Drie partijvoorzitters op zoek naar "een meerderheid": wat zijn de slaagkansen van deze nieuwste formatiepoging?
De voorzitters van regeringspartijen MR, Open VLD en CD&V nemen het initiatief voor de vorming van een nieuwe federale regering in handen. Ze gaan daarbij op zoek naar een "meerderheid" tegen 21 juli. Het idee van een minderheidsregering is daarmee voorlopig van de baan. Voorlopig, want de deur naar een minderheidsregering is wel degelijk geopend.
Hoe zijn we hier geraakt?
Tijdens de coronacrisis werd de vorming van een nieuwe federale regering even bevroren. Enkele weken geleden werd die formatie opnieuw ontdooid door PS-voorzitter Paul Magnette en SP.A-voorzitter Conner Rousseau, die samen de grootste politieke familie vormen in het parlement.
Gisteren kwamen zij met het voorstel om een regering te vormen met de drie traditionele politieke families: de socialisten, liberalen en christendemocraten. Een klassieke tripartite dus. Dat of nieuwe verkiezingen, klonk het bij de socialisten. Maar die klassieke partijen hebben met hun 71 zetels geen meerderheid in het parlement.
SP.A-voorzitter Conner Rousseau sprak van een "relatieve meerderheid", omdat de andere partijen in het parlement geen tegenmeerderheid kunnen vormen tegen de tripartite, tenzij ze zouden samenwerken met de uitersten Vlaams Belang en PVDA. Maar is een minderheidsregering überhaupt mogelijk?
Zo'n minderheidsregering is in ons land geen traditie en is ook juridisch niet voorzien in de Grondwet. Maar politiek-technisch gezien is het wel degelijk mogelijk. Voor elk dossier zou die regering wel een partner moeten vinden bij de oppositie in het parlement om goedkeuring te krijgen. De klassieke tripartite zou bijvoorbeeld naar steun kunnen zoeken bij N-VA of de groenen. Al bij aanvang zou er trouwens "een meerderheid" moeten gevonden worden, want om te kunnen starten heeft de regering het vertrouwen nodig van een meerderheid van de parlementsleden.
Klassieke tripartite voorlopig van de baan
Het voorstel van de socialisten om een klassieke tripartite te vormen is op een koude steen gevallen bij de meeste andere partijen, ook bij de huidige regeringspartijen MR, Open VLD en CD&V. De voorzitters van die drie partijen nemen nu zelf het initiatief om een regering te proberen te vormen. Waarom konden zij dat idee van de tripartite niet slikken?
"Die formule had geen meerderheid en de socialisten keken heel uitdrukkelijk naar de groenen in de hoop dat die de regering zouden gedogen en later misschien zelfs zouden toetreden tot de regering. De liberalen vonden dat een soort sluiks plan om een "Vivaldi-coalitie" te maken (een regering met de socialisten, de christendemocraten, de liberalen en de groenen, red.)", analyseert politicoloog Carl Devos.
Joachim Coens (CD&V), Egbert Lachaert (Open VLD) en Georges-Louis Bouchez (MR) gaan nu zelf op zoek naar een meerderheid, vertrekkend vanuit de huidige drie regeringspartijen. De CD&V-voorzitter stelt dat het in de eerste plaats de bedoeling is om een echte stabiele meerderheidsregering te proberen te vormen. "Dat is het element dat nu ontbreekt. De minderheidsregering met een klassieke tripartite is op zich een interessant gegeven, maar die heeft geen steun van een meerderheid in het parlement. Daar moeten we naar op zoek en dat gaat samen met het project."
(lees verder onder video)
In cirkels draaien
De voorzitters van de drie regeringspartijen gaan nu dus opnieuw gesprekken voeren met de verschillende partijen. Opnieuw dus met onder meer de N-VA en de PS. Iets wat nu al 13 maanden lang niets heeft opgeleverd. Twee van de drie betrokken partijvoorzitters, namelijk Joachim Coens en Georges-Louis Bouchez, zijn trouwens al eens informateur geweest tijdens deze moeizame formatie. "Men blijft dus maar in cirkels draaien", stelt politicoloog Carl Devos.
"Na verloop van tijd zullen ze dan misschien vaststellen dat de N-VA en de PS samen niet lukt. Een van de twee valt er dan uit. Dan krijg je inderdaad toch geen meerderheidsregering, maar dan kunnen ze zeggen:"Jullie socialisten zijn destijds zelf op de proppen gekomen met het idee van een minderheidskabinet". En dan krijg je ofwel toch een minderheidsregering ofwel verkiezingen. Maar het idee dat dit land kan bestuurd zonder meerderheid heeft sinds deze week ingang gevonden."
(lees verder onder video)
Zweeds?
En als een minderheidsregering niet uitgesloten is: waarom dan niet een soort heruitgave van de Zweedse coalitie? Dat is de federale regering zoals we die kenden voor de N-VA eruit stapte eind 2018 wegens het VN-Migratiepact: een regering dus met N-VA, MR, Open VLD en CD&V. Die partijen hebben nu samen 63 van de 150 zetels in de Kamer. "Voeg daar bijvoorbeeld nog CDH aan toe en dan kom je in de buurt van de 70 zetels. En dan lukt het wel weer met die relatieve meerderheid", zegt VRT-Wetstraatjournalist Ivan De Vadder.
Het is in elk geval de wens van Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert en zijn CD&V-collega Coens dat de N-VA deel zou uitmaken van de federale regering, als dat nu een meerderheids- dan wel een minderheidskabinet zal zijn. Volgens Lachaert is de PS in elk geval niet meer incontournable, noodzakelijk om tot een federale regering te komen, zei hij vanmiddag in "Villa Politica".
"Wij hebben de ambitie nog niet opgegeven om effectief tot een meerderheid te komen. Die oefening willen we nog navlooien. Maar de deur is open gezet na dat denkspoor van een minderheidskabinet. En daar zijn een aantal varianten op mogelijk. De klassieke tripartite is niet de enige. Als men bereid is om minderheidskabinetten te onderzoeken, dan is niemand incontournable, ook de PS niet."
De socialisten hebben een opening gemaakt naar minderheidskabinetten
"Ze kunnen uiteraard een andere formule uitproberen", reageert PS-voorzitter Paul Magnette bij de Franstalige omroep RTBF. "Het is niet onmogelijk dat ze een andere minderheidsformule uitproberen. Dat is hun goed recht en in dat geval zullen wij daarvan nota nemen." Magnette en de PS blijven beschikbaar, "maar om te doen wat wij nodig vinden".
21 juli?
En wat met die datum van 21 juli? "Dat is natuurlijk symbolisch, de nationale feestdag. De Wetstraat gaat dan met vakantie en dat zet wat druk. Bij vorige regeringsvormingen kwam er toen wel eens een doorbraak. Maar eigenlijk is de datum de dag waarop huidig premier Sophie Wilmès (MR) opnieuw het vertrouwen moet vragen aan de Kamer. Dat is halverwege september", aldus Ivan De Vadder.
Bekijk hieronder de analyse van politiek verslaggever Bart Verhulst in "Het Journaal":
Bekijk hier het gesprek met onze Wetstraatwatcher Ivan De Vadder in "De afspraak":
