Direct naar artikelinhoud
InterviewHerman Depypere

Het grootste misverstand over de menopauze: ‘Een vrouw kan zo’n 30 jaar in de overgang zitten’

Herman Depypere: ‘Vrouwen in de overgang kunnen intiem zijn zonder zwanger te raken, raken verlost van pijnlijke maandstonden en met de juiste levensstijl en behandeling kunnen ze zelfs de energie hebben van weleer.'Beeld Aurélie Geurts

Opvliegers, een hoger gewicht, vaginale droogte. Wie het lijstje met mogelijke klachten tijdens de menopauze overloopt, klaart niet bepaald op. Toch wil de Gentse professor Herman Depypere (58) vrouwen overtuigen om van de overgang te genieten. ‘Je hoeft dit niet zomaar te ondergaan.’

Nooit eerder waren zo veel vrouwen in de menopauze. En toch bespreken we die periode amper met hen. Meestal gaat het niet verder dan een lacherige ‘het is weer van dat’-opmerking als iemand met een vapeur een deur of raam opengooit. 

Herman Depypere, sinds de jaren 90 hoofd van de menopauzekliniek van het UZ Gent, zal zo’n opmerking nooit maken. Hij heeft er net zijn levenswerk van gemaakt om vrouwen met menopauzale klachten te helpen. Dat doet hij door middel van consultaties en voordrachten, maar ook met een nieuw boek. Tweehonderd pagina’s moeten een antwoord bieden op vragen als ‘Ik zal er maar mee leren leven, zeker?’ of ‘Het is de natuur, waarom zou ik hormonen nemen?’ Ook moeten ze helpen om de menopauze van haar slechte imago te verlossen. Vandaar ook de titel Menopauze, menostart. “Wees er niet bang voor”, schrijft Depypere in de inleiding. “Geniet ervan.”

Is dat geen vreemd advies aan vrouwen die gekweld worden door onder meer warmteopwellingen, slapeloze nachten en stemmingswisselingen?

“Ik wil menopauzeklachten zeker niet minimaliseren. Het klopt wel degelijk dat een aanzienlijk deel van de vrouwen – zo’n zeven op de tien – last krijgt, zeker aan het begin van de overgang. De boodschap die ik via mijn boek wil overbrengen aan hen is: weet dat aan de symptomen iets te doen valt, je hoeft dit niet zomaar te ondergaan.”

“In de perceptie van veel vrouwen is de menopauze een eindpunt. Ik wil laten zien dat het ook een startpunt kan zijn. Je komt in een nieuwe, bijzondere periode terecht. Er is veel potentieel. Vrouwen in de overgang kunnen intiem zijn zonder zwanger te raken, raken verlost van pijnlijke maandstonden en met de juiste levensstijl en behandeling kunnen ze zelfs de energie hebben van weleer.”

Hoe is dat eenzijdige, negatieve beeld ontstaan?

“Er is nog niet zo lang aandacht voor de menopauze. Pas in het begin van de negentiende eeuw is de term voor het eerst gebruikt. In de jaren daarna werd de menopauze niet gezien als een groot probleem. Er waren amper vrouwen die last hadden, simpelweg omdat ze niet lang genoeg leefden. Het is pas problematisch geworden toen de levensverwachting in korte tijd enorm toenam. Werd een vrouw in Vlaanderen aan het eind van de negentiende eeuw gemiddeld 46 jaar, dan is dat nu 85 jaar. Het is dus pas recentelijk dat onze maatschappij leert omgaan met het feit dat vrouwen lang in de overgang zitten. Daardoor zijn er nog veel misverstanden.”

Wat is het grootste misverstand?

“Dat de menopauze een of twee jaar duurt. Een onlinebevraging die we met de Belgische menopauzevereniging in 2016 organiseerden, leert dat meer dan 60 procent van de Belgische vrouwen het als iets tijdelijks ziet. Maar de menopauze is allesbehalve een intermezzo. De aanmaak van oestrogeen valt rond de leeftijd van 50 jaar gewoon volledig stil. Het is een definitieve stop. Een vrouw die 80 jaar wordt, kan zo’n 30 jaar in de overgang zitten - een derde van haar leven!”

Herman Depypere: ‘Er zijn nog altijd veel collega’s die amper iets weten over de menopauze. Die beroepen zich dan vaak op dooddoeners als ‘Het is zoals het is’'Beeld Aurélie Geurts

Ik dacht dat u hormoontherapie zou aanhalen. Die kan de meeste klachten weghalen, maar boezemt veel vrouwen angst in.

“Dat is het andere grote misverstand. Dagelijks zeggen vrouwen in mijn praktijk dat ze geen hormonen willen omdat ze bang zijn voor borstkanker. Die schrik heeft meestal te maken met een omstreden Amerikaanse studie uit 2002. De Women’s Health Initiative (WHI) volgde destijds vrouwen die hoog gedoseerde synthetische hormonen slikte tijdens de menopauze. Achteraf werd gesteld dat er 30 procent meer borstkankers in die groep waren. Dat nieuws ging in sneltempo de wereld rond, maar bleek uiteindelijk niet genuanceerd. In feite waren er op 1.000 vrouwen 0,7 meer die kanker kregen. Ook was het duidelijk dat meer dan 96 procent van de kankers reeds aanwezig was bij het begin van de studie. De hoog gedoseerde synthetische hormonen hadden enkel de kanker iets vroeger tot uiting gebracht.”

“De licht verhoogde kans op borstkanker moet je in perspectief zien. Een vrouw die 5 kilogram verdikt of elke dag een of twee glazen wijn drinkt, loopt evenveel risico als iemand die hoog gedoseerde synthetische hormonen neemt. Deze hormonen kan je trouwens al meer dan 20 jaar niet meer krijgen in België. Dat hormoontherapie zo miskend blijft, vind ik erg. Er is nog altijd maar 15 procent vrouwen die zo’n behandeling volgen, terwijl 70 procent rondloopt met klachten.”

Waarom blijft de weerstand zo groot?

“Ze spreken meestal over een verloren generatie van vrouwen die onbehandeld is gebleven, maar we moeten het ook hebben over een verloren generatie artsen. Er zijn nog altijd veel collega’s die amper iets weten over de menopauze. Die collega’s beroepen zich dan vaak op dooddoeners als ‘Het is zoals het is’.”

“Als vrouwen zelf op zoek gaan naar juiste informatie, is de kans reëel dat ze die niet vinden. Geef in Google de termen ‘menopauze’ en ‘klachten’ maar eens. Je belandt vrij snel op sites waar dure voedingssupplementen worden aangeraden waarvoor amper bewijs is dat ze werken.”

Over artsen schrijft u dat ze geregeld verkeerde medicijnen voorschrijven aan vrouwen in de menopauze. 

“Het is schrijnend. Een op de drie vrouwen stelt zelf de diagnose dat ze in de menopauze zitten, meestal als hun menstruatie stopt. Maar vervolgens brengen ze hun arts daarvan niet op de hoogte. Daar loopt het fout. Want wat kan een arts doen die hoort dat zijn patiënt kloppingen in de borst heeft? Een middel proberen dat de hartslag verlaagt. Idem voor slaapproblemen en depressieve gevoelens. In onze bevraging gaf 12 procent van de vrouwen aan dat ze slaappillen en antidepressiva kregen zonder dat hun arts wist dat ze in de overgang zaten. Die medicatie zal hun klachten wel verhelpen, maar er gaan ook veel nadelen mee gepaard, zoals afgevlakte gevoelens of minder energie. Een hormoonbehandeling kan veel effectiever zijn.”

Hormoontherapie zou ook ernstige aandoeningen kunnen voorkomen, zoals Alzheimer. Wat weten we daar precies over?

“Oestrogenen beschermen de hersenen, door onder meer de doorbloeding te verzekeren en de afbraak van littekenweefsel te versnellen. Maar bij mensen die vroegtijdig in de menopauze raken, valt die bescherming weg. Onderzoekers vermoeden nu dat een hormoonbehandeling een verschil kan maken en de kans op dementie en vooral dan Alzheimer verkleint. Belangrijk is wel dat behandeling kort na het begin van de menopauze start, idealiter binnen de vijf jaar. Dan zou het risico op Alzheimer in een belangrijke mate dalen in vergelijking met vrouwen die geen oestrogenen gebruiken. We moeten wel nog voorzichtig zijn met deze informatie, hormonen voorschrijven om dementie te voorkomen is te voorbarig.”

“We weten meer over de gunstig effecten op cardiovasculaire ziekten. Het gerenommeerde Cochrane onderzoeksnetwerk toonde al aan dat de kans op hart- en vaatlijden aanzienlijk daalt bij vrouwen die binnen een bepaalde periode hormoontherapie kregen. Zij baseerden zich op gerandomiseerde klinische studies.”

Wie is Herman Depypere? 

• geboren in Kortrijk in 1961
• is getrouwd met kinderarts Katrien Vanneste en heeft vier kinderen
• studeerde gynaecologie en specialiseert zich sinds de jaren 90 in borstheelkunde en menopauze
• hoofd van de menopauzekliniek aan UZ Gent en voorzitter van The Belgian Menopause Society
• schreef eerder al het boek Menopauze, alle vragen beantwoord. Menopauze, menostart is zijn tweede boek

Heeft het zin om elke vrouw vanaf een bepaalde leeftijd met hormonen te behandelen? 

“Neen. We weten nog niet welke vrouwen optimaal voordeel hebben om hormonen in te nemen om bijvoorbeeld hart- en vaatlijden te voorkomen. We merken nu dat sommigen er gebaat mee zijn, maar er zijn evengoed vrouwen bij wie er minder of helemaal geen voordeel is. Onderzoekers zijn volop bezig met dat verschil te verklaren.”

Als het over hormonen slikken gaat, zijn vrouwen een pak minder angstig als het over de pil gaat. Vanwaar dat verschil?

“Omdat de gevolgen van het niet nemen veel groter zijn. Zonder anticonceptie riskeert een vrouw zwanger te worden. Dat is heel ingrijpend. De pil heeft hier een van de belangrijkste revoluties teweeggebracht. Vervanghormonen tijdens de menopauze zijn van een andere orde.”

“Weet u trouwens dat er vrouwen zijn die tot ze bejaard zijn de pil blijven slikken? ‘Ik zou niet graag snel verouderen’, is de verklaring dan. Met de pil vermijden ze immers dat de menopauzeklachten optreden of dat ze gaan toenemen in gewicht.  Ik snap dat ergens wel. Maar het is absoluut niet wenselijk. De pil is een synthetisch product en zorgt voor een hoger risico op verstopte bloedvaten. Ze is niet bedoeld om een leven lang te nemen.”

We hebben voortdurend over vrouwen gesproken. Maar in welke mate lijden mannen onder hun hormonen?

“De natuur discrimineert! Bij mannen neemt het testosterongehalte doorheen de tijd af, maar er is geen abrupte hormonenstop zoals bij de vrouw. Dat maakt het voor hen makkelijker. Ik denk dat we iets zouden meemaken, mochten mannen ineens zonder testosteron zitten. Zelfs al zouden ze enorm getraind zijn, met de fiets geraken ze in zo’n geval geen berg meer op. Om maar te illustreren hoe groot de impact van het wegvallen van geslachtshormonen is.”

“Ik zie dagelijks hoe vrouwen hun menopauzeleed er desondanks toch gewoon bijnemen. Mochten mannen net zo diep geraakt worden in de kern van hun lichaam als zij... Het imago van hormonen zou nogal anders zijn, denk ik.” (lacht)