Hallucinante bedragen na EU-top: waarom is het akkoord zo "historisch"? En wie gaat dat betalen?
"Deal!", tweette Europees president Charles Michel om half zes vanmorgen. De leiders van de 27 lidstaten van de EU bereikten een akkoord over een coronafonds van 750 miljard euro, en de Europese begroting tot 2027. Waarom is dat akkoord zo "historisch"? En waar komen die hallucinante bedragen vandaan?
Waarom is het akkoord zo "historisch"?
In februari mislukte een Europese top over de meerjarenbegroting. De discussie ging toen over een tekort van 70 miljard euro, dat ontstond door het feit dat de Britten na de brexit niet meer meebetalen aan de EU-begroting. De top eindigde in chaos, zonder akkoord.
Nu is die begroting wél goedgekeurd, goed voor 1.074 miljard euro, met daarbovenop nog eens een coronaherstelfonds (dat krijgt de naam "Next Generation EU"). van 750 miljard euro. Op 5 maanden tijd beschikt de Europese Unie dus plots in totaal over ruim 1.800 miljard euro, en dat is ongezien.
De economische impact van de lockdowns is enorm, en zal ook nog even duren. Door geld uit dit coronafonds te gebruiken voor investeringen, wil de EU voor extra groei van de economie zorgen. Landen die economisch de grootste klappen kregen of zelf weinig veerkracht (“resilience”) hebben, komen in aanmerking voor de meeste investeringen.
De voorkeur gaat naar investeringen die helpen om de klimaatdoelstellingen te halen, of om de digitale slagkracht te verbeteren, of om hervormingen te ondersteunen die de concurrentiekracht verhogen. Klinkt allemaal behoorlijk abstract.
Het is aan de lidstaten om concrete voorstellen in te dienen, een eerste horde tegen oktober al. Daarna volgt een beoordeling door de Europese Commissie en de andere lidstaten. Tot en met 2023 kunnen projecten worden goedgekeurd. De laatste betalingen moeten eind 2026 gebeurd zijn. Langetermijnprojecten zijn dus uitgesloten.
Waar komt al dat geld vandaan?
Het geld van de meerjarenbegroting is vooral afkomstig uit de nationale schatkisten. Elk land draagt elk jaar een stukje van zijn belastinginkomsten over aan de EU.
Maar de 750 miljard euro van het coronaherstelfonds komt (voorlopig) niet van de belastingbetalers. Het nieuwe en voor de EU revolutionaire aan dit fonds is dat de Europese Unie het geld gaat lenen op de financiële markten. De lidstaten staan borg voor die lening, waardoor de Europese Unie het hoogste vertrouwen geniet en aan een erg lage rentevoet geld kan lenen.
Op deze schaal is dit nog nooit gebeurd. Het is een enorme breuk met het verleden, omdat de EU nu collectief schulden zal hebben, die later terugbetaald moeten worden. Een van de strijdpunten van de tegenstanders van dit fonds was dan ook ervoor zorgen dat dit een éénmalige en uitzonderlijke manier is om aan geld te geraken.
En wie gaat die leningen dan betalen?
Leningen moeten worden terugbetaald, met interest, hoe laag die ook is. Deze lening zou ten laatste in 2058 helemaal afbetaald moeten zijn. Van het aangaan van een nieuwe lening om een vorige terug te betalen (wat lidstaten continu doen) is geen sprake.
Vanaf 1 januari 2021 wil de EU een taks op niet-gerecycleerd plastic afval hebben. De opbrengst van die taks zal gebruikt worden om de eerste interesten terug te betalen. Vanaf 2023 wil de EU een invoertaks hebben op producten van landen die minder streng zijn op klimaatgebied.
En er circuleren nog andere voorstellen: een taks op de digitale bedrijven, een financiële transactietaks, de opbrengst van emissierechten voor de luchtvaart en zeevaart. Al die “nieuwe inkomsten” zouden volgens de Europese Commissie kunnen volstaan om de lening en de interesten terug te betalen.
Veel lidstaten zijn echter geen grote voorstander van zulke nieuwe “Europese belastingen”. Maar de druk op hen om de komende jaren toch zulke nieuwe inkomsten te zoeken, is nu groot. Anders zullen ze, om de lening terug te betalen, zélf meer belastinggeld aan de EU moeten overdragen, wat ze nu al niet willen. Of ze moeten snijden in het EU-budget, wat veel landen (die geld ontvangen) dan weer niet willen.
De Europese Commissie, die het plan opstelde, gaat er bovendien van uit dat de 750 miljard euro zichzelf zullen terugverdienen. Investeringen zorgen voor economische groei, meer werkgelegenheid en daardoor minder werkloosheidsuitkeringen, meer rijkdom en daardoor meer belastinginkomsten. Niet alleen in de landen waar het geld terecht komt, maar ook in landen die relatief meer betalen dan ontvangen, omdat hun bedrijven via de Europese interne markt veel exporteren naar bijvoorbeeld Italië en Spanje. Als het daar economisch beter gaat, is dat in ieders belang, is de redenering. Terugverdieneffecten bestaan voorlopig alleen op papier, het wordt afwachten of ze ook werkelijkheid zullen worden.
Herbekijk hieronder ook de analyse van Rob Heirbaut in "Het Journaal":
