Hoe Twitter, Instagram en Tiktok de federale regeringsvorming gijzelen

“Cant hear dem liars.” Na een dag vol politieke verwijten liet sp.a-voorzitter Conner Rousseau maandagavond nog even op Instagram weten wat hij ervan dacht. Partijvoorzitters Joachim Coens (CD&V), Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR) mogen dan wel beweren dat sp.a de formatie blokkeert, maar met zijn AirPods in de oren kon Rousseau hen niet horen. Sp.a plooit niet.

Instagramstory’s maken integraal deel uit van de communicatiestrategie van de jonge Rousseau. Toen hij zijn aanslepende vete met Bouchez had bijgelegd, postte hij prompt een foto van hun ‘date’ op een Brussels terras. Toch zijn de andere voorzitters minstens even actief. Van een foto aan tafel, met oesters en garnaalkroketten, om te zeggen dat ze “constructief gewerkt” hebben. Tot een foto van een flesje Arizona-thee, een knipoog naar de Arizona-coalitie die ze proberen vormen.

Het meest opvallende aan deze stroom van berichten is dat hij omgekeerd evenredig is aan de vorderingen die de onderhandelaars maken aan de onderhandelingstafel. Sinds hun aantreden, ruim drie weken geleden, zijn de ‘drie koningen’ – zoals de voorzitters van CD&V, Open Vld en MR worden genoemd – geen stap dichterbij gekomen. Als ze niet onderling aan het ruziën waren, zoals over de abortuswet, dan wel met anderen. Een verhaal dat nu al meer dan 400 dagen aansleept.

Vicieuze cirkel

“Elke keer dat ik in de media kom, verlies ik een stukje van mijn geloofwaardigheid. Maar de andere onderhandelaars laten mij geen keuze.” Een partijvoorzitter steekt zijn frustratie over de constante stroom aan Instagramstory’s, berichten en foto’s niet weg. Het is een vicieuze cirkel waarbij de ene onderhandelaar iets post over de andere, waarop die andere dan de behoefte voelt om te reageren. “Een stoet van machteloosheid en onbekwaamheid”, zei politiek analist Rik Van Cauwelaert in Terzake.

Uiteraard hebben politici altijd al gebruikgemaakt van media om dingen gedaan te krijgen. Denk maar aan de gelekte startnota van Paul Magnette (PS), eind vorig jaar, die een revolte binnen Open Vld ontketende en de kansen op een Vivaldi-coalitie kelderde. Of de ‘horrorlijst’ van Kris Peeters (CD&V) in 2015, met voorstellen om de taxshift te financieren. Volgens Peeters werd die lijst toen bewust door Open Vld gelekt om hem en zijn partij te beschadigen.

“Anders dan vroeger gebruiken politici nu wel vaker sociale media om hun boodschap naar buiten te brengen, in plaats van interviews te geven of te lekken”, zegt Peter Van Aelst, expert politieke communicatie (UAntwerpen). “Zo houden ze zelf de controle over hun boodschap. Bovendien bereiken ze op sociale media zowel hun fans als journalisten.”

Dat er sinds de verkiezingen van 2019 een nieuwe generatie partijvoorzitters is aangetreden, heeft die trend nog versterkt. Zij voelen de drang om zich als nieuwkomer te profileren en werpen zich massaal op sociale media. “Politici zijn op dat vlak niet anders dan acteurs of zangers. Ze doen aan personal branding”, zegt politoloog Dave Sinardet (VUB), die intussen ook een Tik Tok-account heeft aangemaakt.

Alleen: wat na al die decennia nog steeds niet veranderd is, is de kunst van het regeringsvormen. Die staat of valt met vertrouwen. “Niet dat we moeten pleiten voor achterkamerpolitiek, maar een beetje discretie kan geen kwaad”, zegt Sinardet. Op dat vlak kan de nieuwe generatie volgens hem nog wat leren van oud-premier Jean-Luc Dehaene, die van ‘geen commentaar’ een leuze maakte. “Een nieuwe regering is nog nooit gevormd op Twitter.”

Dagje rust

Het gekke is dat de drie koningen dit beseffen. Zij geven ruiterlijk toe dat het in deze situatie onmogelijk is om een compromis te sluiten. “Als ik inbind op een partijstandpunt, dan weet ik dat het een uurtje later online staat”, zegt een van hen. Een risico dat ze niet echt durven te nemen, want nieuwe verkiezingen loeren nog altijd om de hoek.

Volgens experts zegt deze houding veel over de magere slaagkansen van deze formatiepoging. “De communicatie is erop gericht om de schuld in elkaars schoenen te schuiven, niet om oplossingen te zoeken”, zegt Sinardet. Volgens Van Aelst proberen de drie koningen de zwartepiet naar Rousseau te schuiven. “Dat kan prima via het delen van zijn interview in De afspraak, waarin hij zei dat politici hun verantwoordelijkheid moeten durven te nemen.”

Mogelijk valt er moed te putten uit de mediastilte die gisteren voor het eerst sinds lang werd aangehouden door de onderhandelaars. “Een dagje rust op de socials kan de gemoederen wat kalmeren”, klonk het bij de drie koningen. CdH-voorzitter Maxime Prévot, die drie uur met hen samenzat om hun startnota in te kijken, richtte zich enkel tot Twitter om te melden dat cdH zich constructief zal opstellen. 

Hoopgevend is dat er nu wellicht ook een bilaterale vergadering zal komen met Rousseau, zoals die had gevraagd. De agenda’s werden gisteren bij elkaar gelegd, al leek de kans klein dat zo’n ontmoeting vandaag al mogelijk was. Wie weet worden er vandaag wel banden aangehaald op de trouw van Rousseaus broer, in Kortrijk. Burgemeester Vincent Van Quickenborne (Open Vld), een vertrouweling van Open Vld-voorzitter Lachaert, zal die trouw wellicht voltrekken.