HET DEBAT. Moeten mondmaskers in winkels toch verplicht worden?

Mondmaskers dragen in de winkel wordt niet verplicht en dat is een gemiste kans, zo vindt epidemioloog Van Damme. De regering verwijst naar het dalende aantal besmettingen, waardoor een verplichting moeilijk te verantwoorden is naar de bevolking, maar volgens Van Damme is wachten tot het aantal besmettingen weer stijgt “te laat”. “We geloven toch eerder in voorkomen dan genezen (...) We moeten het nu doen, want dat gaat helpen om de cijfers laag te houden”.

Van Damme suggereert aan winkeliers en horeca-uitbaters om dan maar zelf stickers of acties op poten te zetten om het draagvlak voor het dragen van een mondmasker te vergroten.

Hij wijst er ook op dat de winkelbubbels - het aantal personen waarmee men shopt - nu worden uitgebreid en mensen langer in de winkel zullen mogen blijven, waardoor dus ook het risico om besmet te raken vergroot. “Die maskers worden hoe langer hoe belangrijker als de drukte groter wordt, dat hebben we altijd gezegd. Als het virus aanwezig is, wordt een winkel gegarandeerd een brandhaard.” De epidemioloog wijst er nog op dat het gedrag van de bevolking “de epidemie maakt of kraakt”.

Comeos kan zich vinden in de beslissing van de Veiligheidsraad om mondmaskers niet te verplichten in de winkels. “Dit blijft wel de verantwoordelijkheid van de burger en er is een duidelijke aanbeveling om een masker te dragen. Dat vinden we goed”, zegt Dominique Michel, CEO van handelsfederatie Comeos. Comeos had vooral een probleem met de afdwingbaarheid van een mondmaskerverplichting.

“Indien de Veiligheidsraad mondmaskers verplicht zou hebben, dan wilden wij het afdwingen van die maatregel bij de politie zien terechtkomen. Wij kunnen moeilijk aan ons personeel gaan vragen om te gaan controleren of iedereen wel een mondmasker draagt, dat is des te moeilijker nu iedereen de indruk heeft dat de situatie aan het verbeteren is. Wij willen niet zo’n bijkomende verplichting voor ons personeel. Maar de boodschap van de premier is duidelijk. Het dragen van een mondmasker wordt aanbevolen en zal wellicht verplicht worden in het geval van een tweede golf van het virus”, aldus Michel.

“Ik vind nog altijd dat mondmaskers verplicht moet worden bij het winkelen. Ik zal daarvoor blijven ijveren, zelfs al heeft de Veiligheidsraad nu beslist dat ze niet verplicht worden”, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Stel dat belastingen betalen ‘sterk aangeraden’ (en niet verplicht) is, wie zou ze nog betalen?”, vraagt de professor zich af.

“Ook de andere medische experten binnen de GEES (de expertengroep die de overheid adviseert over de exitstrategie, red.) blijven bij hun standpunt: mondmaskers zouden best verplicht worden in winkels. Maar in de GEES zitten tien adviseurs, onder wie slechts vier medische wetenschappers. Die vier beslissen dus niet alleen welk advies er aan de overheid gegeven zal worden.”

De vier medische experten in de GEES zijn professor infectieziekten Erika Vlieghe, microbioloog Emmanuel André, biostatisticus Niel Hens en Marc Van Ranst zelf. Zij moesten een compromis vinden met de zes anderen in de werkgroep. “Op dat moment was het al duidelijk dat de politiek geen pap lustte van het verplicht maken van mondmaskers”, verduidelijkt Van Ranst. “We zijn dan gegaan voor the next best thing. Dat was een verplichting bij een heropflakkering van de epidemie of bij een tweede golf. Daarover is iedereen in de GEES het wél eens, maar de medische experten blijven nog altijd achter hun oorspronkelijke standpunt staan: mondmaskers in winkels zouden nú verplicht moeten worden.”

Ook Steven Van Gucht vindt dat het dragen van een mondmasker in de winkels verplicht zou moeten worden. “Er is onduidelijkheid. We raden het sterk aan, maar het is niet verplicht”, aldus Steven Van Gucht. “Nauwelijks tien procent van de mensen draagt het in de winkel. Dat is toch mijn observatie. Als we dat echt willen, dan zullen we dat toch moeten verplichten. Ik denk dat je dat toch in alle winkels moet doen.”

 De liberale vakbond ACLVB noemt de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad om een mondmasker tijdens het winkelen niet te verplichten een “gemiste kans”. “Als liberale vakbond zijn we niet blij dat het advies van de experts ter zake niet werd opgevolgd. Temeer omdat niet iedereen strikt de voorbije maanden de andere veiligheidsmaatregelen correct opvolgde en vaak de anderhalve meter afstand niet kon gerespecteerd worden. Wij hopen dan ook dat iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt”, meldt ACLVB in een reactie.

ACLVB meent dat de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad blijkbaar gestoeld is op een aantal factoren. Volgens de vakbond kon de Veiligheidsraad het blijkbaar niet maken om terug te komen op een eerdere beslissing. “Straks wel waarschijnlijk, wanneer een eventuele tweede golf aan besmettingen eraan komt”, klinkt het cynisch. De vakbond geeft toe dat de cijfers in dalende lijn zitten, “maar als beleidsmaker moet je ageren en niet altijd reageren of andere landen kopiëren”. “Er zijn voldoende signalen dat het virus niet weg is, kijk maar naar de recente tweede golf in Duitsland en Iran bijvoorbeeld.”

De beslissing zou volgens de vakbond ook ingegeven zijn omdat het onmogelijk is om het verplicht dragen van een masker in alle winkels te controleren. “Klopt, maar een beetje vertrouwen in onze burgers kan zeker geen kwaad. Aan de inkom kan er een stand geïnstalleerd worden waar mensen die zonder masker willen binnen komen, verplicht worden een maskertje te dragen. Dezelfde werkwijze als in de ziekenhuizen kan hier toegepast worden.”

De vakbond zegt de mensen niet te willen straffen, “maar de veiligheid van het winkelpersoneel en andere klanten moeten we kunnen waarborgen”. “Het dragen van een mondmasker is ook voor het personeel een last, vooral nu de temperaturen beginnen te stijgen. Niet alle winkels zijn uitgerust met een systeem van luchtzuivering, in bepaalde stockruimtes bemoeilijkt de drukkende hitte het werk. Dit in combinatie met het dragen van een mondmasker, bemoeilijkt vaak het ademen.” 

Minister De Block (Open Vld) is geen voorstander van het verplicht dragen van een mondmasker in de winkels. “Er zijn winkeliers die zelf verplichten om een mondmasker te dragen in de winkel. Als je dat verplicht maakt, moet er handhaving zijn. Gaan we overal een politieagent zetten om dat te controleren? Veel warenhuizen en winkels vragen om het te dragen”, zei De Block eerder al. 

“Er is nu altijd en overal een mogelijkheid om mondmaskers te dragen. Je moet ook zien hoe vaak dat wél wordt gerespecteerd, zeker in kleinere winkels”, reageerde ze in De Ochtend. Volgens De Block is er ondertussen ook sociale controle zodat meer mensen uit zichzelf een masker dragen. “Vergeet niet dat het een vorm van bezorgdheid is. Want je zet geen mondmasker op om jezelf maar om anderen te beschermen.”

“Je moet zo’n maatregel altijd afwegen en kijken of er voldoende draagvlak voor is, zegt infectiologe en GEES-voorzitster Erika Vlieghe. Ze vindt wel dat het gebruik van mondmaskers nog altijd moet gepromoot worden als veel mensen bij elkaar komen. “Winkels is één zaak, maar ook grote zalen waar veel volk bij elkaar zal komen. Een mondmasker heeft ook een educatieve en informatieve functie”, zei Vlieghe eerder al op Radio 1. 

Voor de mensen die teleurgesteld zijn dat de mondmaskers in winkels niet verplicht werden, had Vlieghe nog een boodschap: “Blijf vooral dat masker dragen als een statement.”

Ondernemersorganisatie Unizo kan zich vinden in de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad om mondmaskers niet te verplichten in alle winkels. “Ondernemers willen te allen tijde een heropflakkering van het virus vermijden. Als er objectieve en wetenschappelijke bewijzen zouden zijn dat dit kan door een verplichting van mondmaskers, gaan onze winkeliers daar ook in mee”, zegt Unizo-topman Danny Van Assche. 

Ook het wegvallen van de regel rond wie wel en niet alleen moet winkelen, is een goede zaak volgens Unizo. “De verantwoordelijkheid om dit te controleren werd bij de winkelier gelegd en resulteerde vaak in een moeilijke situatie door de arbitraire onduidelijkheid. Dit is nu, door het afschaffen van de regel, van de baan.”

De socialistische vakbond BBTK erkent eveneens het nut van een mondmasker. BBTK begrijpt niet waarom het mondmasker wel verplicht is op bijvoorbeeld trein of bus, bij een dokters- of kappersbezoek maar niet in de winkel. “Twee maten en twee gewichten? Laat ons een mondmasker dragen op alle plaatsen waar we met andere mensen in contact komen (...) We krijgen al wekenlang te horen dat we met een mondmasker eerst en vooral onze medemensen beschermen. Aangezien de testcapaciteit nog altijd niet kan volgen, is preventie dus geboden. Social distancing valt niet altijd makkelijk te respecteren, dus is een mondmasker nog altijd een noodzakelijk gegeven”, luidt het. 

NSZ volgt het idee om mondmaskers in winkels te verplichten. “Als dit ervoor kan zorgen dat we een tweede lockdown kunnen vermijden en dat andere maatregels kunnen versoepelen, zoals één klant per 10 vierkante meter, dan pleiten wij hiervoor”, reageert Christine Mattheeuws van ondernemersorganisatie NSZ. “Het verplicht dragen van een mondmasker voor iedereen kan ervoor zorgen dat klanten zich ook veiliger gaan voelen in winkels en meer durven gaan shoppen. Handelaars zitten op zwart zaad en we moeten nu vooral zorgen dat de liquiditeit terugkomt. Nu doen de klanten maar wat en dat leidt tot frustraties en onzekerheid.”

“Het dragen van een mondmasker moet trouwens voor iedereen een automatisme worden”, vult Mattheeuws aan. “Zowel voor onze geestelijke als economische gezondheid moeten enkele richtlijnen worden versoepeld, maar dat kan enkel wanneer iedereen zijn of haar gezond verstand gebruikt. Zo veel mogelijk een mondmasker dragen, is daar voorbeeld van. En dat geldt zowel in de winkels als ook in parken of op andere plekken waar groepen samenkomen.”

“Bovendien is het een visuele reminder: er heeft altijd een vorm van peer pressure. Mensen kijken naar elkaar en volgen elkaars voorbeeld. Meer maskers in het (straat)beeld zal de mensen er zich van bewust maken dat Covid-19 nog niet is verdwenen. Deze crisis mag niet opnieuw opflakkeren. Daarom roept NSZ iedereen op zijn of haar verantwoordelijkheid te nemen. Een mondmasker is deel van het nieuwe normaal.”

ACV Puls pleitte eerder al voor het verplichten van mondmaskers voor klanten in de winkel. De christelijke vakbond heeft een grootschalige bevraging gehouden bij haar achterban. Daaruit bleek dat drie kwart van het winkelpersoneel aangeeft dat ze de anderhalve meter afstand niet altijd kunnen bewaren ten opzichte van klanten, bijvoorbeeld bij het vullen van rekken.

“Via onze checklist laten winkelbedienden ons weten hoe het staat met de opvolging van de veiligheidsvoorschriften in de winkels en daar zijn we toch erg van geschrokken”, zegt vakbondsverantwoordelijke Kristel Van Damme. “Rekken vullen is nu eenmaal een essentieel onderdeel van de taken van de winkelbediende maar dit moet ook veilig kunnen. Bovendien geeft meer dan 90 procent van onze leden aan dat klanten uit zichzelf te dichtbij komen, en als ze daarop aangesproken worden agressief reageren.” 

“In Wallonië en Brussel dragen de klanten veel meer mondmaskers in de winkel. In Vlaanderen is dat niet zo. Geen idee hoe dat komt, misschien de invloed van Franse media of van sommige virologen?”, gaat Van Damme verder. 

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Zouden mondmaskers in winkels toch verplicht moeten worden? Laat het weten in de comments onder dit artikel. We bundelen de boeiendste reacties vanavond in een nieuw stuk.