Na uitbraken in Antwerpen en Limburg: komen er lokale lockdowns?

Al een aantal dagen neemt het aantal besmettingen weer toe. Het baart de virologen zorgen dat het reproductiegetal weer hoger dan 1 ligt, wat wil zeggen dat op dit moment een besmette persoon het virus gemiddeld genomen doorgeeft aan meer dan een andere persoon. 

“Dat betekent dat we met een actieve epidemie zitten en niet eentje die aan het uitdoven is”, zegt epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen). 

De nieuwe besmettingen situeren zich vooral in de provincies Limburg, Luik en Antwerpen. Specifiek in de stad Antwerpen kwamen er de afgelopen 7 dagen 96 besmettingen bij. Burgemeester Bart De Wever (N-VA) tast in het duister over de oorsprong van deze uitbraak. “Als lokale overheid krijgen we alleen maar cijfers op stedelijk niveau, zodat gerichte acties niet mogelijk zijn. Eigenlijk is dat onbegrijpelijk. We zouden dus graag eens horen van de hogere overheden waaraan de huidige stijging te wijten is, waar dit zich situeert en over welke doelgroep het gaat.”

Bankjes

De Wever ontkent alvast dat het een gevolg zou zijn van laks beleid. Begin april zei hij dat zijn stad het verbod om op bankjes te zitten niet zou handhaven, maar hij excuseerde zich later voor die uitspraak. “Er is nooit lakser opgetreden. Integendeel, we hebben er steeds op gewezen dat het handhaven op basis van een FAQ geen wettelijke grond had en dus het draagvlak bij de bevolking ondermijnde.” 

Stad Antwerpen is koploper in absolute cijfers, maar niet als we kijken naar het aantal besmettingen per 100.000 inwoners. De West-Vlaamse buurgemeentes Ledegem en Lendelede kenden de afgelopen 7 dagen respectievelijk 9 en 5 besmettingen, maar omdat het zulke kleine gemeentes zijn, hebben zij op dit moment de hoogste incidentie. In Limburg situeert het probleem zich in Heusden-Zolder en buurgemeente Houthalen-Helchteren. Samen goed voor meer dan 60.000 inwoners en 33 nieuwe besmettingen in 7 dagen. Deze gemeentes kregen een alarmmelding van Sciensano.

Ook in Heusden-Zolder weet het bestuur niet of de uitbraak gelieerd is aan een bepaald evenement of een specifieke wijk. “Dat blijkt moeilijk traceerbaar en men bestudeert dat nog”, zegt Marleen Hoydonckx, eerste schepen in Heusden-Zolder en lid van lokale partij GOED.

Hyperlokale informatie

Zowel het federale wetenschappelijke instituut Sciensano, als het Vlaamse agentschap Zorg en Gezondheid hebben die hyperlokale informatie. Sciensano bewaart de data van de contacttracing, die onder andere rijksregisternummers van de besmette personen bevat, maar laat het aan het Vlaams agentschap om actie te ondernemen met die data. Het agentschap bevraagt bovendien de huisartsen. Het agentschap wil niet bevestigen of het de lokale besturen op de hoogte heeft gebracht van meer gedetailleerde gegevens. Het kabinet van burgemeester De Wever had woensdagavond alvast nog niets ontvangen.

“Ik vraag al sinds maart om data op wijkniveau”, zegt ook Antwerps gouverneur Cathy Berx (CD&V). Ze heeft later op donderdag een overleg met de gezondheidsinspecteurs van het Vlaams Agentschap en daarna met wetenschappers Pierre Van Damme en Erika Vlieghe. 

Lokale lockdown?

De vraag is wat lokale besturen kunnen doen eenmaal ze die fijnmazigere informatie in handen hebben. Niemand wil opnieuw een algemene lockdown, maar er zijn buitenlandse voorbeelden van hyperlokale lockdowns. Bepaalde delen in de Spaanse regio Catalonië en zelfs sommige wijken in de Portugese hoofdstad Lissabon gingen recent weer op slot. 

Sinds maart is ons land echter in de ‘federale fase’, wat betekent dat de gouverneurs en burgemeesters zich moeten plooien naar de maatregelen van hogere overheden, zodat er geen kakofonie aan regels ontstaat. Denk aan de burgemeester van Deinze die mondmaskers wilde verplichten in de supermarkten op zijn grondgebied, toen dat gebod nog niet algemeen geldend was, maar meteen werd teruggefloten door minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V). De Crem liet toen weten dat de regels “noch strenger, noch minder streng” mogen worden geïnterpreteerd. 

“Vermits de federale fase nog steeds van kracht is, zou het gepast zijn dat er bijkomend federale maatregelen worden genomen”, zegt De Wever. “In tussentijd blijven wij in Antwerpen de richtlijnen strikt toepassen en kunnen we de bevolking dus ook enkel oproepen om deze te respecteren.”

Federale fase

Gouverneur Berx pleit ervoor die federale fase aan te passen zodat lokale besturen op maat kunnen ingrijpen en bijvoorbeeld enkele van de versoepelingen tijdelijk terugdraaien. “Een lokaal bestuur kan dan samenscholingen van meer dan 15 personen verbieden, en de hogere overheid daarvan op de hoogte stellen”, zegt Berx. “Je hebt een federaal kader nodig, waarin lokale overheden kunnen optreden.”

Het kabinet van minister De Crem koos ervoor niet te reageren op de vraag of federale maatregelen op lokaal niveau of lokale maatregelen met federale goedkeuring aan de orde zijn. 

In Heusden-Zolder is een evenement komend weekend met dj’s op het marktplein alvast afgelast door het stadsbestuur. Het maximum aantal van 400 tickets was al verkocht. “We voeren gesprekken met lokale horeca-uitbaters en uitbaters van shishabars om hen te vragen waakzaam te zijn”, zegt schepen Hoydonckx.