Mysterieuze reeks explosies in Iran, maar regering zegt er liever niets over

Zo stond vorige week een scheepswerf in Bushehr in brand, de stad waar de enige kerncentrale van Iran staat. Op 26 juni was er een explosie bij een raketfabriek nabij de militaire basis Parchin, en op 2 juli bij het nucleaire complex in Natanz. Er ging een elektriciteitscentrale in Ahvaz in vlammen op, er vielen 19 doden bij een explosie in een ziekenhuis in Teheran, en er was brand bij een petrochemische fabriek in Mahshahrtaken – om maar een paar ‘incidenten’ te noemen.

Volgens The New York Times is het onder sommige inwoners van Teheran al een gezelschapsspel geworden: raden wat er vandaag de lucht in zal gaan. Ondertussen gonst het van de speculaties. Zijn er bommen geplaatst, of worden er cyberaanvallen uitgevoerd? En wie zou erachter zitten?

Hoofdverdachten

Hoofdverdachten zijn Israël en de Verenigde Staten, twee landen die het kernprogramma van Iran al eerder hebben gesaboteerd. Zo werd tien jaar geleden een verwoestend computervirus in het atoomcomplex van Natanz verspreid, dat bekendstaat onder de naam Stuxnet. Niemand heeft hiervoor ooit de verantwoordelijkheid opgeëist, maar iedereen gaat ervan uit dat de VS en Israël erachter zaten.

Er is geen enkel bewijs dat zij ook iets met de huidige reeks explosies te maken hebben – de buitenwereld moet het op z’n best doen met cryptische opmerkingen, zoals Gabi Ashkenazi, de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, op 5 juli maakte: “Wij voeren acties uit waar we beter niet over kunnen praten.”

Maar ook als deze usual suspects niets met de explosies te maken hebben, zullen ze blij zijn met het resultaat, want het nucleaire programma van Iran lijkt aanzienlijke schade te hebben opgelopen: volgens een onderzoek van het Instituut voor Wetenschap en Internationale Veiligheid in Washington heeft de explosie in Natanz de productie van centrifuges die nodig zijn voor uraniumverrijking zo beschadigd dat Iran jaren nodig heeft om de boel te herstellen.

Onzekerheid

Sommige analisten opperen dat er nog een tweede motief voor deze explosies kan zijn. Ze zouden de onzekerheid van de bevolking kunnen vergroten, een gevoel van chaos en onzekerheid creëren, en daarmee het regime ondermijnen. De bevolking is al murw geslagen door de economische sancties en de impact van de corona-epidemie. De olieprijs is gezakt, de voedselprijzen zijn gestegen en de Iraanse munt is 70 procent minder waard dan in 2018.

Vooralsnog spelen deze tegenslagen echter juist de haviken in de kaart en zitten Iraanse leiders die indertijd toenadering hebben gezocht tot het Westen op de wipstoel. Sinds de verkiezingen die begin dit jaar zijn gehouden, wordt het parlement bevolkt door hardliners. Die stembusgang is niet eerlijk verlopen, maar het is zeker niet zo dat de bevolking vol overgave voor de hervormers zou hebben gekozen – wat de Iraniërs betreft hebben die veel te weinig geleverd.

Dilemma

Ondertussen reageert Teheran nauwelijks op de explosies. Het regime probeert het af te doen als ongelukken, zegt telkens dat de schade wel meevalt, en waagt zich niet aan beschuldigingen. Het dilemma is duidelijk: als de regering toegeeft dat er sprake is van sabotage van buitenaf maar vervolgens niet ingrijpt, loopt zij het risico om zwak over te komen. Terugslaan zou echter kunnen uitlopen op een militaire confrontatie die Iran nooit zou winnen. Daar schrok Teheran eerder dit jaar ook al voor terug nadat de belangrijke generaal Qassem Soleimani door de Verenigde Staten was geliquideerd.

Het lijkt erop dat Iran vooralsnog kiest voor geduld. Over een paar maanden worden er verkiezingen gehouden in de Verenigde Staten, en de kans bestaat dat die worden gewonnen door de Democraat Joe Biden. Dat wil overigens niet zeggen dat alle problemen dan opgelost zullen zijn, want de hardliners die dankzij de Amerikaanse sancties weer ferm in het zadel zitten, staan niet te springen om concessies te doen. Maar als Donald Trump de verkiezingen wint, wordt het nog veel spannender. En volgen er waarschijnlijk nog meer explosies.