Juliana Lumumba, dochter vermoorde Congolese premier Lumumba: "Weghalen beelden Leopold II verandert geschiedenis niet"

Het protest tegen racisme in de Verenigde Staten doet bij ons de controverse rond Leopold II weer oplaaien. De voormalige Belgische koning voerde eind 19e eeuw een schrikbewind in zijn privékolonie Congo-Vrijstaat, de plaatselijke bevolking werd er uitgebuit en mishandeld. De laatste weken zijn meerdere standbeelden van de voormalige Belgische koning beklad en er woedt discussie over het al dan niet verwijderen van beelden en naamsveranderingen van straten en pleinen die naar Leopold II genoemd zijn.

"Ik ben geen historica", zegt Juliana Lumumba wanneer we vragen naar haar mening over de heisa rond de standbeelden van koning Leopold II.  "Of je die beelden nu moet weghalen of niet, dat laat ik over aan het geweten van de Belgen. Maar Leopold II maakt deel uit van de geschiedenis van België en van Congo, of je dat nu graag hebt of niet. De geschiedenis gaat niet veranderen wanneer je de beelden weghaalt of ervoor kiest om ze te laten staan."

Juliana Lumumba is de dochter van Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo, die in 1961 werd vermoord, minder dan een jaar na zijn aantreden. Ze weet wat een onverwerkt verleden betekent. Volgens haar is er nood aan een betere kennis van de geschiedenis, zowel in België als in Congo. "Nu beschikken we alleen over gefragmenteerde inzichten en kijken we ernaar vanuit ons hedendaagse perspectief. Ik kan niet weten of het onaanvaardbaar is of iemand zich een land toeëigent als privébezit."

"Ik kan ook niet inschatten of barbaarse daden onaanvaardbaar zijn, omdat we het verleden alleen in fragmenten hebben leren kennen. Maar het belangrijkste is dat het tot de geschiedenis hoort. Het verleden begrijpen is daarom erg belangrijk om zich een identiteit als natie aan te kweken én om naar de toekomst te werken. We moeten erover onderwijzen, hier en in België." 

Kijk hier naar een eerste fragment uit een gesprek en lees eronder verder:

Toen we Juliana Lumumba twee jaar geleden konden interviewen voor de Canvas-reeks "Kinderen van de kolonie", was ze erg emotioneel over de moord op haar vader. In het ouderlijke huis in de Congolese hoofdstad Kinshasa waar ze nog altijd woont, hangen foto's van Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo.

Patrice Lumumba sprak al in zijn eerste toespraak op de onafhankelijkheidsdag van Congo, 30 juni 1960, over de vernederingen die zijn volk had ondergaan tijdens de kolonisatie, in het bijzijn van koning Boudewijn. Daarmee veroorzaakte hij meteen een diplomatiek incident.

Meteen daarna zocht hij bij de afscheuring van de grondstofrijke provincie Katanga om hulp bij de Verenigde Naties en de Verenigde Staten. Toen die weigerden, vroeg hij hulp aan de Sovjet-Unie. In volle Koude Oorlog kwam dat neer op een doodvonnis. Generaal Mobutu greep de macht en een commando onder leiding van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA bracht Lumumba in januari 1961 om. 

(tekst gaat voort onder de foto)

Begin de jaren 2000 boog een parlementaire onderzoekscommissie in ons land zich over de rol van de Belgische overheid bij de moord op Lumumba. Daaruit bleek dat een aantal vooraanstaanden al dan niet rechtstreeks een rol speelden, al werd geen bewijs gevonden dat de moord in opdracht van de Belgische autoriteiten gebeurde. In februari 2002 gaf de overheid toe "onmiskenbare verantwoordelijkheid te hebben gehad in de gebeurtenissen die tot Lumumba's dood hebben geleid", al wilde men niet de volledige verantwoordelijkheid opnemen.

Juliana Lumumba kan zich vinden in de bevindingen van de Lumumba-commissie in het parlement en de morele excuses die ons land heeft uitgesproken. Maar ze blijft nog met vragen zitten. Ook vandaag zegt ze dat er nog veel moet worden uitgeklaard over de rol van de Verenigde Naties en de Verenigde Staten. "Als dat niet gebeurt, kan de wonde niet helen en blijf ik in rouw, ook 60 jaar later. "

Kijk hier naar wat Lumumba zegt over het onderzoek en lees eronder voort:

Op 30 juni is er geen feest in Congo. Door de coronacrisis zal de onafhankelijkheidsdag in mineur verlopen. Maar Juliana Lumumba is trots op haar land. "We zijn er ondanks alles en ondanks vele opstanden en burgeroorlogen in geslaagd om één natie te blijven. Dat is belangrijk."

"Bij de onafhankelijkheid waren er nauwelijks universitair geschoolden, nu toch al duizenden. De drie democratische verkiezingen zijn niet perfect gelopen, maar er is stilaan vooruitgang, en daar moet blijvend aan worden gewerkt. "

Juliana Lumumba ziet de toekomst niet zozeer in de grondstoffen, maar in het water en vooral in het menselijke kapitaal van haar land. "De meerderheid van de Congolezen is jonger dan 15 jaar. Onze rijkdom zijn de Congolezen zelf. Als we de juiste politieke beslissingen nemen, dan ben ik er zeker van dat we er op de ene of de andere manier zullen komen. "

Kijk hier naar het laatste fragment uit het interview:

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":