Veiligheidsdiensten steeds meer bezorgd over Schild & Vrienden
Staatsveiligheid maakt zich in haar jaarrapport ook zorgen over extreemrechts. Enkele weken geleden schreef De Morgen al op basis van gesprekken met bronnen uit de veiligheidsdiensten dat ook bewegingen als Schild & Vrienden en hun radicale discours in de gaten gehouden worden.
De afvoerleidingen zijn geïsoleerd, de ramen afgeschermd, de wanden opgetuigd met akoestisch materiaal. Schild & Vrienden heeft de afgelopen maanden hard gewerkt aan een eigen opnamestudio die de thuis moet worden van het nieuwe mediakanaal van Dries Van Langenhove en kompanen. Na de lancering van zijn eigen podcast eerder dit jaar gaat de kopman van de radicaal-rechtse jongerenbeweging binnenkort een stap verder in de uitbouw van een eigen nieuws- en duidingsplatform.
Voor Van Langenhove moet het kanaal een tegenwicht vormen voor de gevestigde media, die volgens hem Vlaamse zelfhaat verspreiden of uit financieel eigenbelang het status quo in stand proberen te houden, zo zei hij eind vorig jaar in de interviewpodcast De Kobe Show. Objectief zijn is geen prioriteit. “Dat hoeft niet, we hebben momenteel het meest linkse geluid dat heel vaak aan bod komt in de media. Dan mag er ook weleens een rechts-conservatief en nationalistisch geluid gehoord worden.”
Het Vlaamse radicaal-rechts volgt daarmee netjes het voorbeeld van internationale gelijkgezinden. Van Lauren Southern in Canada over Tommy Robinson in Engeland en Martin Sellner in Oostenrijk: overal lanceren vooraanstaande gezichten van identitaire bewegingen hun eigen mediakanalen. Het laat hen toe om zonder vervelende vragen van journalisten ongefilterd actuele thema’s te belichten vanuit hun eigen wereldbeeld.
The great replacement
In het geval van Van Langenhove is dat in de eerste plaats een wereldbeeld waarin moderne migratiestromen de oorzaak van zo niet alle, dan toch heel wat kwaad zijn. “Massamigratie, the great replacement is de grootste dreiging die Europa ooit gekend heeft, groter dan de Eerste en Tweede Wereldoorlog”, liet Van Langenhove vorig jaar optekenen bij de Amerikaanse nieuwszender NBC.
Die great replacement is een stokpaardje van radicaal-rechts. Onderzoekers van de Londense extremismedenktank Institute for Strategic Dialogue gaven Van Langenhove een plekje in de lijst met politici die expliciet het idee van de great replacement verspreiden. Hij krijgt in het lijstje gezelschap van de Franse Marion Maréchal-Le Pen (kleindochter van Jean-Marie Le Pen, stichter van het Front National), voormalig FPÖ-voorzitter Heinz-Christian Strache en de Duitse fascist Bjorn Höcke van de ultranationalistische Alternative für Deutschland.
Het idee is eenvoudig: blanke Europeanen raken in eigen land in de verdrukking door een continue aanvoer van migranten – in de eerste plaats moslims – die bovendien meer kinderen op de wereld zetten dan de autochtone bevolking. In de hardcore versie van de theorie zitten de elites mee op de wip. Onder meer door hun genereuze migratiepolitiek versnellen zij met opzet de vervanging van de blanke bevolking.
De great replacement is in zijn zuiverste vorm een complottheorie. Maar wel een die aanpikt bij een gevoel waar zeker in grootsteden veel mensen mee worstelen en dat door partijen als Vlaams Belang gretig uitvergroot wordt: het gevoel zich niet meer thuis te voelen in de eigen buurt nadat nieuwe Belgen zich er vestigen. Een echo van de great replacement was te horen bij CD&V-politicus Walter De Donder toen hij zei dat “hele wijken van Antwerpen ontvolkt zijn van onze eigen mensen”. Het toont hoe radicaal-rechtse ideeën over omvolking of blanke genocides ingang vinden in brede lagen van de bevolking.
Dergelijke theorieën worden meer en meer mainstream, stellen veiligheidsexperts vast. Door de opkomst van eigen propagandakanalen is het bovendien steeds makkelijker om ze te verspreiden onder gelijkgezinden of mensen die ervoor openstaan. Bewegingen als Schild & Vrienden scherpen hun gedachtegoed aan in besloten kanalen op sociale media als Discord of Gab, maar vergroten hun bereik via grotere platformen als Facebook en YouTube, waar hun ideeën in minder radicale bewoordingen verspreid worden. “Op die gesloten netwerken kunnen ze zich volledig laten gaan, maar er gebeurt inderdaad een vertaalslag naar meer open media”, zegt een bron binnen de Belgische veiligheidsdiensten.
Rassenstrijd en omvolking
De veiligheidsdiensten maken zich in toenemende mate zorgen over de opkomst van extreemrechts en radicale ideeën zoals de great replacement, bevestigen bronnen. Schild & Vrienden is in ons land een “hyperbelangrijk” deel van die extreemrechtse opgang, klinkt het.
De verspreiding van ideeën over rassenstrijd en omvolking kan kwetsbare personen inspireren om woorden in daden om te zetten. “Kwetsbare personen zijn vatbaar voor die ideeën.” Precies daar schuilt het gevaar van dat discours, klinkt het: het creëert een denkbeeldige existentiële dreiging die als legitimering kan dienen voor geweldplegers en potentiële terroristen.
Onderzoekers zien veel gelijkenissen tussen extreemrechtse en jihadistische radicalisering. Beide schetsen een apocalyptisch beeld van een botsing der beschavingen, in de eerste plaats die van moslims tegen niet-moslims. Beide gebruiken dezelfde technieken om hun ideeën te verspreiden, en ontwikkelen daarvoor hun eigen mediakanalen.
Maar terwijl jihadisten in ons land zich verenigden in groepen als Sharia4Belgium die hun leden op het pad zetten richting oorlog en terreur, is dat (nog) niet het geval voor extreemrechts. Er gaat op dit moment weinig terroristisch gevaar van uit, klinkt het in veiligheidskringen. “Maar hoe groter de maatschappelijke onderstroom wordt, hoe meer we riskeren in de toekomst met een veiligheidsprobleem te zitten.”
Het coronavirus zorgt voor extra kopzorgen. De gezondheidscrisis is ook een maatschappelijke noodtoestand geworden. In een recente paper wijst ook het Londense ISD op de mogelijkheden die dat biedt. “Antimigratie- en uiterst rechtse netwerken buiten de situatie uit om desinformatie te verspreiden gericht op migranten, vluchtelingen en andere kwetsbare groepen.” Ze maken, aldus de onderzoekers, daarbij gebruik van angst, lacunes in de publiek beschikbare informatie en simplistische verklaringen die kwetsbare mensen als zondebok neerzetten.
Alle ingrediënten voor radicalisering
Die analyse lijkt ook op te gaan voor een recente aflevering van de Dries Van Langenhove-podcast, waarin hij aanklaagt dat ministers niet transparant zijn over hun beleid tijdens de coronacrisis. Zo kreeg hij in het parlement geen antwoord van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) op de vraag hoeveel asielzoekers er getest zijn op Covid-19. Waarna Van Langenhove dan maar zijn eigen theorie ontwikkelt. “Ik vermoed dat die asielzoekers uitgebreid getest zijn op een moment dat onze ouderen in de rusthuizen, onze zorgverstrekkers, niet deftig getest konden worden – en dat Maggie De Block dat gewoon niet wou toegeven. Als ik geen eerlijk antwoord krijg, dan moet ik dus met vermoedens gaan werken.”
Voor de duidelijkheid: de veronderstelling van Van Langenhove is nergens op gebaseerd. Het is weinig meer dan een ongefundeerde theorie van een volksvertegenwoordiger die een beeld schets van een overheid die haar eigen bevolking laat creperen terwijl ze nieuwkomers wel wil beschermen.
De coronacrisis verscherpt maatschappelijke tegenstellingen en ongenoegen. Mensen raken hun job kwijt, verzeilen in langdurige werkloosheid, of verliezen dierbaren zonder er goed en wel afscheid van te kunnen nemen. “Deze crisis bevat alle ingrediënten voor radicalisering”, vat een goedgeplaatste bron bij de inlichtingendiensten samen: talloze doden, veroorzaakt door een buitenlands virus, en een overheid die het op cruciale momenten laat afweten.
Dat biedt vruchtbare bodem voor radicaal gedachtegoed. Diepe ontevredenheid, een gebrek aan sociaal vangnet en maatschappelijk isolement kunnen mensen vatbaar maken voor extremisme. Niet toevallig kwamen veel Belgische jihadisten uit moeilijke thuissituaties en groeiden ze op in een jeugd waar criminaliteit alomtegenwoordig was.
Dries Van Langenhove reageert
Begrijpt u de vrees dat het discours van Schild & Vrienden gewelddadige acties zou kunnen inspireren?
“Als er geen open debat is over samenlevingsproblemen en als die niet worden aangepakt, dan kan dat voor geweld zorgen. Het is daarom problematisch dat het establishment een open debat over bijvoorbeeld massamigratie en integratie onmogelijk maakt. Je erover uitspreken leidt tot jobverlies of zelfs vervolging. Wie geweldloos actie voert tegen massamigratie wordt door de staat geterroriseerd, zoals het geval is bij identitaire bewegingen in Frankrijk en Oostenrijk.
“Heel wat mensen zijn terecht boos dat onze cultuur en identiteit letterlijk en figuurlijk worden uitgewist. Ofwel maken we het mogelijk dat die mensen hun mening kunnen uiten via democratische verkiezingen en een open, ongecensureerd debat en dat ze hun woede kunnen omzetten in een positief engagement bij Schild & Vrienden waar we zwerfvuil rapen, sporten en eenzamen bezoeken, ofwel maken we dit allemaal onmogelijk en laten we die mensen thuis hun woede opkroppen tot ze uit wanhoop overgaan tot geweld. Ik kies resoluut voor het eerste.”
U speculeerde dat asielzoekers uitgebreid getest werden. Waarop was dat gebaseerd?
“Ik heb niks gespeculeerd. Ik heb op basis van logische redeneringen een aantal vermoedens geuit. Er werd gecommuniceerd over het aantal besmettingen bij asielzoekers, en dat kan je alleen weten als je hen getest hebt. Toen ik vroeg hoeveel er precies getest werden, gaf minister De Block geen antwoord. Ik vermoed dat je als minister niet gaat zeggen dat er X besmettingen zijn zonder dat je getest hebt. Ik heb die nuances gemaakt.”