Een opmerkelijke aanpak, zo kan je de communicatie en het perscommuniqué van de drie onderhandelaars, de voorzitters van MR, Open Vld en CD&V, toch noemen. Op deze onuitgegeven manier hoopt men sp.a-voorzitter Conner Rousseau onder druk te zetten, om toch maar aan tafel te komen. Een aanpak van de wanhoop, zo lijkt het wel: niet bepaald de manier om vertrouwen te wekken. ‘Of wil men dat het mislukt?’, is de vraag die vooral richting MR gaat.

In het nieuws: Een mediaoffensief van de drie koningen, aangevoerd door Georges-Louis Bouchez (MR) en Egbert Lachaert (Open Vld).

De details: In de plaats van discretie komt een perscommuniqué, dat sp.a viseert: ‘Niettemin zijn de afgelopen uren de intenties van minstens één politieke formatie niet geheel duidelijk.’

• Een hele dag overleg, en schaven aan de tekst, plus discussies over de vertaling, gingen vooraf aan de communicatie van de drie. Of twee, want CD&V was niet bepaald vragende partij om op deze manier de forcing te voeren. Maar de MR-voorzitter, Georges-Louis Bouchez, is een doorzetter: hij moest en zou zijn idee van een communiqué erdoor krijgen.
• Het was ook opvallend dat Bouchez meteen de persmededeling in het Frans en Nederlands naar buiten bracht, via Twitter, terwijl zowel Lachaert als Coens niet eens de moeite deden om de tekst te tweeten.
• De tekst zelf is lang, en duidt ten eerste dat de piste van PS en sp.a, om een minderheidskabinet van 72 zetels te vormen met een klassieke tripartite van socialisten, liberalen en christendemocraten, eigenlijk problematisch is.
• Immers, zowel N-VA als Groen/Ecolo stellen scherpe eisen voor steun aan zo’n minderheidskabinet. Dan kan je evengoed toch maar een volwaardige regering onderhandelen, zo stellen ze. En daarbij doen ze het voorstel van een Arizona-coalitie, zonder die bij naam te noemen: ‘Er blijken minstens zes partijen die geen onderling veto hebben tegen mekaar‘.
• Opvallend dan: de druk op sp.a. ‘Niettemin zijn de afgelopen uren de intenties van minstens één politieke formatie niet geheel duidelijk. Er wordt dan ook de komende dagen meer duidelijkheid gevraagd aan deze potentiële partners over de bereidheid gesprekken aan te vatten.’ Met andere woorden: de sp.a moet kleur bekennen.
• De drie willen immers ‘een plenaire vergadering organiseren met de betrokken partijen om, op basis van een inhoudelijke nota, een federale regering te vormen’.

The big picture? Bij de onderhandelaars leeft het gevoel dat het nodig was de druk op te voeren.

• Het trio stuurde de persmededeling, maar maakte er meteen een heus mediaoffensiefje van: Lachaert stond VTM en VRT te woord voor het nieuws, en liet ook ‘Terzake’ komen. Coens gaf een interview aan VRT. Bouchez deed de Franstalige zenders.
• De boodschap was telkens dezelfde, aan het adres van Rousseau: kom aan tafel, om te onderhandelen. Eind deze week wil het trio een nota klaarhebben, die als basis moet dienen om te gaan praten. Daarmee zou meteen ook de vraag van Rousseau om het ‘over de inhoud’ te hebben, kunnen ingevuld worden. Op ‘Terzake’ was Lachaert wel voorzichtig: het is niet te nemen of te laten, die nota, maar een vertrekpunt.
• ‘We willen zes partijen, die zeggen ‘als de inhoud goed zit, willen we dat wel doen’, dus dat gaan we nu doen’, zo stelde Coens. Vraag is of, op moment dat de nota er ligt, de sp.a dan kan weigeren af te komen. Maar de methode is wel ongezien: normaal gebeuren dergelijke vragen bij onderhandelingen over een regering in een vertrouwelijke sfeer, onder vier ogen. Dat het nu publiek moet, is toch meer dan een teken aan de wand.
• Met name de liberalen wilden deze aanpak van ‘de forcing’: ‘Rousseau moet het straks weten, hij zal op een bepaald moment toch eens kleur moeten bekennen en moeten kiezen. Je kan niet eindeloos rondjes draaien’, zo is te horen.
• Er zijn wel positieve contacten geweest onder de partijen, via de sherpa’s. Maar op niveau van de voorzitters zelf is er bitter weinig contact. Tijdens hun opdracht laat het trio dagenlang niets horen aan voorzitters die ze willen verleiden tot een coalitie: toch een vreemde manier van werken.
• Bovendien is er sprake van een verdere verzuring in de relatie tussen Bouchez en Rousseau: die laatste z’n weekendinterview in De Morgen, waarin hij z’n mening ventileert over collega-voorzitters, is wat slecht gevallen. Vervolgens vond Bouchez er niets beter op dan op Twitter zelf een paar uitvallen te doen naar de sp.a-voorzitter, en zelfs een tweet die Rousseau beschuldigde van seksisme (omdat z’n moeder voor hem strijkt) een like te geven. Het bevordert de sfeer allemaal niet, wil je daarna samen een coalitie maken.
• ‘Als men niet eens wil onderhandelen nu, ziet het er toch niet goed uit. Dit is zo’n beetje de poging van de laatste kans. Wie het nu verkloot, heeft verkiezingen veroorzaakt‘, zo is in liberale kringen te horen. ‘Rousseau zet constant alles in de gazet. Wij praten dan maar terug via de media’, zo is de uitleg over het plotse offensief.

En nu? De vraag is of deze methode de sp.a richting onderhandelen gaat duwen.

• Bij de Vlaamse socialisten keek men vreemd op over de gang van zaken. ‘Wil men nu dat het mislukt of zo?‘, was de meest gehoorde vraag in kringen van de top. Dat ze de voorzitter niet contacteren, maar via de media nu wel een ‘boodschap’ sturen, vindt men op de Grasmarkt ‘zeer bizar’ en ook wel wat getuigen van een gebrek aan respect.
• Dat is des te opvallender, omdat een gesprek op zondag tussen het trio onderhandelaars en Paul Magnette (PS) de deur alvast had opengezet voor een volgende fase. De PS had daar immers, op hoffelijke wijze, de boodschap gekregen dat ze in deze fase niet meer welkom zijn. En blijkbaar hadden de Franstalige socialisten daar ‘akte van genomen’, maar ook niet de deur helemaal dichtgeklapt.
• Aan de Keizerslaan leeft men in de vaste overtuiging dat ook deze formule, de Arizona, geen enkele levenskans heeft: men wacht rustig tot de missie mislukt, en de drie regeringspartijen dan moeten komen terugkruipen naar de Franstalige socialisten. Maar in tussentijd? ‘Doe rustig wat jullie moeten doen.’
• Opvallend, voor de camera’s sloot Lachaert ook de terugkeer van de PS aan tafel niet uit. ‘Wij hebben Magnette gelukkige verjaardag gewenst (het was zondag diens verjaardag, red.) en gezegd dat hij welkom is. Als hij op inhoud kan meespelen in het verhaal, gaan we niemand uitsluiten’, zo vertelde Lachaert met de glimlach. In werkelijkheid gelooft niemand dat de PS nog aanschuift. De vraag is of de sp.a dat alleen wel kan doen.
• De vraag die daarbij steeds terugkomt: doet Bouchez wel écht een poging om zo’n onwaarschijnlijk scenario van een Arizona-coalitie te laten lukken? De MR heeft behoorlijk wat te verliezen bij zo’n coalitie, die een ferm risico inhoudt voor hen: in dergelijke regering met 76 zijn de Franstaligen heftig in de minderheid, geeft Bouchez ook zuurstof aan kleine partner cdH én moeten ze met de N-VA in zee, wat toch bij een aantal mensen, om premier Sophie Wilmès (MR) niet te noemen, niet evident ligt.
• Het lijkt er in elk geval sterk op dat het spelletje van gisteren, waarbij plots een communiqué moest komen, een nieuwste zet van de MR-voorzitter is om het Arizona-project al eens heel stevig te testen, nog voor het echt van start kan gaan.
• Dezelfde conclusie komt zo steeds terug, over deze onderhandelingen. Langs geen kanten wordt vertrouwen opgebouwd, dat nodig is om een coalitie te maken en een stabiele regering te vormen.
• Aan cruciale speler Bart De Wever (N-VA) werd ondertussen gevraagd om zich afzijdig te houden. Maar uiteindelijk zal Rousseau niet door het trio van MR, CD&V en Open Vld over de streep moeten getrokken worden. Het is de N-VA-voorzitter en zijn sp.a-tegenhanger, die bij een Arizona-coalitie de finale deal moeten sluiten. Maar wil men bewust er alles aan doen om dat toch te laten mislukken?
• Het is nu afwachten welke nota de drie regeringspartijen straks op tafel leggen. Maar na gisteren lijken de kansen op succes voor het trio alvast niet toegenomen. Zolang niemand z’n telefoon neemt, en een rechtstreeks kanaal opent, raakt men nergens.

Om te noteren: Het Paleis neemt een hele grote stap: het spreekt spijt uit over Congo.

• In een brief aan de president van Congo, Félix Antoine Tshisekedi, schrijft koning Filip over ‘spijt’ over het koloniale verleden. Dat is een belangrijke koerswijziging, want de stichter van het koloniale rijk in Congo was uiteraard de voorvader van de huidige koning, Leopold II. Het koningshuis sprak zich tot nu toe nooit openlijk uit over de wreedheden van diens regime.
• Integendeel, toen Congo in 1960 onafhankelijk werd, prees toenmalige koning Boudewijn, de oom van Filip, nog uitvoerig de ‘genie’ van Leopold II, die ‘beschaving’ had gebracht naar de Afrikaanse stammen. Maar vandaag draait het Paleis een pagina om.
• ‘Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden.’
• De brief komt er net op het moment dat Congo haar zestigste verjaardag viert, maar ook nu na rassenrellen in de VS, ook in Europa een heel debat over racisme op gang is gekomen. Recent was er een golf van aanslagen op standbeelden van Leopold II, die meer en meer uit het straatbeeld verdwijnen, als gevolg van protesten.
• Maar belangrijkste aanleiding is misschien wel het initiatief in de Kamer, om met een waarheidscommissie te komen, die het koloniale verleden van België én de rol van Leopold II zal gaan onderzoeken.
• De koning wil daarover nu al een signaal geven: ‘Ik moedig de reflectie aan die in ons Parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen.’
• Belangrijk ook om te noteren: dit zijn spijtbetuigingen, maar geen excuses. De koning loopt daarmee niet vooruit op de parlementaire commissie, maar opent ook niet de deur voor eventuele schadevergoedingen. Het is waarschijnlijk straks, nadat het werk van zo’n commissie is afgelopen, aan de Belgische regering om over excuses na te denken.
• Overigens is het initiatief uiteraard gedekt door de Zestien. De premier, Sophie Wilmès (MR), trekt vandaag naar Elsene, waar in de Matonge-wijk de grootste Congolese gemeenschap van het land woont. Op het stadhuis wordt een gedenkplaat onthuld rond de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid, Wilmès zal er ook de Congolese gemeenschap ontmoeten.

Om te volgen: Vandaag wordt een nieuwe baas van het leger aangesteld.

• De minister van Defensie, Philippe Goffin (MR), lijkt vandaag met een nieuwe Chef Defensie of CHOD (in het leger korten ze graag alles af) te komen. Immers, vandaag om 17 uur roept hij de commissie Defensie bijeen in de Kamer, om toelichting te geven over de keuze.
• Eén van de huidige luitenant-generaals, drie sterren zijn dat, zal legerbaas Marc Compernol (63) vervangen. Meteen zijn er dus zes kandidaten:
  • Huidig vice-CHOD en viceadmiraal Michel Hofman
  • De wat omstreden luitenant-generaal Claude Van de Voorde, die de militaire inlichtingendienst ADIV leidt
  • Luitenant-generaal Jan Hennes, die aan het hoofd staat van de dienst HR
  • Luitenant-generaal Rudy Debaene, die verantwoordelijk is voor material resources
  • Luitenant-generaal Henk Robberecht, de inspecteur-generaal van Defensie
  • Luitenant-generaal Jean-Paul Claeys, de voormalige kabinetschef van Steven Vandeput (N-VA)
• Dat Goffin meteen naar het Parlement komt, is niet onlogisch. Met slechts 38 zetels op 150 heeft de regering eigenlijk niet echt de legitimiteit om deze benoeming te doen. Maar het leger heeft nu eenmaal een baas nodig.

Pijnlijk om vast te stellen: De federale regering slaagt er niet in, voor de zoveelste keer, om de beslissingen van de Veiligheidsraad om te zetten in effectieve ministeriële besluiten.

• De lokale besturen zijn bijzonder boos over de kaduke manier van werken op het hogere beleidsniveau. Immers: vorige week al kwam de Nationale Veiligheidsraad samen om een hele reeks maatregelen te nemen die de lockdown afzwakken. Die zijn ook al gecommuniceerd. Maar dat simpelweg omzetten naar een helder ministerieel besluit, lukt maar niet. Ook dat is niet de eerste keer in deze crisis.
• Nochtans is het morgen 1 juli, en gaan een hele reeks versoepelingen in. Maar minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) heeft maar geen akkoord over z’n tekst. De kern van de federale regering kwam voor een zoveelste keer bijeen (een vreemde gewoonte tegenwoordig, ook na de crisis, om systematisch kernen te organiseren via video), om de zaak te bespreken. En er was zelfs nog een Overlegcomité met de regionale ministers gepland.
• Dat leidt tot grote stress bij de lokale besturen, die de maatregelen wel moeten uitrollen, onder meer over kermissen en lokale markten. Dat moet morgen al gebeuren.
• ‘Blijkbaar neemt de Veiligheidsraad beslissingen, maar begint de politieke discussie over wat er precies is bedoeld pas achteraf. Dit is niet de eerste keer, maar het wordt almaar erger. Vorige keren hadden we nog een weekend om ons aan te passen, nu blijft er maar een dag over. Dat is er compleet over. Men zou beter discussiëren met een juridisch ontwerp al op tafel, maar men werkt omgekeerd, met als gevolg dat we voor de zoveelste keer moeten smeken om een ministerieel besluit’, reageert een boze Nathalie Debast, woordvoerster van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), in De Standaard.

Opvallend: Naar de EU reizen vanuit de VS blijft gebannen, Europa laat wel reizigers uit Japan, Canada, Australië en twaalf andere landen toe.

• De Europese Unie heeft een lijst klaar van landen die vrijgesteld worden van de coronareisban, om de EU binnen te komen. Daarover wordt vandaag gestemd, maar de Financial Times kon de lijst al inkijken.
• Daarbij valt vooral op dat bewoners van de Verenigde Staten nog steeds niet naar de EU mogen reizen. Er staan vijftien landen op de lijst die vrijgesteld zouden worden van een inreisverbod: Japan, Zuid-Korea, Canada, Australië, Algerije, Nieuw-Zeeland, Marokko, Tunesië, Thailand, Uruguay, Servië, Montenegro, Rwanda en Georgië. China zou toegevoegd worden, als het ook weer reizigers vanuit de EU toelaat.
• De landen die de toelating geven zijn de 27 EU-lidstaten, en de Schengenzone, waartoe onder meer ook Noorwegen behoort. Het opheffen van de ban zou vanaf morgen ingaan.
• Dat de VS niet toegelaten is tot de lijst, is niet echt verwonderlijk. Men baseert zich op trends in de infectiegraad van de andere landen, en de VS doet het daarbij bijzonder slecht: de curve is stijgend en de eerste golf lijkt zo eigenlijk nog lang niet achter de rug. De reden is dus puur epidemiologisch: maar vijftien landen haalden de lijst.
• Alleen creëert het mogelijk wel opnieuw spanningen tussen de EU en de Trump-administratie. Die sloot ook al eerder de deuren voor EU-burgers. Maar vorige week nog verklaarde Mike Pompeo, de minister van Buitenlandse zaken van de VS, dat hij met de Europeanen wilde werken om ‘op het juiste moment’, de toegang weer open te zetten.

Om te noteren: Wie solidariteit zegt tussen Noord en Zuid, of Oost en West, zegt die ook iets over langer werken?

• Eurostat, het Europese agentschap dat cijfers bundelt, kwam in juni met een interessante vergelijking van de ‘verwachte gemiddelde duur‘ van de loopbaan van burgers. Met andere woorden: hoeveel jaar zal een Belg, een Italiaan, een Nederlander of Zweed gemiddeld werken in zijn of haar leven?
• Die cijfers zijn bijzonder relevant: wie ‘actief’ is, draagt bij aan een systeem van sociale zekerheid en het financieren van de overheid. Wie ‘passief’ is, met name gepensioneerd, of niet aan het werk, draagt niets bij tot dat systeem, maar kost vaak geld.
• De discussie is uiterst relevant, op een moment dat de EU grote pakketten op tafel legt om de COVID-19-crisis aan te pakken. Die hulplijnen, zeker voor Zuid- en Oost-Europa vragen een grote solidariteit van het Noorden: de EU gaat gezamenlijk geld lenen, om de armere delen van Europa te ondersteunen.
• Het meer ‘activeren’ van de beroepsbevolking is al jaren een stokpaardje van diegenen die de Belgische overheidsfinanciën op orde willen brengen. Maar de ‘activeringsgraad’ verhogen, loopt met horten en stoten: onder meer het verhogen van de pensioenleeftijd, zoals de regering Michel I deed, kreeg een enorme golf van tegenstand over zich.
• De cijfers zijn dan ook opvallend, van hoog naar laag, voor de verwachte gemiddelde loopbaan van een 15-jarige in 2019 binnen de EU:
  • Zweden is kampioen met een loopbaan van 42 jaar.
  • Nederland haalt 41 jaar.
  • Denemarken zit op 40 jaar.
  • Duitsland haalt 39,1 jaar.
  • Estland haalt 39 jaar.
  • Finland zit op 38,9 jaar.
  • Portugal is het best scorende Zuid-Europese land met 38,2 jaar.
  • Oostenrijk is het minst scorende land van de ‘zuinige landen’, met 37,6 jaar.
  • Ierland haalt 37,4 jaar.
  • Litouwen zit op 37,1 jaar.
  • Letland haalt 36,8 jaar.
  • Malta zit op 36,5 jaar.
  • Tsjechië is het hoogst scorende Oost-Europese land, met 36,3 jaar.
  • Slovenië zit op 35,9 jaar.
  • Frankrijk zit op 35,4 jaar.
  • Spanje haalt 35,3 jaar.
  • Slovakije zit op 34,2 jaar.
  • Hongarije haalt 34,4 jaar.
  • Bulgarije zit aan 34 jaar.
  • Luxemburg haalt nog 33,9 jaar.
  • Roemenië zit op 33,8 jaar.
  • Polen haalt 33,6 jaar.
  • België zit met 33,6 jaar helemaal onderaan.
  • Griekenland zit er net onder met 33,2 jaar.
  • Kroatië haalt 32,5 jaar.
  • Italië is slechts van al met 32 jaar. Het gaat om een verschil van liefst 10 jaar met het hoogst scorende land.