Astronomen staan versteld: monsterster mysterieus verdwenen

Doctoraatsstudent Andrew Allan van het Trinity College Dublin in Ierland en zijn team vragen zich af waar de ster gebleven is die zich op zo’n 75 miljoen lichtjaar van ons bevindt - of bevond - in het Kinman-dwergstelsel in het sterrenbeeld Waterman. Collega-astronomen hadden de zware ster nog bestudeerd tussen 2001 en 2011. Hun waarnemingen deden veronderstellen dat de ster op haar laatste benen liep, maar een supernova kwam er kennelijk niet. 

Het Kinman-dwergsterrenstelsel ligt op 75 miljoen lichtjaar en dat is te ver om aparte sterren te kunnen onderscheiden, maar astronomen kunnen wel de kenmerkende ‘handtekening’ van sommige ervan ontwaren. Het onderzoek tussen 2001 en 2011 liet zo het bestaan van een lichtsterke blauwe variabele ster vermoeden, ook hyperreus genoemd. Dit type is instabiel, met soms dramatische veranderingen in de helderheid en in de hoeveelheid licht die ze in verschillende golflengtes uitstralen. Maar zelfs dan laten ze sporen achter. Zoals deze ster, ongeveer 2,5 miljoen keer zo helder als de zon.

In 2019 wou het team van Andrew Allan meer te weten komen van hoe dat soort zeer massarijke sterren aan zijn einde komt. Maar zelfs met de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) konden ze de vroegere aanwijzingen die wezen op het bestaan van de bewuste ster niet meer terugvinden. “We stonden versteld: de ster was weg”, aldus Allan. Wat was er gebeurd? “Het zou erg ongewoon zijn dat zo’n massarijke ster verdwijnt zonder een heldere supernova-explosie”, voegde hij eraan toe. “Mogelijk hebben we een van de meest massarijke sterren in het lokale heelal als een nachtkaars zien uitgaan”, zei teamlid Jose Groh, ook van het Trinity College Dublin. 

De gegevens van de oude waarnemingen wezen op gigantische erupties, waarbij materiaal van de ster verloren gaat. Die moeten ergens na 2011 opgehouden zijn. Zulke uitbarstingen zijn niet ongewoon voor lichtsterke blauwe variabele sterren, die zo in korte tijd veel massa verliezen, waardoor hun helderheid fel toeneemt.

In dit geval zou de bewuste zware ster door de uitbarstingen kunnen zijn getransformeerd in een minder heldere ster, die bovendien nog eens deels verduisterd kan zijn door stof. Dat zou een reden - waarschijnlijk de meest plausibele - kunnen zijn waarom de ster verdwenen lijkt.

Een andere verklaring volgens het wetenschapsteam rond Allan is dat de ster wel degelijk is ineengestort tot een zwart gat, maar dan zonder dat er eerst een supernova-explosie plaatsvond. Dat zou uiterst zeldzaam zijn en indruisen tegen de huidige kennis over het einde van massarijke sterren die stelt dat zij hun bestaan wel degelijk afsluiten met een supernova.

De studie van het onderzoeksteam is gepubliceerd in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Lees ook: Astronomen zien hoe een zwart gat botst met iets wat eigenlijk niet kan bestaan (+)