Varkenskoppen en de Hitlergroet: Duitsland worstelt met rechts-extremisme in het leger

In mei deed de Duitse politie een inval bij de 45-jarige militair Philipp S. in het Saksische Collm. Met behulp van een drone en een graafmachine werd een geheime voorraad wapens, munitie en explosieven gevonden in de achtertuin van de instructeur bij de elite-eenheid KSK. Hij wordt ervan verdacht een rechts-extremist te zijn die zich bewapende voor een volksopstand tegen de gevestigde orde.

S., die werd gearresteerd, is niet de enige rechts-extremistische militair die de afgelopen jaren door de mand viel. Duitse media deden uitvoerig verslag van militairen die de Hitlergroet brachten en naar neonazimuziek luisterden. Volgens journalisten en extremisme-experts vormen de rechts-extremistische militairen die daadwerkelijk veroordeeld zijn, slechts het topje van de ijsberg. 

Het leger, zo zeggen critici, heeft een probleem met rechts-extremisme en heeft dat zelf bovendien lang genegeerd. Zo werden er binnen de strijdkrachten nooit vraagtekens gezet bij S., ook al zou hij binnen zijn eenheid bekend hebben gestaan als ‘de nazi-opa’.

Militair vermomd als Syrische vluchteling

In 2018 brachten Duitse media al aan het licht hoe 73 militairen van de KSK (onder wie Philipp S.) zich tijdens een afscheidsfeest een jaar eerder hadden gedragen. Op een afgehuurde schietbaan werd een parcours georganiseerd, waarbij met varkenskoppen werd gegooid. Volgens een vrouw die was uitgenodigd om seks te hebben met de winnaar van het parcours brachten dronken militairen de Hitlergroet en luisterden zij naar de rechts-extremistische band Sturmwehr.

Het onderzoek dat het leger zelf deed na de media-aandacht liep op niets uit. Volgens stafchef Jörg Vollmer had de avond enkel de grenzen van ‘de goede smaak’ overschreden. Illegale activiteiten, zoals het brengen van de Hitlergroet, konden niet bevestigd worden. Pas toen de Duitse militaire inlichtingendienst MAD nader onderzoek deed, werden afgelopen december uiteindelijk twee militairen ontslagen.

Dat gebeurde omdat het leger sinds 2017 onder verscherpt toezicht staat van de MAD. Destijds werd ontdekt dat KSK-militair Franco A. een aanslag voorbereidde en zich voor wilde doen als Syrische vluchteling, om zo woede tegen die gemeenschap aan te wakkeren. Begin dit jaar zei de MAD onderzoek te doen naar 550 mogelijk rechts-extremistische militairen. De dienst zegt zich extra te richten op de KSK-elite-eenheid, omdat het probleem daar relatief groot is. Dit jaar werden negen militairen van de duizend man sterke eenheid door de MAD als rechts-extremist aangewezen. Daarnaast liggen nog tien militairen onder het vergrootglas.

De Waffen-SS

Het is allemaal niet genoeg, luidde de kritiek na de ontdekking in de tuin van Philipp S.. Het leger, de MAD en defensieminister Annegret Kramp-Karrenbauer – ook wel AKK genoemd – zouden te langzaam en niet daadkrachtig genoeg optreden. Afgelopen week ontving AKK een brandbrief van een KSK-officier, waarin hij haar verzoekt acuut in te grijpen. In twaalf pagina’s die via Der Spiegel uitlekten, beschrijft hij de problemen bij het KSK-leiderschap, dat volgens hem door militairen in opleiding vergeleken wordt met de Waffen-SS.

Volgens Agnieszka Brugger van Die Grünen is dit het uur van de waarheid voor defensieminister AKK: “Nu moet ze bewijzen dat ze dit serieus neemt door hard op te treden.” De uiterst linkse partij Die Linke wil zelfs een einde maken aan de elitetroepen. Tegen Der Spiegel zei Die Linke-partijlid Alexander Neu: “Als een klokkenluider uit de KSK zelf spreekt van ‘een moeras dat niet uitgebaggerd kan worden’, dan is dat alarmerend.”

Ook bij de regerende partijen CDU en SPD dringt het door dat de nood hoog is. “Er zijn structuren en netwerken in de Bundeswehr die extreem-rechts zijn”, zei SPD-parlementslid Eva Högl. “We moeten nu actie ondernemen.” Högl staat aan het hoofd van een onderzoekscommissie die AKK eind mei in het leven riep om te oordelen over de KSK en met een plan van aanpak te komen. Dat plan wordt deze of begin volgende week verwacht. 

De spoken van het verleden

Wat er in dat plan staat, is nog onduidelijk. Begin juni deed de federale regering al een poging tot hervorming  door een wetswijziging die het makkelijker maakt om rechts-extremisten uit het leger te zetten. Momenteel kan een militair die meer dan vier jaar in dienst is alleen ontslagen worden via een gerechtelijke procedure en dat proces kan jaren duren. Door de wetswijziging kan een militair nu de eerste acht jaar van zijn dienst uit het leger gezet worden zonder tussenkomst van de rechtbank.

Maar volgens extremisme-expert Hajo Funke is die wetswijziging niet voldoende om de KSK te transformeren. “Het zijn geen geïsoleerde gevallen, zeker niet in een eenheid als de KSK”, zegt hij. “Het ministerie van Defensie wil dit probleem het liefst opzijschuiven en het kleiner laten lijken dan het is, maar dat lukt niet meer.” Funke hoopt daarom dat het commissievoorstel radicaal zal zijn, en bijvoorbeeld voorstelt om de elitegroep op te heffen en opnieuw op te bouwen.

Hoe dan ook, snelle actie is nodig: “Ze hebben het jarenlang laten gaan.” Volgens Funke worstelt Duitsland nog altijd met spoken van het verleden. “We proberen ons normaal voor te doen. We doen alsof we lessen van het verleden geleerd hebben, maar we pakken het niet op de juiste manier aan.”