Koning Filip oogst lof met spijtbetuiging aan Congo: ‘Sterk en groots’

Verschillende politici reageren via de sociale media positief op de brief van koning Filip. “Goed gedaan en een sterke boodschap van koning Filip”, vindt CD&V-voorzitter Joachim Coens. “Op naar meer respect en een sterke samenwerking”, vervolgt hij op Twitter. Zijn partijgenote, Kamerlid Els Van Hoof, heeft het over een “noodzakelijke maar mooie spijtbetuiging van koning Filip ten aanzien van het koloniaal verleden. Nu in parlement nog bepalen hoe we er als samenleving verder mee omgaan”.

“Koning Filip zet met zijn persoonlijke brief aan het Congolese volk vandaag een belangrijke stap. Het parlement zal op basis van onderzoek en dialoog mee bepalen hoe we vandaag en morgen omgaan met de moeilijke koloniale geschiedenis van België”, stelt Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) op Twitter. “Sterk en groots. De wonden zien en erkennen is het begin van genezing”, reageert ook gewezen Open Vld-voorzitster Gwendolyn Rutten. “Het is belangrijk dat deze eerste stap gezet wordt in de erkenning van onze koloniale geschiedenis. Met deze brief erkent de koning dat die geschiedenis ook nu nog effect heeft, door het te linken met de discriminatie die op vandaag bestaat”, reageert Vlaams parlementslid Sihame El Kaouakibi.

Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt reageert ‘met respect’ op de brief van de koning: “Koning Filip I schrijft geschiedenis. De vorst voelt de veranderde tijdsgeest goed aan en neemt afstand van een van zijn voorvaderen. Dit moedigt de Kamer aan om werk te maken van een officieel rapport met aanbevelingen over ons koloniaal verleden.”

Maar hij wijst erop dat het werk met de spijtbetuigingen niet af is: “De Congo-commissie gaat binnenkort van start in het parlement. Als een land worstelt met haar verleden, kun je de verwerking ervan niet uitsluitend overlaten aan academici. Het is aan de politiek om de pijnlijke waarheid te assumeren én om er scherpe conclusies aan vast te knopen. De politiek moet de handschoen opnemen om zo te komen tot een officieel discours, het erkennen van betrokkenheid, richtlijnen over de publieke ruimte en excuses door onze instellingen. Ook over de teruggave van gestolen voorwerpen uit Congo dringt een beslissing zich op.”

Voor sp.a-kamerfractieleidster Meryame Kitir is de spijtbetuiging van koning Filip een belangrijke stap in de juiste richting. “In het erkennen van de fouten uit het verleden. Maar laat het ook en vooral een stap vooruit zijn in de strijd van vandaag tegen elke vorm van discriminatie en racisme”, stelt ze op Twitter.

Gewezen Brussels minister Céline Fremault (cdH) vindt de brief met spijtbetuigingen “een historisch gebaar” die “onze twee landen en hun burgers dichter bijeen brengt op deze 30 juni”.

‘Op eigen initiatief’

Tijdens haar speech ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo benadrukte premier Sophie Wilmès dat het erkennen van het lijden van het Congolese volk een eerste stap moet zijn.

Het federaal parlement heeft zich geëngageerd om een waarheidscommissie op te richten en premier Wilmès wil daarbij niet anticiperen op de conclusies van dat werk. “Dat werk moet sereen gebeuren, maar we moeten er ook de tijd voor nemen”, zei Wilmès tijdens een plechtigheid in Elsene. “Dat betekent dat het parlement contradictoire debatten zal leiden over onze huidige blik op het koloniale verleden. De eerste stap is het erkennen van het lijden en onze gezamenlijke geschiedenis.”

Dinsdagochtend kwam koning Filip, volgens Wilmès “op eigen initiatief”, met een betuiging van “diepste spijt” aan Congo voor de gruweldaden uit het koloniale verleden. “Wanneer de koning zich uitspreekt is dat in de ik-vorm en dat is erg belangrijk. Want het gaat over zijn emoties, maar hij laat zich ook uit in perfecte overeenstemming met de regering”, verduidelijkte de Belgische eerste minister.

‘Historische stap’

Met zijn spijtbetuiging heeft koning Filip een nieuwe dynamiek gelanceerd in het debat rond het koloniaal verleden van België, zegt auteur Nadia Nsayi. “Het staatshoofd heeft zich uitgesproken, het debat zal nu op andere niveaus verdergaan.”

Nsayi, die recent een boek publiceerde over haar familiegeschiedenis binnen de relatie tussen België en Congo, was verrast door de brief van de koning. “Het debat is natuurlijk niet nieuw, maar ik had dit op dit moment niet verwacht. Toen Patrick Dewael een parlementaire commissie rond het koloniaal verleden aankondigde, dacht ik dat eventuele excuses pas na het onderzoek van die commissie zouden volgen.”

De 36-jarige auteur van Dochter van de dekolonisatie was ook verrast over de boodschap van de brief. “Hij toont zich niet alleen zeer kritisch over de periode van Congo-Vrijstaat, maar ook over het koloniaal beleid tot 1960. Dat is positief. Bovendien kijkt hij niet alleen naar het verleden, maar legt hij ook de link met de samenleving vandaag. Daarmee toont de koning dat hij in onze maatschappij staat.”

Nsayi spreekt van een eerste historische stap in een debat rond de impact van het koloniaal verleden. Het onderscheid tussen ‘spijt’ en ‘excuses’ is op dit moment vooral een semantische discussie, vindt ze. “Ik kan geloven dat het maken van expliciete excuses bepaalde gevolgen heeft die politiek gevoelig liggen. Maar deze spijtbetuiging is toch ook niet niets.”

De koning heeft hiermee de aanzet gegeven om het debat op een nadere manier te gaan voeren en volgens Nsayi gaat dat debat zich nu op andere niveaus verderzetten. “Dit is niet alleen een zaak van het koningshuis, maar van de hele Belgische maatschappij. Ik kijk daarbij ook naar de kerk en de bedrijven.”