‘Wanneer een virus zwakke mensen treft, moeten we iedereen redden, vinden we. Maar dat is niet mogelijk’

Eind maart, toen de lockdown twee weken ver was, liet Damiaan Denys (54), hoogleraar psychiatrie aan de Universiteit van Amsterdam en hoofd van de afdeling psychiatrie van het Academisch Medisch Centrum, zich in een interview ontvallen: ‘Het coronavirus is vooral gevaarlijk voor mensen die oud en zwak zijn. Dat is dus een goede zaak.’

Damiaan Denys: “Die quote is uit de context gerukt. Ik zei dat het een goede zaak zou zijn als je héél utilitaristisch nadenkt. Als er toch mensen moeten sterven door een virus en je moet een keuze maken, dan is de keuze voor die groep beter dan jonge, gezonde kinderen te kiezen. Maar mijn punt is dat we op een bijzonder enge, angstige manier naar het virus kijken. We plaatsen onze levens in het midden van het universum, we willen onszelf ten koste van alles redden. Als je uitzoomt en de betekenis van het virus bekijkt binnen een tijdsbestek van honderd jaar, kun je je afvragen of het wel zo schadelijk is. Het is één van de tienduizenden virussen op onze aardbol, en blijkbaar berokkent het de zwaarste schade bij mensen die ouder of zwakker zijn. Dat is vanuit een darwinistisch standpunt, dat van de natuurlijke selectie, niet zo raar.”

Willen we wel met die darwinistische blik naar de wereld kijken?

Denys: “Ik denk dat wij dat perspectief missen. We benaderen grote problemen te veel op een individualistische, sentimentele manier. We hebben het vermogen verloren om het grotere plaatje te zien. Dat wil niet zeggen dat ik goedkeurend toekijk hoe mensen sterven, maar het is eigen aan het leven dat we doodgaan. En door ons eigen gedrag, dat we wel kunnen controleren, vallen er veel méér doden. Denk aan roken of drinken.”

Ik kan me voorstellen dat uw woorden niet goed vallen bij mensen die de voorbije maanden een naaste hebben verloren.

Denys: “Als je denkt aan je lieve oma, dan is het een vreselijke boodschap. Maar als je op die manier naar de wereld kijkt, is élk overlijden onrechtvaardig. Dat is de bron van veel mentale problemen. Waarom zijn wij voortdurend gestrest? Omdat we denken dat we voor alles verantwoordelijkheid dragen: voor ons eigen leven, ons geluk, onze carrière, onze gezondheid. We kunnen niet accepteren dat ons iets overvalt. Wanneer een virus zwakke mensen treft, moeten we iedereen redden, vinden we. Maar dat is niet mogelijk. Mensen sterven, punt.

“Ik weet dat mijn uitspraken provoceren. Het is taboe om zo naar het coronavirus te kijken: dat komt omdat we doordrongen zijn van dat individualisme. Laat mijn woorden een aanzet zijn om anders naar het leven te kijken en sommige dingen gewoon te aanvaarden.”

Moeten we het virus dan laten uitrazen? Hebben we nog wel een vaccin nodig?

Denys: “Begrijp me niet verkeerd, ik hoop dat het vaccin er snel komt. Mij gaat het om de fase vóór de ontdekking van het vaccin en de prijs die we er als samenleving voor betalen om het virus in te dammen. We mógen kennelijk niet praten over de prijs van een mensenleven. In een andere context kan het wel: betaalt het RIZIV een geneesmiddel terug of niet? Pakken we dat gevaarlijke kruispunt aan waar elk jaar fietsers sterven, of kiezen we voor een ander project? We bepalen elke dag hoeveel een leven waard is, maar nu voelt dat blijkbaar te ongemakkelijk aan.”

Was dat ook niet het geval bij baby Pia? Zij lijdt aan een erg zeldzame ziekte en de behandeling kost 1,9 miljoen euro. Door een sms-actie werd genoeg geld ingezameld, maar de farma-industrie werd als onmenselijk afgeschilderd.

Denys: “Inderdaad. In een kleine kring is die houding essentieel. Maar op grote schaal moeten we anders denken, zo niet komt de samenleving in de problemen.”

Welke maatregelen vond u overdreven? Covid-19 is veel ernstiger dan zelfs de hardnekkigste seizoensgriep.

Denys: “In het begin was de reactie om alle grenzen te sluiten en de mensen thuis te houden perfect te verantwoorden. Er heerste paniek, want we wisten dat het virus makkelijk van mens op mens overspringt. Je hoefde geen viroloog te zijn om te beseffen dat we het contact tussen mensen zoveel mogelijk moesten beperken, en die aanpak heeft gewerkt.

“Toen werd ook duidelijk dat onze samenleving erg kwetsbaar is: mensen zagen hun inkomen wegvallen, rechtszaken vielen stil, enzovoort. En veel mensen zijn indirect gestorven omdat ingrepen in het ziekenhuis uitgesteld waren, of omdat de psychische begeleiding werd opgeschort en ze de hand aan zichzelf sloegen. We hebben de samenleving lamgelegd en daar een hoge prijs voor betaald, terwijl we ons beter hadden afgevraagd: ‘Wat mag er niet op slot?’ De experts vonden dat de scholen niet dicht moesten, en toch zijn ze gesloten. Maar de jongere generaties komen amper voor in de sterftecijfers: zij hadden gerust de economie draaiende kunnen houden.

“We hebben miljoenen euro’s uitgegeven, en waarom? Om misschien twee levensjaren te redden van mensen die sowieso snel zouden sterven. Opnieuw: ik weet dat het onmenselijk en onethisch klinkt, maar als je het ruimere plaatje bekijkt, was onze reactie bijna dwaas. Erger nog, de kwetsbaarste mensen hebben we níét beschermd. In de woon-zorgcentra zijn erg veel senioren gestorven door fouten van de overheid. Omdat de verpleegkundigen geen beschermingsmateriaal hadden, hebben ze het virus er binnengebracht.”

De senioren zijn zwaar getroffen, maar ook de jongeren: zij kunnen niet naar school of vinden geen job.

Denys: “Ja. Je voelt het spanningsveld tussen jong en oud. Het is vrij zeker dat er een recessie komt, met inflatie en een hoge werkloosheid. De mensen die nu afstuderen, zullen moeilijk werk vinden. Gaan we de jonge generatie belasten met die crisis? Waarom zou je de oudere generatie niet mogen vragen om de jongeren te helpen? De babyboomers bezitten een tweede of derde woning en hebben een goed pensioen.

“Het verbaast mij dat jongeren nog geen stelling ingenomen hebben. Ze lopen weinig risico om ziek te worden, maar toch zijn ze de grote slachtoffers: niet alleen dreigen ze werkloos te worden, ze zitten nu in een levensfase waarin ze in andere omstandigheden zouden genieten van hun vrijheid. Die wordt afgenomen en ze krijgen die niet meer terug. Ze zullen vroeg of laat hun ongenoegen laten merken, en hopelijk niet met onlusten of illegale feesten.”

In Elsene kwamen honderden jonge feestvierders samen.

Denys: “Dat zal hoe dan ook nog gebeuren.”

Zou u als jongere ook naar zo’n feest gegaan zijn?

Denys: “Ik denk het wel. Je zit in een levensfase waarin je je wilt afzetten tegen de samenleving, en dan krijg je strenge regels opgelegd die jou niet eens beschermen: dan kom je in opstand.

“Daarnaast zal ook de financiële en sociale ongelijkheid toenemen. Dat zal haast onvermijdelijk tot sociale onrust leiden. De zaak-George Floyd is niet toevallig nu ontploft. Veel mensen identificeren zich met het racisme, maar niet alleen omdat het probleem zo interessant of prangend is. Het is voor veel mensen een kans om hun ongenoegen te uiten. Die rellen in de marge van de Black Lives Matter-protesten hadden niets meer te maken met racisme of corona: het is pure onmacht, het is onzekerheid over de grimmige toekomst. Die plunderende mensen in coronatijd: dat is geen toeval.”

BANG VOOR CHIPS

U bent een expert in het fenomeen angst. Het zijn boeiende tijden voor u.

Denys: “Absoluut. In de westerse samenleving zie je twee perfecte angstaanjagers: terroristen en virussen. Mensen ervaren angst als ze voelen dat ze geen controle hebben over een situatie, als er iets volkomen onverwachts kan gebeuren. Een virus zie je niet, hoor je niet en ruik je niet. Je weet zelfs niet of je besmet bent, en iedereen kan het doorgeven: een klant naast jou in de winkel of je mama bij een knuffel. Ook een terrorist is ongrijpbaar. Om het even wie kan zich om het even wanneer opblazen of mensen met een mes aanvallen. Er zit ook geen enkele logica in wie het slachtoffer wordt: het is totaal willekeurig.

“Daarom lokken terroristen en virussen overdreven reacties uit in onze samenleving. Vóór Covid-19 was er zika, daarvoor was iedereen bang voor ebola, SARS, MERS en ga maar door. Nederland heeft tien jaar geleden 37 miljoen vaccins aangeschaft voor de Mexicaanse griep, die wereldwijd niet eens half zo dodelijk was als een gewone seizoensgriep. De bestrijding van dat virus heeft de wereld 40 miljard dollar gekost. Dat was totaal buiten proportie.

“Ook nu, in de aanloop naar de lockdown, leek het alsof we in een oorlog zaten. Regeringsleiders namen die woorden letterlijk in de mond.”

Waarop de bevolking begon te hamsteren. Wat dacht u toen?

Denys: “Dat was een klassieke psychologische reactie. Als mensen geen controle over een situatie hebben en bang of gestrest zijn, gaan ze dat compenseren: ze beginnen hun huis op te ruimen of gaan de haag scheren en veranderen zo de werkelijkheid om hen heen. Dat is een manier om met die angst om te gaan. Mensen hamsterden niet omdat dat nodig was, maar omdat ze zo het gevoel hadden weer greep te krijgen op de situatie.”

U zegt dat we in een angstcultuur leven. Wat bedoelt u daarmee?

Denys: “We hebben ons gedrag de voorbije decennia op een onvoorstelbare manier veranderd uit angst voor ongrijpbare en abstracte fenomenen. We geven zelfs in de embryonale fase miljarden uit om virussen te bestrijden. Uit angst voor terreur geven we massaal onze privacy op, en onze voeding kan niet gezond genoeg zijn. Wie zou dertig jaar geleden de calorieën van een zak chips geteld hebben? Hoeveel stappen zet ik? Wat eet ik? Kan de dokter mij 24 uur per dag monitoren op ziekten?

“Een andere bron van angst is de technologie: krijgen we kanker van gsm-straling? Worden we ziek door 5G? De impact van die angstbronnen is fenomenaal. We hebben onze politiek en ons gedrag volledig afgestemd op onze angst voor het abstracte.”

Hoe komt dat?

Denys: “Onze behoefte aan controle is veel groter geworden, waardoor we ook heel veilige dingen als gevaarlijk beschouwen. Dat is typisch westers. We cultiveren de angst ook, omdat die doet verkopen. Stel dat ik je winterbanden wil verkopen. Ik kan je vertellen over de schoonheid van het design, ik kan allerlei kwaliteiten opsommen of je een droombeeld schetsen van reizen door de sneeuw. Maar wat het best zal werken, is de mededeling dat er elk jaar vijfduizend mensen sterven door een ongeluk omdat de auto slechte banden had. Verkopers maken ons eerst bang, en daarna verkopen ze de psychologische reactie: controle.”

Waarom is onze behoefte aan controle zo groot?

Denys: “Dat is een fascinerende vraag. We zijn verslaafd geraakt aan controle, omdat we veel dingen wél kunnen controleren. Ik weet dankzij de website Buienradar hoeveel millimeter regen er straks zal vallen. Als ik op restaurant ga, weet ik door vijfhonderd reviews wat ik kan verwachten. Zodra we iets niet weten, raken we in paniek. En dan zijn we bereid om veel op te geven.”

Zoals onze privacy. Er was veel tegenstand tegen de corona-app, maar die komt er.

Denys: “Ik vind het bizar. De overheid ontwikkelt een app waarmee ze precies weet met wie je in contact gekomen bent. Twaalf uur later staan er ambtenaren aan je deur om je te testen en je eventueel een quarantaine op te leggen. Waarom willen mensen zo graag die controle voelen? Om zich vrij te kunnen bewegen. Maar tegelijk zijn we bereid om onszelf die vrijheid te laten ontnemen.”

We zullen niet verplicht worden die app op onze gsm te installeren.

Denys: “Nee, maar er zal wel een morele verplichting zijn: als je het niet doet, breng je de volksgezondheid in gevaar. Angst, veiligheid en technologie gaan hand in hand. Vrouwen worden aangespoord om hun gsm bij zich te hebben, zodat ze de politie kunnen bellen als ze zich onveilig voelen. Kinderen krijgen op steeds jongere leeftijd een smartphone, zodat ze altijd bereikbaar zijn. Met die app zal het net zo gaan: als je niet meedoet, zul je gedemoniseerd worden.”

De app zou een blijver kunnen worden voor volgende epidemies.

Denys: “Dat zullen mensen niet tolereren. Corona heeft toch een uitzonderlijk karakter in de ogen van velen.”

We leven in angst en de overheid krijgt te veel controle: u klinkt bijna als een complotdenker. Begrijpt u de aanhangers van allerhande samenzweringstheorieën?

Denys: “Zeker. Het is zeer menselijk om zich af te vragen: waarom overvalt ons dit nu? Vroeger was het eenvoudig: wat er ook gebeurde, het was Gods wil. Nu gelooft bijna niemand nog, dus geven mensen op andere manieren betekenis aan gebeurtenissen, wat de deur openzet naar complotten. Bill Gates en andere superrijken zijn dan de usual suspects. Je kunt je daarin echt verliezen. Dat kan uitmonden in een psychische ziekte.”

Complotdenkers delen met u hun bezorgdheid over de angst in de samenleving: ze willen vrij leven, zeggen ze.

Denys: “Het moment waarop je gelooft in een complot, is het te laat: je zit gevangen in een systeem waar je niet uit kunt ontsnappen en je bent per definitie niet meer vrij. Ik sprak eens met een heel verstandige man, een neurowetenschapper uit New York, die er absoluut van overtuigd is dat 9/11 het werk van de FBI is en dat Al Qaida er niets mee te maken heeft. Zelfs zeer intelligente mensen kunnen dingen accepteren die niets meer met de realiteit te maken hebben. Het zou mij trouwens niet verbazen als er na de coronacrisis meer gelovigen zijn. God is een mooi antwoord op onzekerheid.”

TIK VAN DE NATUUR

U vindt het coronavirus ‘een gezonde correctie op onze megalomane levensstijl’.

Denys: “Het virus heeft een enorme impact, maar dat komt vooral door onze vernietigende levensstijl. Elk uur van de dag reizen miljoenen mensen de wereld rond. We vreten elk dier op, we zuigen de olie en het water uit de planeet en putten de aarde uit. Als het coronavirus vijfhonderd jaar geleden was overgesprongen op een mens, had het hooguit tientallen slachtoffers gemaakt in het moerasgebied van Wuhan. Het zou snel uitgedoofd zijn omdat onze levensstijl in harmonie was met de natuur. Dat het virus nu zo succesvol is, is voor een groot deel onze verantwoordelijkheid.”

Dat het zo snel circuleert, is daarom toch nog geen correctie op onze levensstijl?

Denys: “Nee, maar uit onszelf zouden wij nooit onze levenswijze ter discussie stellen, ook al weten we dat we de planeet om zeep helpen voor de volgende generaties. We wéten dat we te veel in vliegtuigen reizen, dat de tickets spotgoedkoop zijn en dat luchtvaartmaatschappijen amper belastingen betalen. Maar toch doen we er niets aan omdat we geen urgentie voelen. We hebben maar een paar decennia te leven, en die willen we zorgeloos doorbrengen. Plots duikt er een virus op dat zegt: ‘Zijn jullie niet aan het overdrijven?’ En nu móéten we minder vliegen en minder snel leven. Daarom noemde ik het virus zelfs een tik van de Schepper. Of van de natuur, als je wilt.

“Als je opnieuw venijnig en darwinistisch redeneert, zou je het virus geniaal kunnen noemen: in West-Europa treft het vooral de oudere witte man. Het is heel bizar, maar ook fantastisch dat het net die groep aanpakt die maatschappelijk de meeste kansen krijgt. En omdat het juist die mensen elimineert, accepteren we dat niet en zetten we alle mogelijke middelen in.”

Wellicht wil het coronavirus helemaal niets: het is een stukje RNA.

Denys: “Dat klopt, we kennen betekenis toe aan iets wat op zich neutraal is, maar we doen het om de wereld te verbeteren (lachje). Al is het meer dan symboliek, natuurlijk. Het heeft meteen een grote impact: de lucht wordt schoner, want we vliegen veel minder, en fysiek contact wordt weer naar waarde geschat.”

We hadden het coronavirus dus nodig.

Denys: “Het klinkt hard, maar eigenlijk is dat wel zo. Laten we blij zijn met het virus: het kan ons eindelijk helpen ons gedrag te veranderen. Alleen ben ik vrij somber over het aanpassingsvermogen van de mens. Als psychiater zie ik al twintig jaar mensen die weten dat ze ziek zijn, en niemand is in staat om hun gedrag te veranderen. Wij kunnen dat niet als soort.”

Waarom?

Denys: “We zijn heel zwak. Als we kunnen roken, drinken of eten, zullen we het doen. Het kost te veel energie om ons gedrag fundamenteel aan te passen als we geen urgentie voelen.”

Er zijn toch veel vegetariërs en wereldverbeteraars die weigeren het vliegtuig te nemen?

Denys: “Zeker die laatste groep is een zeer kleine minderheid. Hoeveel mensen zijn bereid om hun gedrag nu te veranderen zodat hun kleinkinderen in een gezondere wereld zullen leven? Wie gaat met de trein naar een buurland op vakantie en eet geen rundvlees meer? We wéten dat het nodig is, maar wie doet het? Alleen een externe factor kan ons daartoe dwingen.”

Overheden willen nu wereldwijd de luchtvaartmaatschappijen redden. Zal er wel iets veranderen na de lockdown?

Denys: “Ik vrees van niet. In zekere zin is de coronacrisis blijkbaar niet ernstig genoeg.”

Wat hoopt u dan: dat mensen de waarde van hun eigen leven relativeren?

Denys: “Het coronavirus zegt eigenlijk: ‘Lééf, idioot! Dóé iets met je leven!’ We moeten erkennen dat ons bestaan op aarde tijdelijk is. Als je dagboeken en getuigenissen leest van decennia geleden, merk je dat mensen daar toen veel minder moeite mee hadden. Ze leefden minder lang en de wereld was gevaarlijker door ziekten, honger en oorlogen. De dood was aanweziger dan nu. Als je leeft in de wetenschap dat je morgen kunt sterven, wordt je leven veel waardevoller.

“De moeder van een vriend van mij is 90 jaar oud en zij is absoluut niet bang voor de dood. Ze wil niet achter glas wuiven naar de mensen die ze graag ziet: nee, ze wil haar zoon knuffelen. Als ze ziek wordt en een jaar van haar leven moet opgeven: so be it. Niet iedereen moet die keuze maken, maar je moet ze wel kúnnen maken. In plaats daarvan hebben we beslist dat we elk leven willen redden, en we verliezen daarbij de kwaliteit uit het oog.”

PORTIE GELUK

Psychiaters en psychologen zoals Dirk De Wachter, Paul Verhaeghe en uzelf zijn de nieuwe hogepriesters voor het volk. Als jullie spreken, wordt er geluisterd.

Denys: “Ik vind niet dat psychiaters de samenleving horen te ontleden. Ik profileer mij hier ook niet als psychiater, maar als denker, als filosoof.”

Als wij u opvoeren als psychiater, lezen meer mensen dit interview. Hoe komt dat?

Denys: “Daar zijn verschillende redenen voor. Enerzijds hangt er een aantrekkelijke mystiek rond de psychiatrie, anderzijds heeft het vak ook een wetenschappelijk fundament: de psychiatrie onderzoekt de hersenen.

“Je mag ook de neiging niet onderschatten om het leven van alledag te psychologiseren. We gebruiken termen uit de klassieke psychiatrie om problemen of mensen te beschrijven: iemand die zich anders gedraagt, is al snel een autist. De overheid reageert schizofreen, we leven in een borderlinemaatschappij. De belangrijkste reden voor de populariteit van de psychiatrie is dat mensen niet meer weten hoe ze hun leven moeten inrichten. Ze hebben alles, maar wat nu? Wat is de zin van het leven als ze al veel geld, een snelle wagen en een mooi huis hebben? Omdat religies en ideologieën hebben afgedaan, zoeken mensen naar iemand die de weg kan wijzen. Het liefst met simpele oneliners, zodat ze weer even verder kunnen met hun leven.”

Volgens Dirk De Wachter zijn we geobsedeerd door geluk. Ziet u dat ook in uw praktijk?

Denys: “Ja. Mensen komen soms bij mij hun geluk afdwingen, alsof dat een recht is. Maar geluk is een toevallige bijkomstigheid. Je bakt brood en dat ruikt lekker, en daar word je gelukkig van. Het geluk zelf kun je niet bakken. Veel mensen hebben het idee dat je geluk kunt creëren en verkopen, en dat je het ook gewoon bij de psychiater kunt gaan halen.

“Soms vraag ik patiënten: ‘Wat voor mens wil je worden?’ Je zou verwachten dat die mensen een normaal functionerende persoon in de samenleving willen worden, die ook lijdt en verdriet voelt. Maar mensen accepteren die pijn niet meer: ze willen ‘gewoon’ gelukkig zijn. Terwijl het prachtige aan het mens-zijn net is dat je soms ook lijdt. Pijn is niet alleen een deel van het leven, het maakt deel uit van een interessant leven.

“Je ziet in West-Europa dat het drugsgebruik enorm is toegenomen. Het is heel normaal geworden om na vijf dagen hard werken veel te drinken of drugs te gebruiken. Je artificieel prettig voelen, jezelf een portie geluk toedienen is vanzelfsprekend geworden. Mensen kunnen niet verdragen dat ze gaan dansen, naar een festival gaan of op café zitten met vrienden, en dat ze níét gelukkig zijn. Het leven zou dienen om aldoor gelukkig te zijn, maar dat is onhoudbaar. Op een bepaald moment ga je eraan onderdoor.”

Vreest u net als Dirk De Wachter een toevloed aan psychische klachten na de lockdown?

Denys: “Nee. Mensen die al ziek waren, hebben het moeilijker door het gebrek aan waardevolle contacten, en sommigen beroven zich van het leven. Maar veel mensen voelen zich nu beter: ze werken minder, ze hebben minder stress en voelen geen burn-out dreigen. En mensen met smetvrees vinden het nu ook prima. De samenleving was al meer geobsedeerd door hygiëne, en nu zijn mondmaskers en handgel aan de orde van de dag (lacht).”

Het regende adviezen van de Nationale Veiligheidsraad om het mentale welzijn centraal te stellen.

Denys: “Als ik de Veiligheidsraad een advies mag geven: stop met die focus op onszelf en ons mentale welzijn te leggen. Wat is dat, je mentale welzijn? Dat je geen angstklachten hebt? Dat je je niet ongelukkig voelt? Het mentale welzijn is als Atlantis: je kunt dat najagen, maar je bereikt het nooit. Leid je leven en neem de ongemakken erbij. ‘Aanvaard het leven.’ Die uitspraak is niet van mij, maar van Nietzsche.”

De Verenigde Naties verwachten wel dat er wereldwijd meer psychische klachten zullen zijn.

Denys: “Dat komt omdat ze denken dat veel mensen in de armoede zullen belanden. Maar we zien ook een opvallende paradox: in rijkere landen hebben mensen meer psychische problemen. We gaan er zomaar van uit dat hogere inkomens en een betere gezondheidszorg een buffer vormen tegen psychische klachten, maar het omgekeerde is waar: hoe groter de welvaart, hoe meer klachten. Rijkere landen tellen per hoofd van de bevolking twee tot vier keer meer angststoornissen dan armere landen. In Canada heeft 8 procent van de bevolking last van een posttraumatisch stresssyndroom. In Nigeria is dat minder dan 0,1 procent.”

 Hoe is dat te verklaren?

Denys: “Westerlingen zijn minder weerbaar door hun luxueuze levensstijl. We zijn zo omringd door gemak, dat we niet meer kunnen omgaan met frustraties en tekortkomingen. We vergeten om sterk te worden. Confrontaties met pijn maken ons als mens sterker. Als je je kinderen elke vorm van lijden ontzegt – je gaat nooit meer naar de speeltuin waar je kind zich bezeerde, of je gaat de overleden oma niet groeten – krijgen ze geen kans om zich te ontwikkelen. Dat uit zich later mogelijk in allerlei psychische klachten.”

U hebt eerst filosofie gestudeerd en daarna psychiatrie. Nu begeleidt u patiënten in Nederland. Bent u tevreden met uw beroep?

Denys: “Absoluut. Ik zie al twintig jaar patiënten met dwang- en angstklachten. De verhalen die ik hoor, zijn fenomenaal. Het is ronduit indrukwekkend om het lijden van een andere mens zo puur en oorspronkelijk te zien. Het is een soort verslaving. Je kunt wel naar een film of reality-tv kijken, maar als je écht in gesprek kunt gaan met iemand en volledig kunt doordringen tot een mens en hoe hij of zij afziet, dan is dat toch anders.”

 Bent u zelf een angstige mens?

Denys: “Helemaal niet. Ik heb weinig last van angst. Ik ben er natuurlijk niet immuun voor. Ik heb ook even gedacht: moeten we geen rijst kopen of een waterput boren? Toen mijn vrouw vertelde dat er collega’s in het ziekenhuis lagen en ze zelf symptomen vertoonde, dacht ik ook: ik hoop dat ik het niet krijg. Het lijkt me geen fijne ziekte.”

Zal de collectieve angst die we nu ervaren hebben, ons ook wapenen tegen andere bronnen van angst, zoals de spreekwoordelijke man met de baard op de bus of het vliegtuig?

Denys: “Ik hoop het. We weten dat je minder angstig in het leven staat als je je eigen sterfelijkheid kunt relativeren. Een man met een baard kan een terrorist zijn, ja, maar evengoed een geweldige gitaarspeler of een briljante moppentapper. Die open, verwonderde blik die we als kind allemaal hadden, kun je terugkrijgen. En dan verandert je leven.”

© Humo