Nu mondmaskers mogelijk verplicht worden op openbare plaatsen: dit is wat de wetenschap zegt over het nut daarvan

Draag je een mondmasker of draag je het niet? En als je er eentje draagt, draag je het dan voor jezelf of ‘uit beleefdheid’ voor een ander? Het gebruik van mondmaskers beroert de gemoederen. Ook zijn er inmiddels heel wat wetenschappelijke onderzoeken versleten aan het onderwerp.

Zo bleek uit een grootschalige meta-analyse - waarbij 172 eerder uitgevoerde observatieonderzoeken werden gebundeld - dat het dragen van een mondmasker de kans op de verspreiding van het virus aanzienlijk kleiner maakt. De kans op besmetting mét masker is volgens het onderzoek nog 3 procent. In eenzelfde situatie zonder masker is dat iets meer dan 17 procent. Omdat de kans op besmetting en de verspreiding van het virus groter is als er geen mondmaskers gedragen worden, stijgt de reproductiegraad (R-waarde) vanzelf: er worden meer nieuwe mensen besmet (secundaire besmettingen) door elk nieuw geval van Covid-19.

Al gaat het om een grootschalige meta-analyse en is het de eerste in zijn soort, het onderzoek heeft enkele beperkingen. Zo wordt er in de gebundelde studies vooral rekening gehouden met zorgomgevingen (ziekenhuizen en/of woonzorgcentra). Daarbij focussen veel onderzoeken op SARS en MERS, soortgelijke virussen, maar niet op het nieuwe coronavirus Covid-19 (7 observaties van de 172 bestudeerden Covid-19-patiënten). Tot slot wordt de link tussen de duur van de blootstelling aan het virus en het daarmee gepaard gaande besmettingsgevaar niet in kaart gebracht. 

Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de WHO en werd gepubliceerd door het vaktijdschrift The Lancet. En er valt volgens epidemiologen, ondanks de beperkingen, zeker iets te zeggen over het resultaat van de meta-analyse. Let wel op, voldoende afstand houden blijkt nog een tikkeltje effectiever te zijn dan het dragen van een mondmasker. 

Er zijn twee belangrijke redenen om een mondmasker te dragen. Ze beschermen jezelf (in lichte mate) tegen besmetting met het coronavirus, maar mondmaskers beschermen vooral anderen tegen een infectie met het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2. Uit onderzoek blijkt immers dat patiënten al een tijdje ziek kunnen zijn voordat ze symptomen van Covid-19 vertonen. Intussen kunnen ze het virus makkelijk via druppels verspreid hebben, zonder het zelf te beseffen.

“Als je praat, komen er vochtdruppeltjes vrij”, legt Linsey Marr uit. Marr is onderzoeker aan Virginia Tech (VS) en bestudeert de overdracht van virussen via de lucht. Die vochtdruppels zijn (gelukkig) onzichtbaar voor het oog, maar kunnen het virus evenzeer verspreiden. “Met een mondmasker, zelfs eentje van lage kwaliteit, worden die druppeltjes verhinderd.” Zo bleek uit een studie die in april in het vaktijdschrift Nature Medicine verscheen, dat chirurgische mondmaskers bijna alle besmettelijke vochtdruppels tegenhielden. Zélfs als het masker niet op de juiste manier gedragen werd.

Hoeveel bescherming een mondmasker exact biedt – zowel voor de drager als voor omstaanders – is afhankelijk van het type masker, én, in iets mindere mate, de manier waarop het gedragen wordt.

Zo zijn er de N95-maskers die voldoen aan de Amerikaanse N95-norm voor luchtfiltratie. Dat betekent dat maar liefst 95 procent van de deeltjes in de lucht gefilterd wordt. Op die manier bieden ze ruime bescherming aan zowel de drager van het masker, als aan andere mensen in de buurt van de drager. Zulke beschermingsmaskers zijn echter schaars goed en dienen enkel gebruikt te worden door gezondheidswerkers.

Het FFP-masker is er ook eentje van dat kaliber, en is eveneens voorbestemd voor politie en zorgpersoneel. De afkorting FFP staat voor Filtering Facepiece Particals en wordt gevolgd door een cijfer: 1, 2 en 3. Hoe hoger het cijfer, hoe beter het de lucht filtert. Het FFP1-masker zuivert 80 procent van alle stoffen uit de lucht. De overige twintig procent kan nog door het filter ‘lekken’. Een trapje hoger, het FFP2-masker, houdt 94 procent van alle stofdeeltjes tegen. FFP3-maskers zijn nog een tikkeltje beter. Ze houden 99 procent van alle vervuilde deeltjes in de lucht tegen.

Chirurgische maskers dienen voornamelijk om anderen te beschermen. “Dokters en verplegers dragen ze om te zorgen dat bacillen of microben die zij uitademen patiënten niet in gevaar kunnen brengen. Het kan nuttig zijn om het te dragen als je ziek bent. Om het risico te verminderen dat je anderen besmet”, legt Peter Meyer uit. Hij is salesdirecteur bij Uvex Safety, een bedrijf dat gespecialiseerd is in de verkoop van beschermingskledij. Maar ook de drager biedt het voordelen volgens enkele laboratoriumtests. Zo bleek dat chirurgische maskers andersom eveneens 75 procent van de druppels tegenhouden.

En wat met zelfgemaakte stoffen mondmaskers? Daar is de mate van bescherming afhankelijk van het materiaal dat gebruikt wordt, en hoe goed ze passen. In het beste geval biedt het masker de drager tot wel 50 procent meer bescherming. Verre van perfect, volgens een studie die gepubliceerd werd in het vaktijdschrift Nano Letters, maar in combinatie met het respecteren van de afstandsregel en het regelmatig wassen van de handen, kan het zeker een verschil maken.

Mondmasker nodig? Bekijk hier het aanbod op HLN Shop.

Mondmaskers in alle maten, vormen en kleuren, maar welke zijn nu de beste? Wij deden de test (+)

Zo ziet het najaar eruit volgens experts: “Hoe de herfst zal verlopen, hangt volledig af van wat we deze week doen” (+)

RECONSTRUCTIE. Hoe mondmaskers op enkele maanden tijd van ‘gevaarlijk’ naar ‘verplicht’ gingen (+)