Vaccinoloog Pierre Van Damme: "40 procent van besmette mensen niet gecontacteerd, slechts deel van de epidemie in kaart"

Van positief geteste mensen te weten komen met wie ze in contact gekomen zijn, om op die manier die contacten te waarschuwen, dat is kort geschetst het principe van contactopsporing. Er is een systeem op poten gezet met contactopspoorders, die besmette personen opbellen en hen gegevens vragen over wie ze gezien hebben en waar ze geweest zijn.

Het is een van de cruciale elementen om een verspreiding van het coronavirus tegen te gaan en een eventuele nieuwe besmettingsgolf te vermijden. De contactopsporing wordt echter ook beschouwd als dé zwakke plek in de manier waarop ons land het virus bestrijdt. Positief geteste mensen worden laat gebeld, of helemaal niet. En de gegevens die we nodig hebben voor analyse, komen we niet allemaal te weten.  

Ook volgens vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen) presteert de contactopsporing ondermaats." Als ik kijk naar de cijfers van de Vlaamse Gemeenschap, wordt ongeveer 60 procent van de mensen die besmet zijn, gecontacteerd" zegt hij in "Terzake". "Dus laten we eigenlijk 40 procent onaangeroerd. Dat is spijtig. En van die 60 procent gaat ongeveer iets meer dan de helft effectief contacten doorgeven." Conclusie: "Dat betekent dat we in een hele epidemie maar een deel in kaart brengt."

Naast het kennen van de contacten is ook de opsporing van de bron van de besmetting te kennen. Met andere woorden, wie met wie contact had en waar dat gebeurd is. "Dat is een van de essentiële elementen als we clusteronderzoek willen doen", zegt Van Damme. "Kunnen vragen: waar bent u op vakantie geweest, binnen- of buitenland? Waar werkt u, in welk bedrijf, wat is uw hobby? Dat zijn plekken waar transmissie kan gebeuren."

"Voor zover wij weten, kunnen die vragen niet allemaal gesteld worden. Daar wordt soms geargumenteerd dat er legale redenen spelen. Klopt dat, dat laat ik in het midden. Er zijn juristen die zeggen dat het wel kan, dat de veiligheid van de volksgezondheid primeert boven de individuele vrijheid. Dus je zou kunnen zeggen dat je dat wel kan vragen."

Frank Robben, CEO van het eHealth-platform en extern lid van het kenniscentrum van de gegevensbeschermingsautoriteit, zegt dat het stellen van die vragen inderdaad juridisch kan. "Je moet het grondrecht op privacy en het grondrecht op gezondheid in evenwicht houden. Als je het mij persoonlijk vraagt, zorg je ervoor dat je wat je moet weten voor de gezondheid, kan weten zonder het recht op privacy onnodig te schenden."

Hij verwijst naar "vaste" clusters van mensen, zoals bedrijven en scholen. Daar zijn contactpersonen die vaste groepen mensen kunnen identificeren en contacteren. Daarnaast zijn er "losse" clusters zoals huwelijksfeesten en kampen. Aan de organisoren kan je bijvoorbeeld vragen om een lijst van gasten klaar te hebben, zodat je kan weten wie er was, stel dat er nadien een besmetting was. Maar op voorhand die lijst moeten overhandigen, is niet nodig."

"De grootste zaak is de snelheid. Wij moeten zo rap mogelijk weten dat iemand besmet is, daar begint alles mee", zegt Robben. "Er zijn vandaag labo's waar de testresultaten en het doorgeven van die resultaten aan de databanken pas na 40 tot 60 uur bekend zijn. Dat is veel te laat. Alles moet eigenlijk permanent, in real time beschikbaar zijn. Het kan zijn dat je iemand die besmet is en met andere mensen contact had, niet meteen aan de lijn krijgt. Als die contactpersoon intussen zelf getest is, moet je daar op een andere manier mee omgaan."

"Real time verwerking door iedereen - huisartsen, labo's, ziekenhuizen - is cruciaal", zegt Robben. "Wij zullen klaar zijn om dat zeer snel door te geven en op de laatste status te werken in de loop van augustus, zeker tegen eind augustus."

"We hebben die contactopsporing onmiddellijk nodig als instrument om een epidemie in te dammen", dringt Van Damme aan. "Momenteel gaan we dat niet kunnen. We gaan kostbare tijd verliezen als we niet heel snel gaan schakelen."

Bekijk hieronder het studiogesprek met Pierre Van Damme en Frank Robben: