De eerste macht deelt cadeaus uit en trekt zich niets aan van de rekening

Het is te makkelijk onze staat van stilstand alleen op de kap van de politiek te schuiven. Onze blokkering is veel ruimer. Ive Marx zegt dat het land inert by design is. Hij heeft gelijk.

Een democratie is een systeem van checks-and-balances, een systeem van machtsdeling: A beslist, maar B controleert of de uitvoering van de beslissing correct verloopt. Dat moet voorkomen dat men al te driest tekeer gaat (zoals in een dictatuur, waar het inderdaad altijd rap gaat). En uiteraard dient dat het algemeen belang.

Onze zogeheten scheiding der machten is daar een voorbeeld van. De eerste macht (het parlement) controleert de tweede macht (de regering). En de regering stelt de begroting op (wie gaat welke belasting betalen? Aan wie en wat zal het geld worden uitgegeven?), maar ze kan niets doen zonder de go van het parlement. Net zoals dat parlement wetten maakt, maar een andere/derde macht, de rechterlijke macht, de wetten toepast.

Vergeef mij de wat schoolse les hierboven. Ze dient om mijn eerste punt te maken. Hierboven staat zogeheten scheiding der machten om dat dit uitgerekend één van onze problemen is. Want scheiding is eigenlijk fout: checks-and-balances gaat over evenwicht tussen machten. Maar omdat het velen vaak goed uitkomt, doen we alsof het om scheiding gaat. Gevolg? Stilstand. En die regeert het land.

Met een regering die steunt op 38 van de 150 Kamerleden, en een begroting met Voorlopige Twaalfden (we geven uit en innen wat is goedgekeurd voor 2018!) is er uiteraard geen sprake meer van checks-and-balances. De eerste macht deelt cadeaus uit en trekt zich niets aan van de rekening. En niets of niemand die dat in naam van het algemeen belang belet.

Maar ook het evenwicht met de derde macht is zoek: onze justitie faalt op talloze fronten. Al jaren. En het enige antwoord vanuit justitie is: meer mensen en middelen. Terwijl we meer magistraten en personeel hebben dan elders in Europa. Maar wee de minister van Justitie die aan dat gebrek aan management iets wil doen: dat is tegen de scheiding der machten!

Ik heb ooit de top van justitie ontmoet; ze kwamen klagen over het gebrek aan middelen. Ik had daarbij de euvele moed naar de Kamerleden te verwijzen: omwille van de krappe begroting hebben die hun vergoeding met 5 procent verminderd; voor Bureauleden en de Voorzitter kwam daar nog eens 15 en 20 procent bovenop. ‘Dat kan een tip zijn’, zei ik, ‘u kan daarmee ruw gerekend 120 nieuwe magistraten betalen.’ Waarop in de twee landstalen werd gewezen op... de scheiding der machten, en het gesprek snel werd afgesloten.

Meer mensen en middelen is vaak een lapmiddel om alles bij het oude te laten, om de vervelende vraag over het efficiënt inzetten van middelen en mensen niet te moeten stellen.

Meer mensen en middelen voor de strijd tegen fiscale fraude? Mja... Hoe komt het dat ondanks de informatisering de kost om 1.000 euro belasting te innen in 50 jaar tijd nauwelijks is verminderd? Die vraag wordt nooit beantwoord. We gaan gewoon door met een totaal steriel debat: met links voor wie minder overheid altijd ten koste gaat van de armen; voor rechts is meer overheid altijd ten koste van de economie. Het echte antwoord is dat je de overheid moet hervormen. Gevolg? De stilstand regeert het land.

Meer middelen voor de sociale zekerheid, voor gezondheidszorg en welzijn? Ook daar zijn we nu al bij de koplopers in Europa. En dat is op zich ook geen probleem. Alleen blijkt als het erop aankomt, zoals in de coronacrisis, dat het veel beter kan. Moet dan niet eerst eens naar de werking gekeken worden? Maar ook hier is het meer van hetzelfde: de stilstand regeert het land.

En er is nog. De (bijna) ex-Chef Defensie zegt veel contracten te hebben liggen voor vliegtuigtechnici. Een opportuniteit voor wie bij Brussels Airlines uit de boot zou vallen. Alleen... Het gaat om contracten van drie of vijf jaar, maar die kunnen/mogen niet bij Defensie. De vakbonden, weet u wel. Het statuut, de vaste benoeming,… De stilstand regeert het land.

Koppel dat allemaal aan een politiek bestel met een onhoudbare balance tussen noord en zuid, dat te veel naar het pijpen danst van of de ene of de andere belangengroep, dat bovendien tot op de draad versleten is – politieke partijen beginnen op vakbonden te lijken: ze vertegenwoordigen meer zichzelf dan hun leden/kiezers – en je komt tot stilstand. Het ziet er niet goed uit voor dat algemeen belang.

Voka-baas Wouter De Geest had het in de zaterdagkrant over het ‘gezonde groeimodel’. Een interessante verzoening tussen economie, ecologie en sociale zorg. Doén, dacht ik. Al zal dan wel niet alleen de politiek de stilstand moeten doorbreken.