De abortuskwestie: welke versoepelingen liggen op tafel en waar ligt het politieke probleem?
De abortuskwestie beheerst opnieuw het politieke debat en remt zelfs de (poging tot) vorming van een nieuwe federale regering af. Op tafel ligt een wetsvoorstel dat de abortuswetgeving in ons land wil versoepelen. Wat houdt die versoepeling in? En waar ligt het politieke probleem?
Van 12 naar 18 weken en "depenalisering"
Abortus is in ons land onder bepaalde voorwaarden legaal sinds 1990. Een van die voorwaarden is dat de zwangerschapsafbreking in principe moet gebeuren voor het einde van de 12e week na de bevruchting. De zwangere vrouw die een abortus wil laten uitvoeren heeft ook een verplichte bedenktijd van 6 dagen.
De voorstanders van een versoepeling (de liberale partijen Open VLD en MR, de groenen, de socialisten van PS en SP.A, PVDA en DéFi) willen die voorwaarden nu aanpassen. Concreet willen ze de termijn waarbinnen abortus mogelijk is, optrekken van 12 naar 18 weken. De verplichte bedenktijd moet dan weer teruggebracht worden van 6 dagen naar 48 uur, vinden ze. En de verplichting om eerst nog adoptiemogelijkheden te bespreken willen ze weg.
Een ander belangrijk punt in de voorgestelde versoepeling: de "depenalisering". Abortus is in 2018 dan wel al uit het strafwetboek gehaald, maar een arts of een zwangere vrouw die de wettelijke voorwaarden voor abortus niet naleven, riskeren op dit moment nog altijd een specifieke geldboete of celstraf.
De voorstanders willen dat er geen specifieke straf meer staat op een abortus die niet volgens de wettelijke voorwaarden (zoals de voorgestelde termijn van 18 weken) is uitgevoerd. Abortus zou zo meer een reguliere medische behandeling worden. Let wel: een reguliere medische handeling die niet wettelijk is uitgevoerd, kan ook bestraft worden. Een dokter kan in theorie bijvoorbeeld veroordeeld worden wegens slagen en verwondingen.
Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier en lees voort onder de video:
Waarom?
De voorstanders van een versoepeling van de abortuswetgeving willen aansluiten bij landen in Europa die al een ruimere regeling hebben. Denk bijvoorbeeld aan Nederland, waar in de praktijk de termijn 22 weken zwangerschap (oftewel 20 weken na bevruchting) bedraagt. "Elk jaar zijn er ongeveer 400 à 500 vrouwen die naar het buitenland moeten om daar abortus te laten uitvoeren", zegt Carine Vrancken van vzw Luna, de koepel van Nederlandstalige abortuscentra.
"Het gaat dan om een klein percentage vrouwen dat pas heel laat te weten komt dat ze zwanger zijn. Mensen kunnen vaak niet begrijpen hoe je zoiets niet kan weten, maar sommige vrouwen zijn zwanger zonder dat ze iets merken. Ze gebruiken een anticonceptiemiddel en hebben geen enkel symptoom dat op een zwangerschap duidt."
Verder willen de versoepelaars naar eigen zeggen abortus uit de taboesfeer halen, ze willen af van het beeld dat abortus een misdrijf kan zijn en dat vrouwen een dergelijke beslissing lichtzinnig zouden nemen.
Bekijk de reportage en het debat met Valerie Van Peel (N-VA) en Sofie Merckx (PVDA) uit "Terzake" hier en lees voort onder de video:
Wat is het verschil tussen een abortus op 12 en 18 weken?
Tot 12 weken kan een abortus relatief eenvoudig worden uitgevoerd, omdat de foetus nog vrij klein is: zo'n 6 centimeter groot en 14 gram zwaar. Meestal wordt de zwangerschap afgebroken via medicatie of door een zuigcurettage. Dat is (medisch gezien) een kleine ingreep waarbij de baarmoeder met een smal buisje wordt leeggezogen via de vagina.
Vanaf de 13e week is een zuigcurettage niet meer mogelijk, omdat de foetus op dat moment te groot wordt (na 18 weken is die al ongeveer 20 centimeter groot en 190 gram zwaar, red.). Voor sommigen wordt daarmee een ethische grens overschreden.
Een abortus na 12 weken vergt in ieder geval andere behandelmethodes die langer kunnen duren, meer zorg nodig hebben en ingrijpender zijn. Er is ook een hoger risico op complicaties. Via medicatie kan een bevalling op gang worden gebracht, of de foetus kan ook instrumenteel verwijderd worden uit de baarmoeder.
Wat zeggen de politieke tegenstanders?
De christendemocratische partijen CD&V en CDH, N-VA en Vlaams Belang kanten zich tegen de versoepeling van de abortuswetgeving. "Abortus wordt een gewone medische handeling. Net zoiets als een tand laten trekken. Maar dat is het natuurlijk niet", zegt N-VA-Kamerlid Valerie Van Peel. "Het optrekken van de termijn naar 18 weken wordt nergens gefundeerd", gaat Van Peel verder. Ze wijst erop dat de behandeling dan veel ingrijpender is voor de foetus, de moeder en de arts. "Bovendien is het geslacht al gekend. Abortus omdat men niet tevreden is met het geslacht? Het kan dan zomaar, zonder debat."
CD&V deelt dezelfde verzuchtingen. Kamerlid Els Van Hoof heeft daarom al verschillende amendementen ingediend op het wetsvoorstel. In het algemeen zijn de Vlaamse christendemocraten net als de N-VA erg gekant tegen de "depenalisering". Volgens hen bieden de algemene strafrechtelijke bepalingen (zoals slagen en verwondingen) onvoldoende bescherming en zal het in de praktijk onmogelijk zijn om een dokter te bestraffen wanneer die de voorwaarden voor abortus niet zou naleven. Dat terwijl iemand die een abortus probeert te verhinderen wel makkelijker gestraft kan worden.
Vlaams Belang wil meer investeren op preventie, bijstand en hulpverlening. "Wij kiezen resoluut voor de bescherming van het leven, ook het ongeboren leven", stelt Kamerlid Marijke Dillen. "Na 12 weken verwachting start het tweede trimester, waarin de hartslag sterker wordt en andere levenssystemen verder ontwikkelen."
Nog volgens de tegenstanders is er in Vlaanderen geen draagvlak voor een versoepeling, is de vorige wetswijziging nog niet geanalyseerd en weten we ook te weinig over de 500 vrouwen die jaarlijks naar het buitenland gaan om daar een abortus te ondergaan.
Politieke angel
De mogelijke versoepeling van de abortuswetgeving komt niet uit de lucht vallen. Het wetsvoorstel dateert al van juli vorig jaar. Sindsdien sleept het wetgevend proces aan. Partijen dienden amendementen (aanpassingen) in en recent nog vroegen CD&V, CDH, N-VA en Vlaams Belang een derde advies aan de Raad van State in een poging om de stemming in het Parlement te laten uitstellen tot na de zomer.
Zo'n uitstel zou ertoe leiden dat de kwestie op het bord komt van de federale regeringsonderhandelingen, waar de tegenstanders van de versoepeling sterker staan. Dat is meteen de angel in het verhaal. Sinds het indienen van het wetsvoorstel in juli vorig jaar zijn er op formatievlak al veel verschillende formules uitgeprobeerd. In de (mislukte) paars-groene formule zaten de liberale, socialistische en groene voorstanders van de versoepeling. In de huidige formule is dat niet het geval: MR, Open VLD en CD&V proberen een regering te vormen waar ook N-VA, CDH en SP.A deel van uitmaken.
Breekpunt
En met name voor CD&V en de N-VA is de abortuskwestie duidelijk een breekpunt. CD&V-voorzitter Joachim Coens wil absoluut dat de abortuskwestie in de regeringsonderhandelingen wordt meegenomen. Coens kreeg dit weekend de belangrijke steun van N-VA-voorzitter Bart De Wever die ermee dreigde de onderhandelingen over een nieuwe federale regering op te blazen als de liberalen de versoepeling zouden goedkeuren.
Want inderdaad: over de aanpassing van de abortuswet wordt deze week mogelijk tóch nog gestemd in de Kamer, aangezien de Raad van State relatief snel met zijn derde advies kwam. Onder meer de PS dringt aan en ook de liberalen willen dat er eindelijk gestemd wordt. In de Kamer geniet het wetsvoorstel normaal gezien steun bij een meerderheid van de parlementsleden, al zijn er bij de partijen die pro versoepeling zijn ook Kamerleden die het wetsvoorstel niet zullen goedkeuren.
En zo ligt de druk bij Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert. Hij kan de forse verklaringen van N-VA-voorzitter De Wever maar matig appreciëren en wil naar eigen zeggen werken aan een oplossing. De bewegingsruimte om alsnog tot een oplossing te komen, lijkt evenwel erg klein.
