Direct naar artikelinhoud
AchtergrondGeneesmiddelen

Klinische studies met Covid-19-medicijnen zitten vol statistische fouten

Klinische studies met Covid-19-medicijnen zitten vol statistische fouten
Beeld EPA

Bij een heleboel klinische studies naar mogelijke medicijnen tegen Covid-19 is een verkeerde statistische methode gekozen. Dat blijkt uit onderzoek waar ook professor statistiek Ingrid Van Keilegom (KU Leuven) aan meewerkte. ‘Soms kwamen wij bij compleet andere conclusies uit.’

De voorbije maanden doken geregeld berichten op over hoe medicijnen tegen reumatoïde artritis of ebola soelaas zouden kunnen bieden tegen Covid-19. Om die reden werden allerlei klinische proeven gelanceerd om de precieze werking ervan te achterhalen. Nu hebben enkele statistici zich over de methodologie van die studies gebogen. 

Professor statistiek Ingrid Van Keilegom (KU Leuven) is een van de onderzoekers die eraan meewerkte. “Er zijn fouten gemaakt in de manier waarop de data zijn geanalyseerd”, zegt ze. “En dat is niet zonder gevolg. Zo tonen onze simulaties dat hun resultaat bijvoorbeeld aangaf dat een medicijn geen of zelfs een negatief effect had, maar dat het in werkelijkheid om een positief effect ging.” Met andere woorden: mits de juiste statistische aanpak kon het een compleet ander resultaat opleveren. 

Van Keilegom: “Het gaat over de manier waarop onvolledige data in rekening worden gebracht. In deze studies zijn alle patiënten die het ziekenhuis verlaten bij de onvolledige data gerekend. Terwijl in dit geval een ontslag uit het ziekenhuis hoogstwaarschijnlijk betekent dat iemand genezen is.”

Klinische studies met Covid-19-medicijnen zitten vol statistische fouten
Beeld REUTERS

Grote druk 

Vraag is waarom de wetenschappers voor de verkeerde methode hebben gekozen. “Want het is absoluut mogelijk om het op een juiste manier te analyseren”, zegt Van Keilegom. “Die statistische methodes zijn bekend. Wellicht was het makkelijker om alles op één hoop te gooien.” 

Het illustreert volgens haar de grote druk die er is op de wetenschap om met antwoorden te komen over corona. “Ik wil niemand met de vinger wijzen, maar het is een feit dat iedereen zo vlug mogelijk een middel wil vinden dat kan helpen. Onder druk gebeuren er fouten. Maar die kunnen dus grote gevolgen hebben. Als een medicijn in werkelijkheid wél werkt, in plaats van niet of omgekeerd: dat is een groot verschil.”

Intensivist Geert Meyfroidt (UZ Leuven) is nationaal coördinator van een grootschalige Belgische plasmastudie. Hij is niet verrast dat zo veel klinische studies die tot nog toe werden gepubliceerd, rammelen.Beeld Thomas Sweertvaegher

De statistici bestudeerden en simuleerden klinische studies naar de werking van hydroxychloroquine (een reumamedicijn), remdesivir (een antiviraal middel tegen ebola) en therapie op basis van het plasma van genezen patiënten. Intensivist Geert Meyfroidt (UZ Leuven) is nationaal coördinator van een grootschalige Belgische plasmastudie. Hij is niet verrast dat zo veel klinische studies die tot nog toe werden gepubliceerd, rammelen.

“Zeker bij de studies naar remdesivir (antiviraal medicijn dat werd ontwikkeld tegen ebola, SV) waren er al heel wat knipperlichten”, zegt hij. “Alles wat er nu wetenschappelijk gebeurt, staat onder zo’n vergrootglas dat de druk heel groot is om iets te hebben. Daarnaast is er de pers die niet steeds in staat is wetenschappelijke bevindingen correct voor een groot publiek te vertalen. ‘Iets werkt of het werkt niet’, maar zo eenvoudig is het vaak niet.”

Vlugge analyses

Zelf is Meyfroidt vast van plan voor zijn studie voldoende tijd te nemen. “Wij laten ons ook bijstaan door voldoende statistici. Zorgvuldigheid heeft haar tijd nodig en het is beter om het grondig te bestuderen, dan achteraf je resultaten te moeten terugtrekken.”

Van Keilegom is het daar helemaal mee eens. “Niemand is gebaat bij vlugge analyses die niet gebaseerd zijn op correcte statistiek.”

Farmabedrijf Sanofi,  producent van hydroxychloroquine, laat weten niet te kunnen reageren op de studie, omdat zij het onderzoek naar de werking ervan bij Covid-19 niet hebben uitgevoerd.  Farmaceutisch bedrijf Gilead, producent van remdesivir, wil evenmin reageren omdat deze studie “nog niet officieel werd gepubliceerd”. Ze benadrukken wel dat twee van hun klinische studies naar het middel al werden gepubliceerd in The New England Journal of Medicine

Vlugge analyses
Beeld REUTERS