Zorgen in China over nieuwe griep, die mogelijk kan uitgroeien tot pandemie
De ene pandemie is nog niet weg of de volgende rammelt alweer aan de poort. In China blijken diverse varkensboeren en medewerkers van slachthuizen de afgelopen jaren besmet te zijn geraakt met een nieuwe, mogelijk gevaarlijke griepvariant.
Dit kan de opmaat zijn voor een wereldwijde pandemie, waarschuwen Chinese onderzoekers die het virus beschrijven. “Dit is inderdaad weer een zorgwekkende variant”, vindt ook hoogleraar virologie Ron Fouchier (Erasmus MC). “Als je kijkt naar alle gegevens is dit virus op weg gevaarlijker te worden voor de mens. Het heeft alle karakteristieken van een virus dat hoog op de lijst van bedreigende virussen zal komen van de Wereldgezondheidsorganisatie.”
Het virus in kwestie is een H1N1-griepvirus, de variant die onder meer de pandemische Mexicaanse griep van 2009 veroorzaakte. Overdraagbaar van mens op mens is het nog niet, blijkt uit de Chinese cijfers. Wel kan het al menselijke luchtwegcellen infecteren, volgens experimenten in het lab. Ook is het overdraagbaar tussen fretten, standaardproefdier bij grieponderzoek.
Het virus is van oorsprong een vogelvirus, dat zich in varkens gaandeweg heeft aangepast en dus beter op zoogdieren “past”. Nu heeft het de volgende gedaantewisseling ondergaan: het heeft de interne genen opgepikt van de Mexicaanse griep uit 2009, waardoor het makkelijker menselijke cellen besmet. “Dat is slecht nieuws”, vindt Fouchier, niet betrokken bij de Chinese studie.
Vaccin
De WHO zal snel de ontwikkeling van een vaccin tegen de nieuwe griep aanzwengelen, verwacht Fouchier. Dat is bij griep makkelijker dan bij het nieuwe coronavirus, omdat er al talloze griepvaccins bestaan. In de regel maakt men dan een vaccinstam, waarmee men in geval van een pandemie snel vaccins kan opkweken. Dat laatste duurt echter al snel een halfjaar. “In 2009 was het vaccin tegen H1N1 ook pas op grote schaal beschikbaar na de eerste pandemische piek”, brengt Fouchier in herinnering.
De nieuwe griep, variant G4 geheten, kwam aan het licht bij een grootschalige Chinese speurtocht naar nieuwe virussen onder tienduizenden varkens, tussen 2011 en 2018. “Het G4-virus heeft een scherpe toename beleefd sinds 2016, en is nu het overheersende type bij varkens in zeker tien provincies”, constateren onderzoekers onder leiding van Jinhua Liu van de Landbouwuniversiteit China in vakblad PNAS.
Bovendien testten bij bloedonderzoek van 338 medewerkers uit de varkensindustrie er 35 positief op antistoffen tegen het virus, een teken dat ze een besmetting met het virus hebben doorgemaakt, aldus Liu. Daar zitten misschien mensen bij die niet de nieuwe maar een al bestaande mensengriep hebben gehad, denkt Fouchier. “Maar ik denk dat hier inderdaad een aantal mensen geïnfecteerd is geraakt.”
Niet al te schadelijk
Ergens is dat goed nieuws: het bevestigt dat het virus nog niet gretig van mens op mens springt. Bovendien doet het vermoeden dat een infectie niet al te schadelijk is – anders zouden de werknemers wel in het ziekenhuis zijn beland. Maar onderschat nooit een H1N1-griep. Zo werd er vier jaar geleden in Nederland een klein kind in het ziekenhuis opgenomen met een zware longontsteking: het kind bleek H1N1-griep te hebben opgelopen van een dier.
Het grote gevaar van het G4-virus is dat niemand er nog bescherming tegen heeft: in principe kan iedereen het krijgen. Anderzijds is het denkbaar dat mensen die in 2009 al de Mexicaanse griep kregen, enigszins tegen het nieuwe virus beschermd zijn. Hoeveel is nog onduidelijk.
De beste strategie, denkt Fouchier, is om het virus bij de bron aan te pakken en het weg te krijgen uit de Chinese varkenspopulaties, door de varkens massaal in te enten of besmette dieren in quarantaine te brengen of te slachten. In 1997 bedwong Hongkong een griezelige H5N1-vogelgriep door alle kippen op het schiereiland te doden. En in de VS probeert men momenteel met varkensvaccins een bedreigende H3N2-griep weg te krijgen die daar sinds eind jaren negentig rondwaart op boerderijen.
Ieder jaar zijn er “honderden” gevallen van mensen die ziek worden van een dier, weet Fouchier – vaak overigens zonder ernstige gevolgen. In een commentaar in vakblad Science noemt de Amerikaanse grieponderzoeker Robert Webster het ‘puur gokken’ of de G4-griep zich ontwikkelt tot een pandemie. “We weten gewoon niet of er een pandemie komt tot het vervloekte ding er is”, zegt Webster. “Wordt dit er een? God mag het weten.”