Juan Carlos, de Spaanse oud-koning die hard van zijn voetstuk viel

Koning Felipe VI (52) staat dezer dagen voor een hartverscheurende keuze. De Spaanse regering dringt er immers op aan dat zijn vader, de oude Juan Carlos, hard aangepakt moet worden. Premier Pedro Sánchez vindt dat de voormalige monarch uit zijn paleis in Madrid moet vertrekken en dat hij best helemaal verbannen wordt, liefst naar verre oorden. Zowel Felipe als de regering voelen zich verplicht voorgoed komaf te maken met het liederlijke leven van de ex-vorst. Een groot deel van de Spaanse bevolking heeft het helemaal gehad met het koningshuis. De berichtgeving over de schimmige financiële perikelen van Juan Carlos stopt niet, en als Felipe nog met enigszins opgeheven hoofd door het leven wil gaan, moet hij nu ingrijpen, is de algemene teneur. De helft van de Spanjaarden zegt terug te willen naar een republiek.

Het meest recente document ten laste van Juan Carlos kwam begin deze maand boven water. Daaruit bleek dat de ex-monarch in 2008 maar liefst 100 miljoen dollar (88 miljoen euro) was toegestopt door de koning van Saudi-Arabië. Dit om te bemiddelen in de aanleg van een hogesnelheidstrein tussen Mekka en Medina. Spaanse bedrijven sleepten het contract voor de bouw van de spoorlijn binnen. De oude koning had het geld op een rekening gestort in Zwitserland, vanwaar het naar een stichting in Panama werd doorgesluisd. En ja, de eerste begunstigde van die stichting is Juan Carlos.

De zaak kwam aan het licht door een getuigenis van de voormalige minnares van de vroegere vorst, de Duitse Corinna Larsen. Zij ontving zelf zowaar 65 miljoen euro van haar geliefde koning. Volgens Larsen ging het om een ‘cadeau’, maar daar namen ze in Zwitserland geen genoegen mee. Het gerecht opende een onderzoek, de openbare aanklager Yves Bertossa vermoedt dat het exuberante bedrag als zwijggeld moest dienen. Maar daar houdt het niet bij op voor de oude Juan Carlos. De krant El Confidencial berichtte begin juli dat de man tussen 2008 en 2012 grote sommen cash geld vanuit Zwitserland naar Spanje liet overbrengen. Het geld werd niet bij de belastingdienst aangegeven.

Het onderzoek van het Spaanse en Zwitserse gerecht is intussen volop bezig. Probleem is dat Juan Carlos zich kan beroepen op strafrechtelijke onschendbaarheid, omdat de feiten gepleegd werden tijdens zijn koningschap.

Juan Carlos zwaaide de koninklijke scepter over Spanje van 1975 tot 2014. Een periode die schitterend begon. Na de Spaanse burgeroorlog (1936-’39) kwam generaal Francisco Franco aan de macht en belandde Spanje in een dictatuur. Het was Franco die de jonge Juan Carlos naar eigen land terughaalde. De toekomstige koning zat in ballingschap in Italië, wegens de burgeroorlog.

Hij werd in Rome geboren in 1938. Ten tijde van Franco kreeg Juan Carlos de koningstitel toebedeeld, na Franco’s dood werd hij effectief tot koning uitgeroepen. De Spaanse bevolking dacht dat haar nieuwe vorst zich als een marionet van Franco zou ontpoppen, maar niets bleek minder waar.

5.000 minnaressen

De eerste jaren van zijn koningschap voert Juan Carlos een nieuwe grondwet en een nieuw juridisch stelsel in en herstelt hij de wetgevende macht. “Tegen alle verwachting in bracht hij de democratie terug tot leven”, zegt royaltywatcher Brigitte Balfoort. “Dat maakte hem enorm populair, vooral toen er begin jaren 80 een poging tot staatsgreep plaatsvond en hij die door zijn koelbloedige optreden wist te verijdelen. Vanaf dat moment steeg hij nog hoger in achting van de Spanjaarden. En dat wil wat zeggen, want de Spanjaarden waren niet bepaald koningsgezind. Velen bestempelden zich als ‘Juan Carlist’ in plaats van royalist.”

Door de jaren heen bouwt Juan Carlos ook een reputatie op als fervent vrouwenjager. Volgens militair historicus Martínez Inglés zou de oude vorst duizenden affaires hebben gehad. In zijn boek Juan Carlos, koning van 5.000 minnaressen (2017) noemt Inglés de voormalige vorst een ‘seksverslaafde man’ en ‘een koning zonder scrupules’. Tussen 1976 en 1994 zou hij volgens Inglés met 2.154 vrouwen tussen de lakens zijn gekropen. Hij had een voorkeur voor actrices en zangeressen, maar hij zou ook een affaire met prinses Diana hebben gehad.

“Zijn eigen vrouw Sofia heeft hem ooit betrapt”, vertelt Balfoort. “Haar echtgenoot had gezegd dat hij ging jagen en dat het een mannenuitstapje zou worden, waarbij zijn vrouw zich toch maar zou vervelen. Maar ze wilde hem verrassen met een onverwacht bezoek in het jachthuis, samen met hun drie kinderen. Het werd vooral een verrassing voor Juan Carlos want hij lag in bed met een andere vrouw.” De andere vrouw was de Spaanse actrice Sara Montiel.

Koningin Sofia wist natuurlijk al lange tijd dat ze bedrogen werd, zegt Balfoort, “maar vanaf toen besloot ze dat het emotionele luik van hun huwelijk stopte”.

Dat zo’n actief liefdesleven buitenechtelijke kinderen voortbrengt, kan bijna niet anders. Zo zou Juan Carlos een liefdeskind hebben verwekt bij de Vlaamse Liliane Sartiau. In 2015 stapte dochter Ingrid naar de rechtbank om een vaderschapstest aan te vragen. Door de onschendbaarheid van de koning werd de zaak echter geseponeerd. Ook ex-Miss World Bárbara Rey staat op de lange lijst van ’s konings lieven. Martínez Inglés heeft het in zijn boek over miljoenen euro’s die de geheime dienst aan Rey zou hebben betaald zodat ze zou zwijgen over de affaire. Het zwijggeld kwam van de Spaanse belastingpot.

Nu zijn de Spanjaarden als het op liefdesaffaires aankomt nogal gemoedelijk. De reputatie van Juan Carlos ging pas echt naar de knoppen in 2012 toen hij in Botswana zijn heup brak. Wat bleek? Hij was op olifantenjacht met zijn minnares Corinna Larsen.

Zielige vertoning

“Dat hij zo’n dure reis maakte in crisistijd én dan nog jaagde op een beschermde diersoort, werd hem niet in dank afgenomen bij het Spaanse publiek,” weet Balfoort. “In dezelfde periode kwam ook aan het licht dat de schoonzoon van Juan Carlos, Iñaki Urdangarin, verwikkeld was in een fraudeschandaal waarbij hij miljoenen euro’s zou hebben verduisterd. Zo kwam het Spaanse koningshuis almaar in moeilijker vaarwater terecht.”

In 2014 treedt Juan Carlos af. Hij geeft de fakkel door aan zijn zoon Felipe. “De troonswisseling was zielig om naar te kijken”, herinnert Balfoort zich. “Juan Carlos was fysiek in heel slechte staat, van zijn ooit zo beloftevolle reputatie was niets over. De dag ervoor had hij nog een tv-toespraak gehouden, maar die werd amper bekeken.”

Sinds zijn troonsafstand is de oude vorst niet veel meer in het nieuws geweest. Intussen zit zoon Felipe op de blaren. Of er werkelijk een celstraf in zit voor de voormalige monarch, is onzeker. Het hooggerechtshof heeft het over een ‘extreem ingewikkeld en technisch complex’ onderzoek.

Is dit het begin van het einde van de Spaanse monarchie? Volgens Balfoort zou dat best eens kunnen. “Het zijn zware tijden voor Felipe. Eerst moest hij publiekelijk afstand nemen van zijn zus wegens het fraudeschandaal, nu moet hij afstand nemen van zijn vader. Intussen krijgt hij zelf kritiek omdat hij zich tijdens de coronacrisis nauwelijks heeft laten zien. De vraag is hoeveel een monarchie-onvriendelijk land als Spanje nog kan en wil verdragen.”