Coronavaccin doet wat men ervan verlangt: immuunsysteem op scherp, weinig bijwerkingen

Dat is “extreem bemoedigend”, liet hoofdredacteur Richard Horton van The Lancet weten, het blad dat de resultaten vanmiddag onthulde. Bij eerdere apenexperimenten gaf het vaccin nogal wiebelig resultaat: de inenting beschermde de dieren wel tegen de ergste ziekteverschijnselen, maar ze konden nog wel met het virus geïnfecteerd raken en er anderen mee besmetten.

De nieuwe resultaten maken duidelijk dat de bescherming in elk geval stevig genoeg is voor vervolgonderzoek. Het vaccin wapent het immuunsysteem zowel met antistoffen die het virus bij de lurven grijpen, als met T-cellen die de reactie steunen en cellen opruimen waarin het virus zich toch nog weet te nestelen.

Ook de bijwerkingen vallen mee: sommige proefpersonen werden koortsig of kregen hoofdpijn, maar alle klachten waren met een paracetamolletje te verhelpen, aldus de onderzoekers van het Oxfordse Jenner Instituut in The Lancet. “Het vaccin was veilig en werd goed getolereerd.”

Uitdagingsproef

Het middel kan nu de volgende onderzoeksfase in, om te testen of het inderdaad werkt. Daartoe wordt het de komende maanden getest op nog eens 3.000 Britten, 5.000 Brazilianen en 2.000 Zuid-Afrikanen – landen waar Covid-19 nog volop huishoudt.

Daarnaast komt er een test op 30.000 Amerikanen en wil het Jenner Instituut een ‘uitdagingsproef’ doen. Bij die enigszins omstreden methode ent men een klein groepje gezonde vrijwilligers in met het vaccin en stelt ze dan expres bloot aan het virus.

Al ergens in het najaar hoopt het onderzoeksteam uitsluitstel over de werkzaamheid te kunnen geven. Tegen die tijd denkt het bedrijf AstraZeneca, waarmee het Jenner Instituut samenwerkt, al honderden miljoenen doses te kunnen leveren, aan onder meer de VS, Groot-Brittannië en de Europese coalitie van Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië die vorige maand alvast ongezien een bestelling plaatste voor 300 miljoen doses.

Vaccin op voorsprong

Het kandidaatvaccin ‘ChAdOx1 nCoV-19’ stond al van het begin af aan op voorsprong. De onderzoeksgroep van hoogleraar Adrian Hill was toevallig al vrij ver met de ontwikkeling van een vaccin tegen het mersvirus, een nauw aan het nieuwe virus verwant coronavirus. Het vaccin bestaat uit een chimpansee-verkoudheidsvirus dat met genetische technieken is ‘vermomd’ als Covid-virus. Het immuunsysteem van de Britse vrijwilligers die de prik kregen, trapte daar in elk geval in, blijkt uit de nieuwe resultaten.

Hoge verwachtingen

Wetenschappers zagen al reikhalzend uit naar de vandaag gepubliceerde resultaten, zeker nadat Lancet-hoofdredacteur Horton zondag een haast Hollywood-achtige vooruitblik twitterde: “Morgen. Vaccins. Ik zeg het maar even.”

Wereldwijd zijn er nu meer dan 155 vaccins in ontwikkeling, waarvan er 30 worden getest op mensen. Het Oxfordvaccin is een van de vier inentingen die nu hun ‘eindexamen’ mogen doen, in de vorm van een grootschalig, zogeheten fase-3-onderzoek. Daarbij wordt het vaccin getest op werkzaamheid bij gewone mensen in de ‘echte wereld’. Nadien moeten toezichthouders besluiten of het wordt goedgekeurd.

Groot-Brittannië heeft al 100 miljoen dosissen van het potentiële vaccin besteld. Frankrijk, Duitsland, Italië en Nederland hebben een samenwerking op poten gezet en zo al 300 miljoen dosissen besteld om vanaf begin 2021 de Europese markt te bevoorraden.

Ook een Chinees middel laat volgens een artikel in The Lancet voorlopig veelbelovende resultaten zien. Het gaat om Ad5-nCoV, dat wordt ontwikkeld en getest door een instituut uit Wuhan, de stad waar de corona-uitbraak begon. Ook dit vaccin activeert de T-cellen en leidt binnen 2 tot 4 weken na vaccinatie tot de aanmaak van antilichamen tegen het coronavirus. Bij ouderen is die reactie iets minder, zij hebben eerder een tweede dosis nodig, zeggen de onderzoekers.