bijvoorbeeld spel of gevaar.

"Voor het eerst tonen we aan dat mensen bij nauw verwante diersoorten kunnen afleiden in welke context hun geluiden gemaakt zijn, enkel op basis van dat geluid", zegt hoofdonderzoeker Roza Kamiloglu. "We kunnen raden of het gemaakt werd in een positieve of negatieve situatie, en of het dier ontspannen of opgewonden is."

Volgens de wetenschappers is deze gave een restant van de evolutie. In staat zijn om te bepalen of een ander wezen boos klinkt, of een situatie negatief, helpt ons om iets in te schatten als "gevaarlijk". Met andere woorden, het is een waarschuwingssysteem dat onze overlevingskansen verhoogt.

Mensen associëren geluiden van dieren al langer met bepaalde situaties, zo denken we bij een spinnende kat aan ontspanning en bij een jankende hond aan ongemak. Maar die geluiden zijn niet zomaar rechtstreeks in menselijke emotionele categorieën in te delen. "Het risico bestaat dat we menselijke emoties en eigenschappen toekennen aan die dieren", schrijven de onderzoekers.

"Een andere aanpak is het onderzoeken van verbanden die mensen leggen tussen geluiden en vooraf bepaalde situaties. Het is een onrechtstreekse manier om een gemoedstoestand af te leiden." Het is dat soort onderzoek dat de wetenschappers nu bij de chimpansees uitgevoerd hebben.  

Eerder zijn er gelijkaardige, weliswaar beperkte onderzoeken uitgevoerd bij dieren die dichter bij ons leven. Mensen bleken in die onderzoeken in staat te zijn om het geblaf van honden, het gemiauw van katten en het gegrom van varkens aan een bepaalde context toe te wijzen.

"Human listeners’ perception of behavioural context and core affect dimensions in chimpanzee vocalizations"; Roza G. Kamiloğlu, Katie E. Slocombe, Daniel B. M. Haun, Disa A. Sauter; is gepubliceerd in het wetenschappelijke Proceedings of the Royal Society B - Biological Sciences.