Expo toont honderden prenten over "België in alle staten"

Een originele kijk op België via honderden historische affiches, postkaarten en spotprenten valt te ontdekken in een tentoonstelling in het Mundaneum in Bergen. Prima om het actuele gesteggel van de regeringsonderhandelingen wat te relativeren. Er zijn bijtende politieke affiches van vroeger, maar ook prachtige posters om vakantie in eigen land aan te prijzen. Alles komt terug, dus.

Lang voor België geboren werd was er al sprake van een "Leo Belgicus", een kaart van de Nederlanden in de vorm van een leeuw, uit de zeventiende eeuw. Het is de eerste afbeelding van de tentoonstelling "België in alle staten" in het Mundaneum in Bergen. Curator Eric Van den Abeele - zelf een echte Belg, die in Brussel woont, in Bergen werkt en wortels heeft in Brugge – bracht zo’n 200 afbeeldingen samen uit musea en uit privébezit. 

Prenten en affiches vertellen niet zomaar de geschiedenis van België "as such", maar wel de visie en de manier waarop het land afgebeeld werd. "We willen een beeld van België tonen doorheen karikaturen en populaire beeldvorming," zegt Eric Van den Abeele. Zaalteksten in het Frans, Nederlands en Engels bieden wat context.

Er zijn politieke affiches van alle gezindten, van katholiek, liberaal, socialistisch tot communistisch en extreem-rechts. Of een collectie postkaarten uit de Eerste Wereldoorlog. Of prachtige affiches van de wereldtentoonstellingen in ons land. Toeristische posters die de kust en de Ardennen aanprijzen lijken dan weer heel actueel, zelfs al zijn ze 100 jaar oud. 

Affiches zijn straatkunst

 "Affiches zijn kunst", vindt Eric Van den Abeele. Felle kleuren, aansprekende letters en vooral veel symbolen: de boodschap van een affiche moe(s)t overkomen. "Affiches zijn straatkunst voor mensen die vaak niet konden lezen." Het waren dan ook soms kunstschilders die ze ontwierpen, zoals de Antwerpenaar Henri Cassiers, die veel affiches voor de Red Star Line maakte, of de Fransman Theophile Steinlen.

De leeuw is zeker geen exclusief Vlaams symbool, blijkt uit de vele Bélgische leeuwen in de tentoonstelling. De leeuw als symbool van moed en kracht. Maar op andere prenten is dan weer een haan, een schaap, een ezel, een egel, een vlinder te zien: een hele dierentuin, afhankelijk van de boodschap.  België wordt ook verbeeld als "dame", als allegorische vrouw. 

Veel affiches wijzen een vijand met de vinger en doorheen de geschiedenis waren die talrijk: de Oostenrijkers, de Spanjaarden, de Fransen, de nazi’s, de bolsjevieken… 

Ik ben niet voor of tegen België

"Ik wil een overzicht bieden," zegt Van den Abeele, "ik neem geen stelling in voor of tegen België." Maar hij wijst wel op de link met de actualiteit, terwijl hij voor een affiche uit 1921 postvat met twee verbroederende soldaten - een Vlaming en een Waal - en met als slogan "De afscheiding van het leger is de dood van het land".

"Toen was het leger het cement van België. Nu zou er kunnen staan: "De afscheiding van de sociale zekerheid is de dood van het land", lacht Van den Abeele. 

Cartoons

Twaalf hedendaagse cartoonisten geven ook hun visie op België, geestig en vaak surrealistisch. De groepsknuffel van zwart-geel-rode katten, door Philippe Geluck getekend na de aanslagen van maart 2016, ontroert. 

Op de affiche van de tentoonstelling staat een vrolijke Belgische soldaat, "Jasse l'immortel". Eric Van den Abeele vertelt er hier meer over:

Het Mundaneum: een Google van papier

Het boek van Eric Van den Abeele “La Belgique dans tous les états” is uitgegeven bij Editions Luc Pire. De expo loopt nog tot april 2021 in het merkwaardige Mundaneum in Bergen.

Dat is het museum en het archief van Paul Otlet en Henri la Fontaine, die een eeuw geleden de ambitie hadden om alle beschikbare kennis op te slaan en raadpleegbaar te maken. Daarvoor ontwikkelden ze een nieuw cijfermatig classificatiesysteem, een "zoekmachine van papier", een voorloper van Google als het ware. Het Mundaneum met zijn 18 miljoen steekkaarten is sinds 2013 opgenomen in de werelderfgoedlijst van de Unesco.

Bekijk hier in de historische VRT-reeks "Publiek geheim" de merkwaardige geschiedenis van het  Mundaneum.  Of kijk via VRT NU.

Videospeler inladen...

Meest gelezen