Statistici: ‘Hoog aantal coronadoden wordt België te zwaar aangerekend’
België leidt wel degelijk de internationale rankings met het hoogste aantal coronadoden per miljoen inwoners. Maar. Er zijn verzachtende omstandigheden: België heeft geen cijfers weggemoffeld zoals andere landen, en er zijn nog andere factoren.
Tussen 8 maart en 9 mei zijn per miljoen Belgen 764 coronadoden gevallen. Dat schrijven hoogleraar statistiek Geert Molenberghs (UHasselt) en collega’s in een nog te verschijnen wetenschappelijke publicatie. Ondertussen is het aantal al opgelopen tot zo’n 850. Daarmee heeft België de slechtste situatie, zo stellen de onderzoekers. In de week van 13 mei, toen die 764 doden per miljoen zijn geteld, stond dat cijfer in Duitsland bijvoorbeeld op 91, in Frankrijk op 414, in Italië op 511, in Groot-Brittannië op 482, in de VS op 249 en in Zweden op 328.
In een recente ranking van het gereputeerde blad The Economist kreeg ons land dan ook de slechtste score in vergelijking met 20 andere OESO-landen.
Ook vergelijkingen met het verleden tonen hoe zwaar corona België trof. Met in totaal zo’n 9.700 doden die voor het overgrote deel aan corona te wijten waren, was de eerste coronagolf drie keer dodelijker dan twee zware griepseizoenen honderd jaar geleden: in het winterseizoen van 1916-1917 zorgde griep voor een oversterfte van 3.284 Belgen, in de winter van 1917-1918 waren er dat 3.093. De corona-oversterfte ligt dus tot nu toe drie keer hoger, ondanks de verregaande maatregelen.
Kijk je naar het recentere verleden, dan blijkt dat april 2020 ongeveer even dodelijk was als vier beruchte griepmaanden in de Belgische geschiedenis. Afgelopen april stierven 14.790 Belgen – en door corona waren er dat er 5.900 meer dan normaal verwacht. In januari 1951 en februari 1960 piekte het sterftetotaal door griep naar 15.500 doden. In de griepmaanden december 1969 en januari 1970 stierven respectievelijk 13.333 en 14.255 landgenoten.
Eerlijk tellen
De nieuwste cijfers over de eerste coronagolf tonen ook hoe de kloof tussen de algemene bevolking en de mensen in de woon-zorgcentra (wzc’s) nog groter is dan vermoed. “Liefst twee derde van de Belgische doden is onder wzc-bewoners gevallen. In totaal gaat het om 5.570 mensen”, zegt Molenberghs.
Eén vergelijking illustreert dat erg duidelijk. Splits je het aantal doden per miljoen Belgen op in de groep buiten wzc’s en de groep in wzc’s, dan krijg je 262 doden per miljoen versus 46.624 doden per miljoen. Natuurlijk stierven er niet echt zoveel wzc-bewoners, aangezien zij in totaal maar met zo’n 120.000 zijn. “Maar die verhouding is zeer veelzeggend”, zegt Molenberghs.
De sterftekans blijkt in de wzc’s dan ook drie à vier keer groter, onder meer omdat de bewoners ouder en zwakker zijn en veel vaker onderliggende aandoeningen hebben. De “extreem problematische situatie in de wzc’s, die vraagt om meer onderzoek, duwde het totaal dus zeer sterk naar boven”, stellen de statistici.
Voor heel België wijzen zij echter op verzachtende omstandigheden.
Zo is ons land het enige dat volledige cijfers geeft: van doden in ziekenhuizen, in wzc’s en daarbuiten, en ook van wie wellicht aan Covid-19 is gestorven zonder dat er getest is. “Veel andere landen moffelden bepaalde dodenaantallen weg. Zo doe je het makkelijk beter rankings”, aldus Molenberghs.
Bovendien hebben wij, ook dankzij goede gezondheidszorg, een wat oudere bevolking. Dertien procent is zeventigplusser en van hen is 42 procent boven de tachtig. Dat is niet veel minder dan de EU-landen met de alleroudste bevolking, namelijk Italië met 16,4 procent zeventigplussers en Frankrijk met 44, 5 procent van de zeventigplussers die ouder zijn dan tachtig.
“Combineer dat met het feit dat het sterfterisico bij coronabesmetting veel hoger ligt bij ouderen, met 0,2 procent voor een dertiger en 11,8 procent voor iemand van negentig, en je loopt als land automatisch meer risico op doden”, stellen de auteurs van het rapport.
Krokuspech
Daarbij komt dat België pech heeft gehad met de terugkerende vakantiegangers. “De krokusvakantie gold in week negen van de pandemie in heel België, terwijl dat in andere landen (onder andere Zweden en Nederland) verschilt per regio, waardoor de vakantie er over twee of vier weken is gespreid”, schrijven de onderzoekers. “België kreeg ook meerdere clusters besmetting, wat bijvoorbeeld in Nederland niet zo was. Dat hier redelijk veel Italianen wonen die toen op familiebezoek gingen, speelde eveneens mee.”
Ons land is eveneens centraal gelegen, wat het meer kwetsbaar maakt voor besmetting uit verschillende windrichtingen. En het is een dichtbevolkt land, wat het besmettingsrisico vergroot. “Duitsland, de VS en Zweden hebben regio’s waar in verhouding minstens evenveel doden vielen, maar andere waar nauwelijks corona was, wat hun totale aantal verkleint. Zo is Stockholm zwaar getroffen, maar Zweden is 14 keer minder dichtbevolkt dan België”, aldus de onderzoekers.
In een kritische brief aan The Economist, als reactie op hun recente ranking, vergelijkt Molenberghs België daarom met een andere dichtbevolkte regio met ongeveer evenveel inwoners: New York. “Momenteel staat het aantal doden per miljoen in België op 850", schrijft de statisticus aan de hoofdredacteur. “In New York is het 2.500 – drie keer zoveel dus. Maar dat enorme aantal verbleekt in het totaalcijfer voor de hele VS.”
Molenberghs en zijn collega’s zijn het erover eens dat België het niet erg goed deed en dat er lessen te leren zijn. “Maar hoe de zaken nu worden voorgesteld, is ook overdreven en berokkent ons land onnodige reputatieschade”, aldus nog Molenberghs in zijn brief.