Congo viert vandaag de zestigste verjaardag van zijn onafhankelijkheid. Naar aanleiding daarvan heeft koning Filip een brief geschreven aan president Félix Tshisekedi. Daarin veroordeelt hij de “geweld- en gruweldaden” en “vernederingen” uit het koloniale verleden. Zonder Leopold II bij naam te noemen, verwijst hij naar Congo-Vrijstaat (1885-1908), wat de tweede koning der Belgen als privébezit zag, en de daaropvolgende koloniale periode tot en met 1960.

LEES OOK. Wat koning Filip schreef in zijn brief en wat hij daarmee écht zegt

Filip gebruikt geen enkele keer het woord excuses. Die kan hij zelf niet aanbieden, zeggen welingelichte bronnen. Die moeten “vanuit de natie” komen. Wel betuigt hij zijn “diepste spijt” als koning, het hoofd van de natie. En als mens, die omwille van familiale redenen persoonlijk betrokken is. Want hij moet zijn betovergrootoom en een van zijn voorgangers veroordelen. Voor Filip is het zonder twijfel het lastigste wat hij in zijn zevenjarige regeerperiode al heeft gedaan.

Black lives matter

Het paleis en de regering stonden onder druk van de Belgische Black lives matter-beweging die tegen 30 juni actie had gevraagd. Vandaag dus, op de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid. Ze eisten de invoering van praktijktesten tegen discriminatie, een strenger toezicht op de politiediensten en een educatieve uitleg naast standbeelden van Leopold II.

Filip schreef zijn brief nochtans niet naar aanleiding van de protesten van de jongste weken, aldus bronnen dichtbij de koning. Volgens hen speelde hij al véél langer met de idee om zich op een of andere manier uit te spreken. Dat gaat terug tot september vorig jaar, toen hij de Congolese president Félix Tshisekedi ontving op het paleis tijdens diens bezoek aan België. Filip werd op dat moment uitgenodigd voor de festiviteiten in Kinshasa. Hij wilde graag gaan.

Alhoewel de festiviteiten van vandaag zijn afgelast door de coronacrisis, vond Filip deze symbolische datum de perfecte aanleiding om de gruweldaden te benoemen en te erkennen. Hij hoopt de rust daarmee in het maatschappelijk debat te laten terugkeren. Het was ook zijn manier om er een boodschap aan te koppelen: hij strijdt mee tegen racisme in België. De koning gaat geregeld naar Molenbeek en wordt daar, maar ook in andere gemeenten, geconfronteerd met verhalen over discriminatie.

Zwijgen

Door de commotie rond Leopold II, wiens standbeelden en bustes de voorbije weken werden beklad, onthoofd, in brand gestoken en zelfs verwijderd, klonk de roep om erkenning van de koloniale wandaden almaar luider. Daarbij werd nadrukkelijk gekeken naar koning Filip.

LEES OOK. Werd België rijk op de kap van Congo? Was Leopold II echt zo meedogenloos? Historicus vertelt de echte geschiedenis (+)

Lange tijd leek het dat hij zou zwijgen, net als zijn vader Albert II dat deed in 2010 tijdens de vijftigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid. Hij gaf geen toespraak. Koning Boudewijn, onder wiens regeerperiode Congo onafhankelijk werd, heeft evenmin de wandaden van Leopold II veroordeeld. Het is dus een serieuze stap voor Filip om dat als eerste Belgische vorst te doen.

De koning mag zeggen wat hij denkt te moeten zeggen, maar moet daarbij altijd politiek gedekt zijn door de regering. De brief werd dus voor verzending voorgelegd aan premier Sophie Wilmès (MR), zij heeft iedere letter nagelezen en goedgekeurd. Zij wou gisteren nog niet reageren op de inhoud van de brief.

Nachtelijke raid op standbeelden en straatnaamborden Leopold II, ook standbeeld Boudewijn beklad

Prins Laurent neemt het op voor koning Leopold II: “Hij heeft veel gedaan voor België”

Standbeeld Leopold II vlakbij paleis beklad