De Britse regering kondigde maandag met de nodige trots aan dat ze op eigen houtje sancties afvaardigt tegen personen die de mensenrechten schenden. Door de brexit kan het Verenigd Koninkrijk naar eigen zeggen eindelijk een volwaardig sanctiebeleid voeren. Maar klopt dat wel?
De Britse regering voert een nieuw sanctieregime tegen buitenlandse individuen of organisaties in die de mensenrechten met voeten treden of uit zulke praktijken financieel profijt halen. In een geschreven verklaring legde minister van Buitenlandse Zaken Dominic Raab maandagnamiddag aan het parlement een zwarte lijst voor met namen van personen wiens bezittingen zullen worden bevroren of aan wie de toegang tot het Britse grondgebied zal worden ontzegd.
Met de zogenaamde Magnitski-wetgeving, naar de in 2012 in Rusland gevangen genomen en vervolgens overleden Sergei Magnitski, neemt de Britse overheid in totaal 49 personen in het vizier. Daaronder 19 Saudi’s die betrokken waren bij de moord op journalist Jamal Khasoggi en enkele Russen die verantwoordelijk worden geacht voor de dood van Magnitski. Met het initiatief wil de regering van premier Boris Johnson zich naar eigen zeggen op een assertieve manier inspannen voor een betere wereld. ‘Dit is een duidelijk voorbeeld van de manier waarop het Verenigd Koninkrijk zijn globale rol zal spelen: opkomend voor het goede en de mensenrechten’, aldus Raab.
Brexit
Opvallend: de Britse regering legt de nadruk op het feit dat ze een soeverein en sanctiebeleid kan voeren nu het Verenigd Koninkrijk sinds 1 februari geen deel meer uit maakt van de Europese Unie. Tot op een bepaalde hoogte klopt dat. Maar er is meer aan de hand.
Hoe zit de vork precies aan de steel? In de Europese Unie wordt de beslissing om Europese sancties uit te vaardigen genomen binnen het kader van het zogenaamde Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid. Enkel indien alle lidstaten het met elkaar eens geraken, gaat het sanctieregime over de hele Europese Unie van kracht. Het sanctieregime wordt dus aan niemand ongewild opgelegd, iedereen heeft een veto. Wel moet er binnen de schoot van de Unie altijd gezocht worden naar een compromis, wat betekent dat de sancties zelden bijzonder verregaand zijn in politieke zin.
Als een belangrijke diplomatieke en veiligheidsspeler had de Britse regering heel wat inspraak in het Europese buitenlandbeleid en de daarbij horende sanctieregimes.
Eenmaal alle lidstaten het over zo’n beslissing toch eens zijn geraakt, moeten zulke sancties vervolgens nog worden uitgevoerd. Afhankelijk van de soort sanctie – ook wel restrictieve maatregelen genoemd – gebeurt dat op nationaal dan wel op Europees niveau. Wanneer individuen de toegang tot het grondgebied wordt ontzegd, zijn de lidstaten verantwoordelijk voor de implementatie. Wanneer de lidstaten daarentegen samen besluiten om pakweg de banktegoeden van individuen te bevriezen, dan is de Unie verantwoordelijk voor de uitvoering omdat zulke sancties verband houden met het gemeenschappelijke kapitaalverkeer.
Het Verenigd Koninkrijk wierp zich al een tijdlang op als drijvende kracht achter het Europees sanctiebeleid. In 2014 was toenmalig premier David Cameron er als de kippen bij om te pleiten voor Europese sancties tegen Rusland na de annexatie van het Oekraïense schiereiland Krim. Met succes. In 2018 werd meer dan 50 procent van de bestaande Europese sancties bekrachtigd door bewijsmateriaal dat het Verenigd Koninkrijk mee aanleverde.
Het Verenigd Koninkrijk vroeg al langer om een Europese variant van de Amerikaanse Magnitski-wetgeving op basis van mensenrechtenschendingen. De Britten willen dat nu voor de eerste keer helemaal op eigen houtje proberen, ook al zijn de Europese ministers van Buitenlandse Zaken intussen zelf begonnen met de voorbereiding van een eigen Europese Magnitski-wetgeving.
Ironisch
Toch is het brexitjasje waar de Britse regering deze aankondiging in tracht te verpakken ietwat ironisch. Eerst en vooral blijft het Verenigd Koninkrijk tijdens de transitieperiode voor de brexit tot het einde van dit jaar aan het sanctieregime van de Europese Unie gebonden. Enig verschil is dat het daar momenteel geen enkele inspraak meer in geniet. Sterker nog, als de 27 lidstaten doorheen de transitieperiode een nieuw sanctieregime uitvaardigen, dan is het Verenigd Koninkrijk verplicht om dat te blijven volgen. Soeverein is het land momenteel allerminst.
De Europese Unie is grootste exportblok van goederen en diensten ter wereld. Daarom kan het met economische sancties allerhande aanzienlijk doorwegen op het internationale toneel.
Bovendien is het maar de vraag of de Britten niet vooral aan invloed verliezen wanneer ze in de toekomst op zichzelf sancties in het leven moeten roepen. Als grootste exportblok van goederen en diensten ter wereld kan de Europese Unie met economische sancties allerhande aanzienlijk doorwegen op het internationale toneel. Aangezien zulke sancties slechts een middel zijn om een bepaald doel te realiseren, is de effectiviteit ervan een erg belangrijke component. Maar wanneer de sancties de kost van een bepaalde handeling nauwelijks beïnvloeden, missen ze simpelweg effect. Daarom biedt de schaalvergroting van de Unie – ook al loopt het Europees buitenlandbeleid met momenten bijzonder stroef – een aanzienlijk voordeel. Of het Verenigd Koninkrijk op zichzelf even veel gewicht in de schaal zal kunnen leggen, is hoogst twijfelachtig.
Bovendien kon het Verenigd Koninkrijk door het lidmaatschap van de Unie een actief tweesporenbeleid voeren. Als een belangrijke diplomatieke – en veiligheidsspeler had de Britse regering heel wat inspraak in het Europese buitenlandbeleid en de daarbij horende sanctieregimes. Het kon met andere woorden de nationale belangen ook op Europees niveau uitspelen. Zeker omdat Londen als brug tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten aanzienlijk kon wegen op de trans-Atlantische relaties. Door de brexit dreigt het land zich uit die politieke dialoog te onttrekken, ten koste van de eigen machtspositie. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat het Verenigd Koninkrijk binnen de schoot van de NAVO en de Verenigde Naties een prominente speler aan tafel blijft.
Nadat het Verenigd Koninkrijk maandagnamiddag onder meer sancties aankondigde tegen Russische burgers, reageerde de Russische regering onder leiding van president Vladimir Poetin als een wesp gestoken. ‘Zinloos’, klonk het. Moskou heeft intussen aangekondigd dat het tegenmaatregelen zal nemen tegen het Verenigd Koninkrijk. Want ook dat is voor de Britten een nieuwe realiteit: zonder de Europese Unie staan ze plots in het heetst van de strijd. Bescherming moet Londen vanuit Brussel niet meteen verwachten, tenminste als er niet op voorhand wordt gecoördineerd.
Een nieuwe realiteit voor de Britten: zonder de Europese Unie staan ze plots in het heetst van de strijd.
Onderhandelingen
En op dat laatste vlak ziet het er niet bijzonder rooskleurig uit. Momenteel lopen de onderhandelingen over de toekomstige relatie die het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie na de transitieperiode met elkaar willen onderhouden. De Britse regering wil (momenteel?) echter niet onderhandelen over de domeinen rond veiligheidspolitiek en buitenlands beleid. In de voorlopige versie van de manier waarop een akkoord er volgens de Britse regering er moet uitzien, kwamen de domeinen zelfs niet voor.
In Brussel zorgt dat voor de nodige teleurstelling en frustratie, te meer omdat de gesprekspartners in de – weliswaar niet-bindende – politieke verklaring erg gedetailleerd ingaan op mogelijke samenwerking op vlak van onder meer sancties. De signalen zagen er nochtans hoopvol uit: zowel het parlementair comité in de House of Lords -dat zich buigt over sancties in het kader van de brexit- als de vorige regering van voormalig premier van Theresa May lieten meermaals optekenen dat ze zulke sancties wel degelijk als een mulitlateraal instrument beschouwen. Daar denkt de huidige regering klaarblijkelijk ietwat anders over.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
