Grote Renaissancedam in Ethiopië politiek struikelblok voor Egypte
Egypte heeft in de VN-Veiligheidsraad gevraagd om een tussenkomst van de Verenigde Naties over de Grote Renaissancedam in Ethiopië. Gesprekken tussen de twee landen over het waterbeheer zitten vast. En dat terwijl Ethiopië in juli de dam in werking wil zetten. Hydrologe Ann Van Griensven van de Vrije Universiteit Brussel geeft achtergrond.
Ethiopië begon in 2011 aan de bouw van de Grote Renaissancedam op de Blauwe Nijl, tegen de grens met Soedan. Een Italiaans bedrijf is de hoofdaannemer van het project. Er komen turbines om elektriciteit op te wekken met een totaal vermogen van 6000 megawatt, waardoor Ethiopië de grootste uitvoerder van elektriciteit zou worden van Afrika. De dam heeft 4,8 miljard dollar gekost en Ethiopië draagt het grootste deel van de investering.
85 procent van het Nijlwater komt vanuit Ethiopië langs de Blauwe Nijl. De Witte Nijl ontspringt in Rwanda en stroomt doorheen Zuid-Soedan. De twee komen samen in Khartoem, de hoofdstad van Soedan. De naam Khartoem of 'olifantentand' is dan ook erg toepasselijk voor de samenvloeiing van de rivierarmen. (lees voort onder kaart)
Egypte heeft het alleenrecht
Egypte en Ethiopië maken al jarenlang ruzie om de bouw van de Grote Renaissancedam. "Het gaat vooral om een politieke kwestie", zegt hydrologe professor Ann Van Griensven van de Vrije Universiteit Brussel. "In 1959 werd het zogenoemde Nijlwaterverdrag gesloten. Daardoor kreeg Egypte het alleenrecht over het water in het Nijlbekken. Ethiopië heeft dat verdrag nooit ondertekend. Het land heeft al het water altijd vrij laten stromen door Soedan naar Egypte. Maar nu wil het zijn economie een boost geven door op grote schaal elektriciteit op te wekken en heeft het op eigen houtje de dam laten bouwen. Egypte is boos omdat het dreigt een stuk controle te verliezen."
Egypte vreest dat Ethiopië de dam als pasmunt kan gebruiken in economische onderhandelingen. Het is bang om de controle te verliezen.
Ethiopië wil niet wachten
Ethiopië wil niet wachten om de dam te doen werken. Het regenseizoen komt eraan en de regering zegt dat ze geen akkoord hoeft te bereiken met Egypte. "Als we moeten wachten op de zegen van de anderen, dan kan de dam nog jarenlang buiten gebruik blijven. Dat kunnen we niet laten gebeuren", zegt de Ethiopische minister van Buitenlandse Zaken Gedu Andargachew.
Hydroloog Ann Van Griensven ziet niet meteen problemen voor de waterbevoorrading in Egypte, omdat Ethiopië de dam voorlopig alleen wil gebruiken als waterkrachtcentrale. "In de context van de klimaatopwarming is groene energie een goede zaak", al is het wel beter om kleinere dammen te bouwen voor irrigatie, wat Ethiopië ook doet." Buurland Soedan heeft ook lange tijd dwars gelegen, maar heeft dan toch de kant van Ethiopië gekozen. De dam helpt om overstromingen te voorkomen, wanneer de Blauwe Nijl in het regenseizoen teveel water vervoert.
Gevaar voor militair conflict?
Zowel Egypte als Ethiopië hebben al gesuggereerd dat ze hun belangen met militaire hand zullen verdedigen. Waarnemers vrezen dat het tot een treffen zou kunnen komen wanneer het conflict niet met onderhandelingen opgelost raakt. Nu stapt Egypte dus naar de Verenigde Naties. Aan de andere kant staat Ethiopië, dat de hoofdzetel huist van de Afrikaanse Unie en zegt dat Egypte zijn monopolie op de Nijl moet opgeven. "Deze dam zou moeten leiden tot meer samenwerking en regionale integratie, niet tot controverse en oorlogstaal", zegt de Ethiopische minister van Buitenlandse Zaken nog.