Spraakmakend onderzoek naar ‘levend’ medicijn voor coronapatiënten na drie maanden stopgezet
Het moest fungeren als een soort levend medicijn voor ernstig zieke covidpatiënten, maar in Rotterdam is het spraakmakende onderzoek naar het toedienen van bloedplasma van genezen patiënten drie maanden na aanvang weer stilgelegd.
Antistoffen in dat bloed kunnen andere patiënten mogelijk helpen, maar het Erasmus Medisch Centrum ontdekte dat de zieke patiënten die aan het onderzoek deelnamen, acht op de tien keer zelf al antistoffen hadden aangemaakt. Daardoor werd het ondoenlijk om het effect van de extra toegediende antistoffen te meten.
“Ik hield mijn hart al een beetje vast”, zegt hoofdonderzoeker Bart Rijnders. “We wisten al dat veel patiënten bij opname op de intensive care antistoffen hadden. En nu blijkt dat dus ook al het geval als patiënten aankomen in het ziekenhuis.”
Een tussentijdse controle, na intekening van de eerste 86 proefpersonen, maakt duidelijk dat van 66 geteste patiënten er 53 al bij opname antistoffen hadden. De patiënten die bloedplasma kregen deden het niet beter dan de groep die daarvan verstoken bleef.
Internationaal slaat de Rotterdamse onderzoeksstop in als een bom: het nog voorlopige artikel waarin Rijnders en zijn collega’s hun cijfers presenteren, was maandagochtend al meer dan drieduizend keer gedownload. Wereldwijd lopen er zo’n honderd onderzoeken naar ‘convalescent’ bloedplasma, zoals de techniek heet. In onder meer de VS wordt het plasma zelfs al aangeboden als behandeling. De afgelopen maanden hebben vele honderden Nederlandse ex-patiënten zich aangemeld om bloed te doneren.
Tijdelijke oplossing
De inzet van bloedplasma zou een tijdelijke oplossing kunnen bieden, zolang er geen medicijnen beschikbaar zijn. Om blijvend beschermd te zijn, moet het lichaam worden getraind om zelf antistoffen aan te maken, maar als overbrugging kunnen ze gebaat zijn bij die van een ander. Het idee is dat bloedplasma van genezen patiënten veel meer doet dan alleen het afgeven van antistoffen, zegt Rijnders. “Het zou ook het immuunsysteem beïnvloeden, maar voordat zulke effecten aan de orde kunnen zijn, moet je veel meer plasma geven. Niet één zakje van 300 milliliter, zoals wij doen.”
In Leiden gaat het onderzoek naar het effect van bloedplasma wel verder, zegt hoogleraar klinische transfusiegeneeskunde Jaap-Jan Zwaginga. Het LUMC houdt zich bezig met patiënten die minder dan drie dagen in het ziekenhuis lagen. Zwaginga erkent dat vroegtijdig ingrijpen cruciaal is. “Toen we begonnen met het onderzoek werden we overvallen door de ziekte. Patiënten kwamen in ademnood het ziekenhuis binnen, we weten nu dat het dan waarschijnlijk al te laat is om nog te profiteren van antistoffen in het plasma.”
Het Leidse onderzoek gaat verder onder de vlag van een internationaal onderzoekscollectief (REMAP-CAP) zodat wetenschappers uit de hele wereld hun gegevens kunnen delen en snel kunnen inschatten of een behandeling al dan niet werkt.
Eerder toedienen
Daarnaast willen Zwaginga en Rijnders samen met collega’s uit het hele land na de zomer gaan uitzoeken of het mogelijk is donorplasma eerder in het ziekteproces toe te dienen, als patiënten nog nauwelijks antistoffen maken. “Zo kunnen we misschien voorkomen dat ze in het ziekenhuis belanden”, zegt Zwaginga.
Het lijkt hem logisch om dan vooral risicopatiënten te behandelen, zoals ouderen, en patiënten met overgewicht of met onderliggende ziektes. Dat plan wordt nu uitgewerkt en voor de financiering voorgelegd aan het ministerie van Volksgezondheid.
Rijders noemt het een uitdaging om patiënten voor die nieuwe studie tijdig op het spoor te komen. Momenteel wordt het coronavirus dagelijks bij nog geen honderd mensen vastgesteld. Zwaginga vermoedt dat zich nieuwe clusters van uitbraken zullen voordoen en verwacht dat zich dan weer patiënten aandienen.