‘Bij de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo houd ik eraan u, en het Congolese volk, mijn hartelijkste gelukwensen aan te bieden.’

‘Deze verjaardag is een uitstekende gelegenheid om onze vriendschappelijke banden te herbevestigen. Wij verheugen ons over de intense samenwerking tussen onze beide landen in verschillende domeinen, en in het bijzonder op het medische vlak. Vandaag vergt de pandemie al onze aandacht bovenop alle andere uitdagingen. Het bevoorrechte partnership tussen België en Congo is een sterke troef om daar het hoofd aan te bieden. Ter gelegenheid van uw nationale feestdag wil ik ons engagement in dit partnerschap bevestigen.’

‘Om onze banden te versterken en de vriendschap tussen onze landen te verdiepen, moeten we in alle openheid en sereniteit met elkaar kunnen spreken over onze lange gezamenlijke geschiedenis. ‘

‘Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving. Ik zal blijven strijden tegen alle vormen van racisme. Ik moedig de reflectie aan die in ons parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen.’

‘We moeten naar de toekomst kijken in een geest van samenwerking en wederzijds respect om de mondiale uitdagingen aan te pakken. De strijd voor de menselijke waardigheid en voor een duurzame ontwikkeling vraagt dat we onze krachten bundelen. Deze ambitie koester ik voor onze beide landen en beide continenten, Afrika en Europa.’

Door de huidige omstandigheden kan ik helaas niet naar uw mooie land reizen, dat ik graag beter zou leren kennen. Ik hoop dat ik daar spoedig de gelegenheid toe krijg’, sluit de brief van koning Filip af.

Boudewijn

Koning Boudewijn gaf in zijn toespraak bij de onafhankelijkheidsverklaring van Congo nog een heel andere versie van het koloniale verleden. Hij prees het ‘geniale brein’ van Leopold II, die begon met de kolonialisering van Congo, en het ‘met volharding’ verderzetten van zijn werk door België.

Boudewijn wees erop dat ‘de pioniers van de Afrikaanse ontvoogding’ bewondering verdienen van de Congolezen: ze maakte een einde aan de slavenhandel en de stammentwisten. ‘Het zijn zij die al hun krachten en zelfs hun leven hebben gewijd aan een groot ideaal: u vrede brengen en uw moreel en materiaal patrimonium verrijken.’

De onafhankelijkheid noemde onze toenmalige vorst ‘de bekroning’ van het werk van Leopold II. ‘Hij is niet naar hier gekomen als veroveraar maar als brenger van de beschaving.’

Lumumba

Meteen na de toespraak van Boudewijn nam Patrice Lumumba, de toenmalige premier van Congo onverwacht het woord, en hij bood wel meteen het nodige weerwerk. Het kolonialisme was ‘de vernederende slavernij die ons met geweld werd opgelegd (…) onze kwetsuren zijn nog te vers en te pijnlijk om hen uit ons geheugen te wissen.’

Hij wees meteen ook al op het racisme: ‘de spot, de beledigingen, de slagen die wij dienden te ondergaan omdat wij negers waren. (...) We hebben ervaren dat de wet, naargelang het om een blanke of een zwarte ging, verschillend werd toegepast: inschikkelijk voor de ene, wreed en onmenselijk voor de andere.’

Affront

De toespraak van Lumumba werd door de aanwezige Congolezen herhaaldelijk onderbroken door lang applaus, een eer die Boudewijn net daarvoor niet kreeg.

De koning was door de speech zodanig geaffronteerd dat hij daarop meteen Congo wou verlaten, maar door toenmalig premier Gaston Eyskens werd omgepraat. Een stevig contrast met de brief van koning Filip van vandaag, die afsluit met de wens om snel naar Congo te trekken.