“Het was geweldig om te kijken naar Planet Earth II”, zo begint de presentator die vooral bekend is van het natuurprogramma ‘Springwatch’, zijn commentaarstuk in The Guardian. “Wat een glorieuze, spectaculaire en fascinerende serie. Petje af voor het productieteam, de cameramannen, de filmmonteurs, voor de prachtige muziek en - tot slot - voor David Attenborough zelf omdat hij de beelden van een prachtig commentaar voorzag.”

“Ramp voor het wildleven”

“Ik heb de grootste bewondering voor de makers van Planet Earth II, maar ik vrees dat de serie - net als de andere in haar soort - een ramp zijn voor het wildleven in de wereld”, gaat Hughes-Games, die van opleiding zoöloog is, voort. “Die programma’s zijn puur entertainment: briljant gemaakt, maar uiteindelijk leveren ze ook een nadrukkelijke bijdrage aan de wereldwijde uitsterving van wilde dieren.”

“De rechtvaardiging - volgens de programmamakers - is dat de kijkers geïnteresseerd raken in de natuur en dat ze er daardoor meer zorg voor zullen dragen, dat ze daardoor meer betrokken zullen raken en de natuur beter zullen proberen te conserveren. Jammer genoeg blijkt uit wetenschappelijk bewijs dat dit pure nonsens is.”

“Alsof er niets aan de hand is”

De 60-jarige presentator staaft zijn betoog met enkele voorbeelden. “Uit het meest recente Living Planet Report van het World Wide Fund (WWF) blijkt onder meer dat er tussen 1970 en 2012 wereldwijd een daling van 58 procent was in het aantal gewervelde dieren. Dat omvat de periode waarin de fascinerende documentaires van Attenborough (het begon met ‘Life on Earth’ in 1979, nvdr.) werden uitgezonden. De voornaamste oorzaak van de achteruitgang is de onverzadigbare nood aan ruimte van de mensheid - die daarvoor de habitat van de dieren met een verschroeiend tempo terugdringt en vernielt. Daarbij komt onder meer ook nog eens onze vervuiling, de klimaatverandering en ongebreidelde stroperij.”

“Toch laten programma’s als Planet Earth II het lijken alsof die wereldwijde uitsterving gewoonweg niet aan het gebeuren is. De producers blijven naar de snel krimpende natuurparken en -reservaten gaan om hun films te maken en zo een mooie, verleidelijke fantasiewereld, een utopia te creëren waar tijgers nog altijd vrij en zorgeloos kunnen rondlopen, waar de natuurlijke wereld nog altijd bestaat alsof er geen mensen waren.”

“In slaap gesust”

“Door deze leugen in stand te houden sus je een ongelooflijk groot publiek wereldwijd in slaap. Je geeft ze een vals gevoel van zekerheid. Als David Attenborough nog zulke mooie beelden kan schieten, dan kan het er toch niet zo slecht aan toegaan? Toch wel. Het gaat zelfs nog erger, veel erger worden. Zelfs op het moment dat Planet Earth II werd uitgezonden, kwamen er meldingen binnen dat het aantal olifanten en leeuwen in het wild fors achteruitging. Vorige maand bleek nog dat de giraffen met uitsterven bedreigd zijn, hun aantallen daalden met liefst 40 procent in de voorbije vijftien jaar. Op geen enkel moment werd een spoor van die aanhoudende ramp vermeld, dat mocht niet, want dan werd de illusie versplinterd.”

“Ik wil op geen enkel moment insinueren dat dergelijke programma’s niet gemaakt mogen worden. Het zijn wonderbaarlijke opnames van al het - zo snel verdwijnende - moois op deze wereld. Ik geloof dat binnen honderd jaar de mensen verwonderd én tegelijk uitermate triest zullen zijn dat het op dit moment nog mogelijk was om zulke series te maken. Ik wil gewoon zeggen dat de fantasiewereld in balans moet zijn met de realiteit.”

Conservatietaks

De presentator stelt een “conservatietaks” voor. “Die belasting zou inhouden dat een vijfde van alle commissies voor natuurgeschiedenis gebruikt worden voor conservatiedoeleinden. Er moet dringend een ontwikkelingsteam opgericht worden dat moet nadenken over de harde realiteit, over wat er aan het gebeuren is met het wildleven en hoe dat geïntegreerd kan worden in tv-drama’s, in kinderprogramma’s en noem maar op... De ene show moet openlijk conservatiegericht zijn, de andere moet dat op een subtiele manier doen. Misschien een detectiveserie waarin de slechteriken ivoor van neushoorns of olifanten smokkelen of zo. Waarom zouden tv-makers echter moeite doen om conservatieprogramma’s te maken als fantasieprogramma’s zo goed scoren? Waarom, anders dan de reden dat ze ervoor belast worden?”

“We kunnen niet blijven vluchten”

Volgens Martin Hughes-Games bevindt de BBC zich in een unieke positie om die belasting door te voeren. “De zender kan dat doen als onderdeel van haar publieke opdracht, zonder dat het zich zorgen hoeft te maken om winst zoals commerciële zenders wel moeten doen. Het zou ook een enorm positief signaal zijn moest de BBC zoiets doen.”

“We kunnen gewoonweg niet blijven vluchten van de harde realiteit die overal rondom ons woedt. Er moet iets aan gedaan worden. En dringend.”

Persoonlijke kritiek

Hoewel hij zijn betoog hield voor de goede zaak, was lang niet iedereen opgezet met de uithaal naar de populaire BBC-serie, die in Groot-Brittannië alleen al bijna tien miljoen kijkers per aflevering haalde. Na het verschijnen van zijn commentaarstuk werd de Twitter-account van Martin Hughes-Games overstelpt met persoonlijke kritiek. Het was zelfs zo erg dat de presentator zich genoodzaakt zag om te reageren:

De zesdelige BBC-serie ‘Planet Earth II’ is op dit moment bij ons te zien op Canvas.