Jos D’Haese (PVDA): ‘Ik denk dat mevrouw De Block al wel weet dat er in een volgende regering voor haar geen plaats zal zijn’

“Ik ben opgegroeid in Hoboken”, zegt Jos D’Hae­se. “Niet vlak bij de fabrieken van wat nu Umicore is, maar ik ken de situatie daar goed. Mijn moeder, die arts is bij Geneeskunde voor het Volk, heeft jarenlang gestreden voor de sanering van die woonwijken. Dat er nu opnieuw kinderen te veel lood in het bloed blijken te hebben, is heel erg. We moeten er in de eerste plaats voor zorgen dat die kinderen de komende twee maanden kunnen spelen op een veilige afstand van hun huis. En Umicore moet meer inspanningen doen om schoner te produceren. Ze hebben al veel inspanningen gedaan, maar ze hebben de technologie om het nog beter te doen.”

Jos D’Haese (27) is de zoon van Mie Branders, die met Geneeskunde voor het Volk indertijd neerstreek in Hoboken juist omdát de fabrieken zo vervuilend waren. “De paarden en koeien vielen toen nog letterlijk dood in de wei”, zegt D’Haese. Als politica bij de Partij van de Arbeid zat Branders jarenlang in de districtsraad van Hoboken. Een van haar drie zonen zit nu dus in de districtsraad van Borgerhout (waar PVDA bestuurt met Groen en sp.a) én in het Vlaams Parlement, waar hij zich als PVDA-fractieleider in de kijker werkt – al was de sneer van minister-president Jan Jambon (‘Da gade gij ni bepale!’) niet voor hem bestemd, maar voor Meyrem Almaci van Groen.

In de gemeenschappelijke tuin van zijn appartement in Borgerhout informeer ik eerst naar zijn gezondheid.

Nog geen corona gehad?

Jos D’Haese: “Voor zover ik weet niet. Mijn vriendin is in het begin van de crisis ziek geweest, maar ze is toen nog niet getest. Zelf heb ik nooit last gehad. Ik heb altijd heel strikt de adviezen opgevolgd.”

Nadat u had deelgenomen aan de manifestatie ‘Black Lives Matter’ in Brussel, ging u wel meteen terug naar het Vlaams Parlement. Dat werd u kwalijk genomen.

“Ach, het was duidelijk vanuit welke hoek dat kwam: van Vlaams Belang. Het was een redelijk goedkope manier om een tegenstander uit het parlement te houden.”

Hannelore Goeman van sp.a, die ook op de manifestatie was, zonderde zich wel een tijdje af en kwam niet naar het parlement.

“Misschien was het haar tijdens de manifestatie niet gelukt om afstand te houden. Mij wel. Ik droeg bovendien een mondmasker en stond tussen de mensen met wie ik elke dag samenwerk. We hebben ook geen effect in de cijfers gezien, twee weken later.”

Gelukkig. Maar nogmaals: had u niet beter op veilig gespeeld?

“Ik heb mijn verantwoordelijkheid genomen. Ik heb alle veiligheidsmaatregelen gevolgd. En toen ik zag dat er te veel volk zou opdagen, ben ik vertrokken. Geloof me, ik ben zeer voorzichtig. Ik doe nog altijd elke deur open met mijn elleboog en ga niet naar de winkel zonder mondmasker. Dat is een kwestie van respect voor het personeel.”

Er is nu eindelijk een verplichting. Maar kreeg het winkelpersoneel de voorbije maanden genoeg steun?

“Wij hebben de voorbije maanden veel mails en telefoons gekregen van mensen die zich zorgen maakten over de omstandigheden waarin ze moesten werken. Het personeel in onze supermarkten heeft hard moeten knokken om voldoende beschermingsmateriaal te krijgen. De situatie is nog steeds ernstig, ik vind het een evidentie om in de supermarkt zo’n masker te dragen.”

Toch zijn de vakbonden nogal stil geweest, en uw partij ook. Men zou verwachten dat u allebei sterk gepleit zou hebben voor een mondmaskerverplichting.

“Maar wij hebben die mensen gesteund. En de bonden hebben de voorbije maanden veel bereikt. Maar er leeft ook een groot verantwoordelijkheidsgevoel bij de mensen die de supermarkten altijd open hebben gehouden. Dat is een kwestie van fierheid en trots.”

Maar het kon gevaarlijk zijn. Werden er nooit stakingen overwogen?

“Ik denk dat staken tijdens de crisis ingedruist zou hebben tegen de beroepseer van de mensen in de sector. En wij zijn een politieke partij, dus wij bepalen niet of er gestaakt wordt of niet. Dat is niet onze rol. Onze rol is politieke controle op de overheid.”

Hoe gaat dat aflopen, denkt u? Wat zal de Vlaamse coronacommissie opleveren?

“In elk geval is het nu al duidelijk dat de crisis in Vlaanderen op een desastreuze manier is aangepakt. U moet weten dat wij van meet af aan goed wisten wat er verkeerd liep op het terrein. Geneeskunde voor het Volk heeft in woonzorgcentra geholpen, op een moment dat er geen enkele andere hulp beschikbaar was. Onze dokters zijn al volledige woonzorgcentra gaan testen terwijl Beke weigerde om mobiele testteams te sturen.”

Wat is de basisfout die de Vlaamse overheid heeft gemaakt?

“Wouter Beke (CD&V) is een incompetente minister. Dat klinkt hard, maar het is zo. Op het terrein en in de politiek is iedereen het daarover wel eens. Niet alleen bij de oppositie, maar ook bij de meerderheid. En het wordt hoe langer hoe erger. Ik zie geen reden om die man nog op die positie te houden. Hij heeft zelfs gelogen over adviezen die hij gevolgd zou hebben. En op 10 maart heb ik hem een eerste keer gevraagd of hij het zorgpersoneel extra zou ondersteunen. Toen heeft hij mij gewoon uitgelachen.”

Gaat hij het overleven?

“Dat hangt van hem zelf af, van de regering en van zijn partij. Ik denk dat hij nu in een straat zit waar hij op den duur niet meer uit geraakt. Daarom willen wij dat hij ontslag neemt. Hij lijdt aan het pinokkiosyndroom: hij vertelt zoveel leugens dat hij ze op den duur zelf is gaan geloven. De lijken die uit de kast blijven vallen in de coronacommissie: het is onwaarschijnlijk.”

Geldt hetzelfde strenge oordeel voor minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) op het federale niveau?

“Ja, ook haar beleid was en is wraakroepend. In januari heeft mijn partijgenote Sofie Merckx in de Kamer al vragen gesteld over de mondmaskervoorraad. Achteraf bleek dat die vernietigd was omdat het te veel kostte om die te vervangen. Ik denk dat mevrouw De Block al wel weet dat er in een volgende regering voor haar geen plaats zal zijn.”

Hoe verklaart u dat gebrek aan politiek verantwoordelijkheidsbesef?

“Het is onbegrijpelijk. Joke Schauvlieghe (CD&V) heeft ontslag moeten nemen voor een slechte mop over de Staatsveiligheid. Anissa Temsamani (sp.a) heeft ooit ontslag moeten nemen omdat ze een leugentje had verteld over haar diploma. Ik denk dat het gebrek aan verantwoordelijkheidszin vandaag vooral te maken heeft met het politieke bestel op zich. Ik ben net 27 geworden, zit pas in het Vlaams Parlement en dat bevindt zich niet alleen letterlijk onder een glazen stolp, het is ook figuurlijk een wereldvreemde bubbel.”

Wat weet men niet onder die bubbel?

“Hoe het normale leven eruitziet. Sarah Smeyers (N-VA) zei in de coronacommissie dat het ‘opbod aan negativiteit’ wel eens mag ophouden. Terwijl we allemaal de schrijnende en diepmenselijke verhalen hebben gehoord. Het is niet alleen wereldvreemd, het is gewoon respectloos om dan te zeggen dat het wel wat positiever mag.”

Hoe kijkt u naar de federale formatie?

“Ik probeer te volgen, maar het wordt moeilijk. Buiten de politiek ken ik niemand die het nog volgt. Het is onwaarschijnlijk. Ik heb het gehad. Het is niet meer om aan te zien.”

Gelooft u nog dat er een regering komt of worden het nieuwe verkiezingen?

“Laten we maar snel verkiezingen houden. Dan kunnen de mensen zich uitspreken. Maak van die verkiezingen maar een referendum over de richting die we na corona uit moeten met onze samenleving.”

Vlaams Belang en PVDA gaan goed scoren.

“En dat is logisch. De mensen zijn kwaad, en die boosheid kan in twee richtingen gaan. Wij proberen boosheid om te zetten in emancipatie. Wij willen onze rug rechten en de wereld beter maken voor onszelf en onze medemens. Vlaams Belang doet precies het omgekeerde: die partij stampt naar beneden en legt de schuld voor alles bij de anderen. Vlaams Belang wil dat mensen hun buren haten. Wij zorgen ervoor dat mensen samen dingen doen. Onze leden hebben de voorbije maanden massaal maskers gestikt.”

Vlaams Belang deelde er ook uit.

“Ja, aangekochte maskers, en die werden uitgedeeld met een dikke auto. Wij maakten ze zelf. Dat kwam niet in de pers, maar dat is niet erg. Wij hebben ook paaseitjes bezorgd aan het winkelpersoneel, mijn vriendin is gaan zingen in de woonzorgcentra. Zo waren er veel initiatieven. Dat is het omzetten van kwaadheid in solidariteit.”

U was op sociale media ook erg kritisch voor Joren Vermeersch, de nieuwe N-VA-ideoloog die hier vorige week werd geïnterviewd.

“Absoluut. Wat een mensbeeld heeft die man, zeg. Wauw. Hoe kun je zo negatief staan tegenover de andere, hoe kun je zo negatief denken over solidariteit. Mensen kunnen volgens hem geen solidariteit opbrengen met anderen in wie ze zich niet herkennen. Ik wil u graag mijn overbuurman leren kennen: een witte arbeider die zich elke dag inspant voor mensen van wie hij de taal niet eens kent.”

Volgens Vermeersch is dit, hartje Borgerhout, de plek waar het multiculturele drama zich afspeelt. Ervaart u dat zo?

“Zijn hier problemen? Uiteraard. Die zijn er in Brasschaat ook. Maar ik heb nog nooit ergens zo graag gewoond als hier. Ja, er zijn soms spanningen, er is veel armoede en er is een drugsprobleem, maar dit is ook een fantastische buurt met veel leven en heel veel organisaties die zich inzetten voor hun medemens.”

Bestaat hier segregatie?

“Ja, die is er. En daar wordt aan gewerkt. Het belangrijkste is dat je daar iets aan probeert te doen, in plaats van het alleen maar te versterken door het over niets anders meer te hebben. Natuurlijk vind ik het ook belangrijk dat mensen Nederlands leren, maar dat de overheid dan de wachtlijsten voor Nederlandse lessen eens aanpakt. En stop met ideologische onzin te vertellen over taal, zoals minister van onderwijs Ben Weyts (N-VA) doet.”

Welke onzin vertelt hij?

“Hij wil een soort taaltoets voor het lager onderwijs. Kleuters die niet slagen, doen dan hun jaar over of gaan naar een taalbadklas. Maar we weten uit onderzoek dat zoiets niet werkt. Dan komen de kinderen in een taalwoestijn terecht: een klas waarin niemand goed Nederlands spreekt. Maar Weyts trekt zich daar niets van aan: er is geen wetenschappelijk bewijs voor zijn besluit, maar toch gaat hij ermee door.”

Wat is dan wel de oplossing?

“Kinderen leren veel sneller Nederlands als ze in dezelfde klas zitten als kinderen die al Nederlands spreken. Het belang van kinderopvang mogen we ook niet onderschatten. En meer leerkrachten en kleinere klassen, natuurlijk. Die sociaal gemixt zijn. Daar wordt iedereen beter van. Maar daar heeft Weyts geen oren naar.”

Terug naar uw mensbeeld. Hoe ziet dat eruit?

“Kijk eens naar wat er de afgelopen maanden allemaal is gebeurd. Wat zegt rechts over de mens in een crisis? Dat hij zich als een wolf zal gedragen, dat het ergste in de mens naar boven zal komen. Wat hebben we gezien? Een golf van solidariteit en buren die elkaar helpen. De mens is intrinsiek gedreven tot samenwerking.”

Maar we kunnen elkaar de kop inslaan.

“Dat is zo. Maar dat hangt af van de omstandigheden, zoals de Portugese schrijver José Saramago zei. Wel, laten we dan de omstandigheden veranderen. Laten we de wereld niet organiseren op individualisme, zoals de N-VA dat probeert te doen, maar op samenwerking. Joren Vermeersch zei ook nog dat sociale zekerheid de armoede stimuleert, maar dat is pertinente onzin: zonder onze sociale zekerheid zouden wij hier 43 procent meer armoede kennen.”

U bent van 1992. Uw moeder Mie Branders heeft de partij nog meegemaakt vóór de vernieuwing in 2008. Hoe gaat u om met de spanning tussen Geneeskunde voor het Volk, een initiatief waar niemand kritiek op kan hebben, en de PVDA zelf, die nog altijd het verleden niet echt heeft afgezworen?

“Ik ben lid sinds 2010, dus ik ken de periode voor de vernieuwing niet. Waren er toen opgestoken vingertjes, gedroeg de partij zich soms wat sektarisch en dogmatisch? Zeker. De partij was niet goed bezig, juist daarom was die vernieuwing nodig. Wij moesten de juiste manier vinden om aan politiek te doen. Niet meer vertrekken van grote modellen en het eigen grote gelijk, maar de deuren opengooien en luisteren naar de mensen.”

Dat ‘vingertje’ en die ‘dogma’s’ – dat komt allemaal rechtstreeks van de debatfiches die ook uw voorzitter Peter Mertens gebruikt.

“Als je al twaalf jaar dezelfde vragen krijgt, kunnen wij toch moeilijk altijd een ander antwoord geven.”

Het is een zwak antwoord. Onbevredigend. Uw partij zou voor eens en altijd moeten zeggen dat Mao en Stalin totalitaire massamoordenaars waren die in dezelfde historische lade thuishoren als Adolf Hitler.

“Ik ga die historische balans niet maken.”

Opnieuw: dat staat op de debatfiche.

“Ik ben daar oprecht niet in geïnteresseerd. Ik ben lid van een partij die zich focust op de concrete problemen van de mensen, ik heb geen zin in het zoveelste interview over de twintigste eeuw. Er zijn fouten gemaakt. Dat is duidelijk. Maken we die nu nog? Nee.”

Waar waarom kunt u niet simpelweg bevestigen dat Mao en Stalin totalitaire massamoordenaars waren, net zoals Adolf Hitler?

“Zijn dat mensen die fouten hebben gemaakt en grote misdaden hebben begaan? Zeker. Maar het is niet zo zinnig om die vergelijking met het nazisme te maken.”

Zolang u daar niet duidelijk mee breekt, zal het u blijven achtervolgen.

“Nee, zolang journalisten die vraag blijven stellen, zal het ons achtervolgen. Onlangs kwam iemand naar mij toe om te zeggen dat hij lid geworden was omdat hij die voortdurende verwijzing naar Noord-Korea beu was.”

Bart De Wever heeft namens N-VA wél duidelijk en ondubbelzinnig afstand genomen van het Vlaams-nationalistische collaboratieverleden.

“Maar ondertussen onderhandelt hij wel twee maanden over de vorming van een Vlaamse regering met de hedendaagse fascisten. Vindt u dat niet interessanter?”

Het punt is dat uw partij wordt beschouwd als de linkse tegenhanger van Vlaams Belang. Zo zit u voor velen ook in een soort cordon sanitaire. Door te breken met dat verleden zou u uit die framing kunnen geraken.

“Ik snap wat u bedoelt. Die framing is intellectueel onrechtvaardig. Ik wil kritisch zijn voor ons eigen verleden, maar ik ben ook trots op wat we vandaag doen. Wij zijn een moderne marxistische partij, en daar voel ik mij heel goed bij.”

Wat betekent marxisme voor u?

“Ik wil niet te filosofisch zijn. De kern van de zaak is voor mij dat de essentie van ons huidige systeem is gebaseerd op maximalisatie van winst. Kijk naar de woonzorgcentra – sommige daarvan maken 10 tot 15 procent winst. En juist daarom is er te weinig personeel om mensen te verzorgen. Wij willen een maatschappij die de behoeften van alle mensen bevredigt binnen de grenzen van de planeet. De laatste stap is dan voor mij: kom uit je fauteuil, en doe iets, steek de handen uit de mouwen.”

Over die winst gesproken: dat is toch een drijfveer die ons welvaart heeft gebracht?

“Natuurlijk. Wij hebben geen probleem met winst, het kapitalisme heeft gezorgd voor enorme technologische ontwikkelingen. Het punt is dat we niet álles kunnen afrekenen op winst, want dan komen we in de problemen. De welvaartsstaat is niet het product van het kapitalisme, maar is afgedwongen tegen het principe van de maximale winst in. Het algemeen stemrecht bracht de winst van de patroons in gevaar.”

En waar ziet u dat probleem vandaag?

“De overheid is gebouwd op hetzelfde principe. Als een overheidsdienst de poetshulp privatiseert, dan weet je wat er gebeurt: die werkgevers komen in dienst bij een ander bedrijf, met minder goede voorwaarden. Gevolg: meer winst, minder kwaliteit. Wij moeten de huidige situatie aangrijpen om eens goed na te denken: wat voor een wereld willen wij na corona?”

Wat neemt de overheid in handen als u het voor het zeggen krijgt?

“Er moet zeker een publieke poot komen binnen de bankensector, niet alleen een publieke bank die privaat wordt beheerd zoals Belfius. Zo’n publieke bank is erg belangrijk om onder meer kleine ondernemers te ondersteunen, en de gemeenten.”

Ik geloof dat uw voorzitter ook ooit heeft gezegd dat de PVDA de partij van de kmo’s en kleine ondernemers is.

“Zeker. Wie neemt het anders nog voor die mensen op? Wij hebben de turteltaks afgeschaft, die voor een modale friturist 1.400 euro per jaar kostte. De liberalen vertegenwoordigen zogezegd de kleine zelfstandigen, maar ze stemmen voortdurend wetten die ten goede komen aan de multinationals. Een andere sector waar wij een publieke poot willen, is uiteraard die van de energie. Die markt is in 2003 geprivatiseerd en de facturen zijn alleen maar gestegen.”

Zit u qua energie en klimaat op de lijn van Groen?

“Er zijn verschillen. Groen blijft denken vanuit een marktlogica, wij willen met dat kader breken. Dat er vandaag privébedrijven moeten worden aangemoedigd om te investeren in gascentrales, dat kun je toch niet uitleggen. Als hier morgen een marsmannetje landt, zou die dat niet begrijpen.”

Dat marsmannetje zou ook niet begrijpen waarom we kernenergie ruilen voor gascentrales, wat slechter is voor het klimaat.

“Dat is nog een andere discussie. Wij hebben twintig jaar verloren in deze discussie: we hadden al die tijd niet moeten blijven investeren in kernenergie, dat heeft alleen de aandeelhouders beter gemaakt. En het heeft investeringen in groene energie afgeremd.”

Waar zitten de verschillen met sp.a?

“Ik kijk liever naar de overeenkomsten. Wij werken goed samen met Groen en sp.a hier in Borgerhout, en met de sp.a in Zelzate. Ook in het Vlaams Parlement vinden we elkaar, omdat we alle drie in de oppositie zitten. Het belangrijkste voor mij is dat links in zijn geheel vooruitgaat. De PVDA kan daarin de rol van locomotief spelen. Wij willen wegen op het debat, ook op het fiscale debat, bijvoorbeeld.”

Uw miljonairstaks zit lichtjes op de lijn van econoom Paul De Grauwe.

(lacht) “Misschien is het andersom en zit De Grauwe nu op onze lijn. Onze miljonairstaks is iets anders dan de coronataks: dat is een extra belasting van 5 procent boven de drie miljoen euro. Dat zou een eenmalige belasting zijn. En we hebben databanken genoeg om die vermogens in kaart te brengen. Ik denk zelfs dat heel wat van die vermogende mensen met plezier zo’n coronataks zouden betalen. Opbrengst: vijftien miljard.”

Steunt de sp.a u daarin?

“Nee, en dat is jammer.”

Misschien houdt die partij zich in, om nog in een federale regering te geraken met Open Vld en N-VA.

“Dat zijn uw woorden. In elk geval willen wij met links vooruitgaan bij de volgende verkiezingen.”

U wilt geen stemmen pikken bij sp.a?

“Wij willen stemmen pikken van N-VA en Vlaams Belang, van rechts. Daar draait het om. Wij hebben die overwinning van Vlaams Belang ook zien aankomen, hoor. Wij gaan altijd van deur tot deur en voelen dat veel mensen twijfelen tussen Vlaams Belang en PVDA. Dat is dus het gevecht dat wij moeten voeren.”

Sociaal-economisch wordt Vlaams Belang linkser.

“Dat hebben ze geleerd van Steve Bannon, die extreemrechts overal ter wereld heeft uitgelegd hoe ze mensen moeten lokken met racistische praat en sociale demagogie. Terwijl je ziet dat Vlaams Belang zich in het parlement gedraagt als de partij van het patronaat. Ze hebben ook tegen de halvering van de ministerlonen gestemd. En de partij leeft op angst en haat.”

Dat zei Joren Vermeersch hier vorige week ook: dat VB teert op angst en haat.

“Dan moet zijn eigen partij N-VA dringend andere campagnes voeren op Facebook. Zij cultiveren die angst en die haat zelf de hele tijd.”

Hoe kijkt u naar de hoofddoekdiscussie?

“Die discussie is lang een afleidingsmanoeuvre geweest. Er kon geen gat in de begroting zitten of N-VA begon erover. Het is weer een manier om mensen tegen elkaar op te zetten. Ik vind dat mensen het recht moeten hebben om te dragen wat ze willen.”

Ook op school? Sp.a-voorzitter Conner Rousseau vindt een discussie over een leeftijdsgrens verdedigbaar.

“Het is aan de meisjes zelf om dat te beslissen. En als er sociale druk is, moeten we daar iets aan doen. Maar of vrouwen nu een hoofddoek willen dragen of een decolleté en stiletto’s, dat is hun keuze.”

De hoofddoek zou volgens sommigen een symbool van onderdrukking zijn

“Dan zijn die hier nog niet in de buurt geweest. Ik zie hier alleen maar powervrouwen met een hoofddoek die een hele wijk of organisatie op sleeptouw kunnen nemen. Ik zie het probleem echt niet. Deze discussie is compleet absurd.”

Is PVDA een zweeppartij of wilt u beleid voeren?

“Wij zijn een partij die de wereld wil veranderen. En dat meen ik. Dat is de enige ambitie. Dat kan vanuit de oppositie, dat kan in het bestuur. In Borgerhout en Zelzate besturen we, en met succes. De turteltaks hebben we dan weer afgeschaft vanuit de oppositie.”

In Wallonië kreeg u na de laatste verkiezingen het verwijt dat uw partij nogal snel wegliep uit de onderhandelingen met de PS.

“Dat is een verwijt van mensen die nog nooit met de PS aan tafel hebben gezeten. Als je met de PS onderhandelt, is het altijd: zo en niet anders.”

Nu klinkt u bijna zoals Bart De Wever.

(lacht) “Maak daar de titel maar niet van. Wij wilden met de PS praten over de dingen die verkeerd zijn gelopen, en daar was geen ruimte voor. De PS heeft, in tegenstelling tot wat u zou denken, altijd mee de neoliberale besparingsagenda uitgevoerd. Ik weet dat het raar klinkt, maar als de PS aan de macht is, volgt ze dezelfde recepten als de N-VA.”

Dan moeten PS en N-VA elkaar kunnen vinden.

“Zeker. Volgens mij gelooft Bart De Wever dat ook nog altijd.”

Tot slot, wat sommigen zich afvragen: als er verkiezingen komen, staat Marc Van Ranst dan op uw lijst?

“Dat denk ik niet. Maar Marc Van Ranst is viroloog, en die mensen mogen hun politieke mening hebben, die kunnen geneeskunde en ideologie perfect uit elkaar houden.”

Maar hij sympathiseert met uw partij.

“Hij is een man met duidelijk linkse en progressieve ideeën. Maar eerlijk gezegd: wij zijn geen partij van witte konijnen. Wij hebben strenge regels: bij ons word je niet zomaar vanuit het niets lijsttrekker. Je moet jezelf eerst bewijzen.”

Of de juiste stamboom hebben, en de zoon van Dirk Van Duppen of Mie Branders zijn. De PVDA kent ondertussen ook dynastieën.

“Bij een dynastie hoort macht. En een dokter die dertig jaar gratis geneeskunde verstrekt en belangeloos in districtsraden strijdt voor de sanering van gronden in de buurt van vervuilende fabrieken – dat noem ik geen machthebber.”