Charles Michel over Europees herstelplan: “Laatste loodjes wegen het zwaarst, maar akkoord is mogelijk”

De EU-chefs gingen afgelopen nacht nog uiteen zonder akkoord. De top zou om 14 uur hernemen, maar de plenaire vergadering met alle 27 leiders werd uitgesteld naar achtereenvolgens 16, 17 en 18 uur. Uiteindelijk zijn ze er iets na 21 uur opnieuw aan begonnen.

Europees Raadsvoorzitter Charles Michel kwam enkele uren geleden nog met een nieuw compromisvoorstel op de proppen, nadat er de hele middag op technisch niveau is overlegd. Daarin wordt opnieuw geschoven met de verhouding subsidies-leningen in het relancefonds: van de 750 miljard euro zou er nu 390 miljard in de vorm van subsidies worden betaald, 110 miljard euro minder dan in het originele voorstel.

Michel komt daarmee de zuinige landen onder leiding van Nederland tegemoet. Den Haag zou daarbovenop ook nog eens een grotere korting op zijn nettobijdrage aan de Europese begroting krijgen, net als andere grote nettobetalers.

Om ook de zuidelijke lidstaten over de streep te krijgen wordt hier en daar geschoven met budgetten uit de meerjarenbegroting. Zo zou er voor Frankrijk, Spanje en Italië extra geld uit het landbouwbeleid in zitten. Programma’s rond onderzoek en innovatie en het nieuwe gezondheidsprogramma EU4Health zouden het dan weer met iets minder budget moeten doen.

De verdeling van het relancefonds in subsidies en leningen blijft een harde dobber. De ‘zuinige lidstaten’ Nederland, Oostenrijk, Denemarken, Zweden, en sinds kort ook Finland ijveren voor een kleiner herstelfonds dat het aandeel subsidies zo klein mogelijk houdt en strikte voorwaarden koppelt aan het geld. Zij staan lijnrecht tegenover zuidelijke lidstaten als Italië, Spanje, Griekenland en Portugal, die huiveren bij het idee dat andere Europese lidstaten hun relanceplannen zouden kunnen blokkeren in de Europese Raad. Ander twistpunt is de koppeling van het geld aan het respect voor de rechtstaat. Daar willen vooral Polen en Hongarije niet van weten. Warschau en Boedapest liepen de afgelopen jaren al geregeld tegen de lamp en zijn intussen het voorwerp van een artikel 7-procedure, die hen uiteindelijk het stemrecht in de Europese ministerraden kan kosten.

De leiders zijn er nog lang niet, maar een nieuw compromisvoorstel van Michel zou de aanleiding zijn voor het voorzichtige optimisme van verschillende EU-chefs - onder wie de Nederlandse premier Mark Rutte en de Duitse Bondskanselier Angela Merkel - bij hun aankomst in het gebouw van de Europese Raad.

In dat voorstel is nu 390 miljard euro aan subsidies voorzien in het herstelfonds, 110 miljard euro minder dan in het originele voorstel. Volgens het Duitse persagentschap dpa is er intussen consensus over dat bedrag, al is er in Brussel nooit een akkoord tot er over alles een akkoord is. Aan het totaalbedrag van 750 miljard raakt Michel niet.

Daarbij komen nog extra kortingen voor de grootste nettobetalers aan de Europese begroting. Vooral Nederland profiteert daar van: Den Haag ziet de jaarlijkse korting stijgen van anderhalf miljard tot ruim 1,9 miljard euro. Michel blijft tot slot bij een “vorm van voorwaardelijkheid” om respect voor de rechtstaat af te dwingen, staat in het voorstel, maar hoe dat mechanisme er precies uit moet zien blijft vaag.

“Ik weet dat de laatste loodjes het zwaarste wegen, maar ik heb vertrouwen”, verklaarde Michel iets voor 19 uur nog aan de pers. “Ik denk, en ben ervan overtuigd, dat een akkoord mogelijk is.” De plenaire vergadering met alle 27 leiders laat echter nog steeds op zich wachten. De initiële timing van 14 uur werd achtereenvolgens verlaat naar 16, 17 en uiteindelijk naar 18 uur, maar ook die timing werd niet gehaald. Michel maakte zijn voorstel over aan de verschillende delegaties, die de tekst nog bestuderen.

Als de staatshoofden en regeringsleiders straks opnieuw de nacht ingaan, komt het record van de Europese top in Nice van december 2000 in zicht. Toen beraadslaagden de EU-chefs van donderdagochtend tot maandagochtend over belangrijke aanpassingen aan het Verdrag over de Europese Unie, in de tot nog toe langste Europese top uit de geschiedenis. 

De Franse president Emmanuel Macron was volgens Franse media tijdens het diner gisteren zo geërgerd dat hij woedend met zijn vuist op de tafel sloeg, en tegen premier Rutte zei dat hij op de Britse ex-premier David Cameron leek. Cameron deed volgens Macron ook altijd moeilijk met zijn harde lijn op Europese topconferenties. Door die houding is het met de Britse politicus ook niet goed afgelopen, aldus het Franse staatshoofd. Cameron verloor in 2016 het Britse referendum over EU-lidmaatschap. Dat leidde uiteindelijk tot de brexit en Cameron verdween van het politieke toneel.

Macron viel ook fel uit tegen Ruttes ‘zuinige’ bondgenoot en collega uit Oostenrijk, Sebastian Kurz, omdat die voor een telefoontje plots even de tafel verliet. Macron maakte ook publiekelijk het verwijt dat de vier zuinige landen (Denemarken, Nederland, Oostenrijk en Zweden) “inconsistent en van kwade wil zijn”. In zijn woede zou Macron hebben geroepen dat als de vier geen concessies doen, Frankrijk en Duitsland het plan betalen.