‘Stop de kakkerlak’: hoe de ‘laatste dictator van Europa’ mikpunt van spot is in eigen land

‘Sasja 3 procent’ wordt Loekasjenko nu genoemd. Bij onlinepeilingen van enkele nieuwssites zou zijn gebleken dat hooguit 3 procent van de Wit-Russen van plan is op hem te stemmen, bij de presidentsverkiezingen in augustus.

Of dit percentage klopt, valt moeilijk te achterhalen: voor het houden van echte opiniepeilingen is in Wit-Rusland toestemming van de autoriteiten nodig. Maar de ‘Sasja 3 procent’-campagne is een rage: overal zie je de 3 procent opduiken, soms met het snorretje van Loekasjenko erbij.

Een keten van benzinestations belooft automobilisten die komen tanken 3 procent korting. Jongeren lopen rond in T-shirts met ‘3 procent’ erop. En een onlinewinkel gaf 3 procent korting op pantoffels om de ‘besnorde kakkerlak’ – zoals hij door een populaire vlogger wordt genoemd – mee te verpletteren.

Vlogger

De pantoffel is nu het geliefde attribuut van aanhangers van de vlogger, Sergej Tichanovski, die van plan was zich kandidaat te stellen bij de verkiezingen. Bij campagnebijeenkomsten van de oppositie nemen ze oude pantoffels mee en gooien die op een hoop.

Een partij T-shirts met het opschrift ПСИХO3% (Psychose3%) werd onmiddellijk in beslag genomen. Dat was een al te krasse verwijzing naar de uit de hand gelopen corona-epidemie in Wit-Rusland, die aanvankelijk door Loekasjenko als een ‘psychose’ werd afgedaan. ‘Er zijn hier geen virussen’, verklaarde hij.

Als enige Europese land liet Wit-Rusland de voetbalcompetitie gewoon doorgaan, met stadions vol fans. Ook andere evenementen gingen door, zoals de parade ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van de overwinning op nazi-Duitsland. Resultaat is dat het aantal coronagevallen is opgelopen tot bijna 60.000.

Revolutie

Kennelijk neemt Loekasjenko de ‘pantoffelrevolutie’ serieus. Vorige week verklaarde hij dat de autoriteiten een revolutie, zoals die zich in 2014 in Oekraïne voltrok, hadden weten te voorkomen. Kort daarvoor hadden de autoriteiten Tichanovski en een aantal andere activisten opgepakt wegens verstoring van de openbare orde.

Loekasjenko liet ook zijn voornaamste tegenkandidaat bij de verkiezingen, Viktor Babariko arresteren, samen met diens zoon. Babariko zou als baas van de Belgazprombank, een filiaal van een grote Russische bank, honderden miljoenen euro’s achterover hebben gedrukt en hebben weggesluisd naar Letland. Voor zijn arrestatie stond Babariko volgens opiniepeilingen ruim voor op Loekasjenko.

Al eerder had Loekasjenko, die al ruim 25 jaar aan de macht is, gewaarschuwd dat hij niet zou toestaan dat ‘dergelijke misdadigersbendes door het land trekken. Zometeen denken de mensen nog dat de Gestapo is teruggekeerd, dat het weer oorlog is’.

De president liet bij een zorgvuldig geregisseerde ontmoeting met een handjevol activisten in de stad Brest merken dat hij zich gepikeerd voelde door de bijnaam ‘Sasja 3 procent’. ‘Denken jullie nu werkelijk dat de zittende president maar 3 procent haalt?’, vroeg hij hun. Hij klaagde ook dat de oppositie hem voor ‘besnorde kakkerlak’ uitmaakt. ‘Je mag niet beledigen. Ik ben nog steeds de zittende president. In geen enkel land is het toegestaan mensen te beledigen.’

‘Stop de kakkerlak’

In plaats van Tichanovski, die nog steeds vastzit, heeft diens vrouw Svetlana de ‘stop de kakkerlak’-campagne overgenomen. Het is echter uiterst onwaarschijnlijk dat zij voldoende handtekeningen kan verzamelen om zich in te schrijven voor de verkiezingen. Daarvoor zijn honderdduizend handtekeningen nodig, een aantal dat zeker nu het virus nog rondwaart volstrekt onhaalbaar is.

Ook voormalig ambassadeur in de Verenigde Staten Valeri Tsepkalo, die als serieuze kandidaat wordt beschouwd, heeft veel moeite de benodigde handtekeningen binnen te halen. Daardoor is de kans groot dat Loekasjenko in augustus geen serieuze tegenkandidaat hoeft te vrezen.

Sinds 1994 heeft Loekasjenko al vijf keer de presidentverkiezingen gewonnen, vaak door tegenkandidaten te laten afwijzen door de kiescommissie en met de stemmen te knoeien. In 2010 liet hij vrijwel al zijn rivalen oppakken nadat er massale betogingen waren uitgebroken tegen het geknoei met de stemmen.

Dit keer voelt Loekasjenko zich nog sterker bedreigd. Er is veel kritiek op zijn aanpak van de corona-epidemie. Bovendien heeft de toch al niet florissante economie van het land een flinke klap gekregen, onder meer door de dalende prijzen voor olieproducten die Wit-Rusland doorverkoopt aan andere Europese landen.