Hebben Paul Magnette (PS) en Bart De Wever (N-VA) kans om samen een regering te vormen?

Aan de vooravond van de nationale feestdag stapte koning Filip opnieuw in de formatiedans. Maandag om halfvijf ontving hij PS-voorzitter Paul Magnette en diens N-VA-collega Bart De Wever op het paleis om hen aan te stellen als ‘preformateurs’. Ze krijgen de opdracht om een 'zo breed mogelijke coalitie’ te vormen en brengen een eerste keer verslag uit op 31 juli.

Het paleis handelde snel en dook in het gat nadat de poging van de ‘drie koningen’ was gestrand. De partijvoorzitters Georges-Louis Bouchez (MR), Egbert Lachaert (Open Vld) en Joachim Coens (CD&V) probeerden een ‘Arizona-coalitie’ op de been te brengen, met naast hun eigen partijen ook nog het cdH, sp.a en N-VA, maar niet de PS. De voorbije twee weken waren er echter discrete contacten tussen De Wever en Magnette, met sp.a-voorzitter Conner Rousseau als bemiddelaar. 

Toen afgelopen weekend duidelijk werd dat de Arizona-poging nergens toe leidde, was de volgende stap eigenlijk al voorbereid: de twee grootste partijen aan beide kanten van de taalgrens zouden overnemen. Doordat de koning De Wever en Magnette nu heeft aangesteld, krijgt hun opdracht ook een officieel en dwingend karakter. Bouchez, Coens en Lachaert, die op eigen initiatief werkten, voelden zich koud gepakt door het manoeuvre.

In tegenstelling tot eerdere ‘koninklijke gezanten’ die de voorbije maanden werden uitgestuurd, starten De Wever en Magnette niet met een consultatieronde. Na veertien maanden onderhandelen zijn de uitgangsposities van de verschillende partijen intussen bekend. De Wever en Magnette willen eerst op zoek naar een gemeenschappelijke vertrekbasis en die dan voorleggen aan de andere partijen. Wie hun aanbod nu nog weigert, zou zich onverantwoord opstellen.

Dubbele as

Heeft de nieuwe toenaderingspoging tussen PS en N-VA ook kans op slagen? De afgelopen veertien maanden is verschillende keren geprobeerd om de partijen dichter bij elkaar te brengen, telkens zonder succes. Nu, door de coronacrisis, zouden PS en N-VA elkaar kunnen vinden rond een dubbele as, zo valt te horen bij onderhandelaars. De Vlaams-nationalisten kunnen instemmen met linkser sociaal beleid, terwijl de Franstalige socialisten al hebben aangegeven te willen praten over een staatshervorming. Dat voor het eerst de twee voorzitters samen het heft in handen nemen, duidt erop dat deze poging ernstig is.

Toch is de weg naar een akkoord nog lang. Hoe ver kan de N-VA gaan om de PS tegemoet te komen? Extra publieke investeringen zijn één zaak, maar geen enkele Vlaams-nationalist wil de geldkraan helemaal open. Omgekeerd zit er bij de PS wel een regionalistische reflex, maar zal de partij nooit willen meestappen in de confederale logica van de N-VA. En wat met andere moeilijke thema’s, zoals asiel en migratie?

Mochten De Wever en Magnette een vergelijk vinden, dan liggen er nog twee belangrijke obstakels op de weg richting een volwaardige regering. Eerst en vooral moet Magnette de interne verdeeldheid binnen zijn partij overwinnen. Thierry Bodson, topman bij de socialistische vakbond FGTB, sloeg in een interview met Le Soir de deur niet meteen toe, wat een bemoedigend signaal is. Maar bij een deel van de achterban, en al zeker in de Brusselse federatie, blijft de afkeer voor de N-VA visceraal. 

Mede daarom dat Magnette maandagavond een filmpje loste op sociale media, gericht aan zijn eigen achterban. Daarin legde hij uit waarom hij geen andere keuze heeft dan met de N-VA te onderhandelen. “We kunnen dit land niet stuurloos achterlaten”, was zijn boodschap. Als er geen regering is binnen de 50 dagen, moeten er wat hem betreft nieuwe verkiezingen komen. 

De Wever verstuurde rond hetzelfde tijdstip een gelijkaardig filmpje, waarin hij zijn militanten geruststelde dat met de PS een communautair akkoord mogelijk was. “Maar er is geen enkele garantie op slagen”, voegde hij toe. De inhoud van de filmpjes werd op voorhand onderling afgetoetst, kwestie van niemand nodeloos te bruuskeren.

Steun van Bouchez

Een tweede obstakel is de nodige coalitiepartners overtuigen. De sp.a is een evidente keuze. Rousseau en Magnette vormen al enkele maanden een hechte tandem. CD&V heeft altijd gepleit voor een samenwerking tussen PS en N-VA en ziet ook nu brood in hun initiatief. Maar de liberalen geven nu al aan dat ze hun huid duur gaan verkopen. De steun van de MR van Bouchez is onontbeerlijk. 

Zowel Bouchez als zijn Open Vld-collega Lachaert pikken het niet dat sp.a en N-VA hen aan het lijntje hebben gehouden toen zij de Arizona-coalitie op de been trachtten te brengen. Zij hebben geen boodschap aan links socio-economisch beleid of communautaire hervormingen, maar willen hun eigen accenten kunnen leggen. Ook geven beide partijen aan dat ze hun lot aan elkaar hebben verbonden, terwijl de PS altijd heeft gezegd dat een regering met N-VA, MR én Open Vld wat hen betreft veel te veel naar rechts helt. De soms onvoorspelbare Bouchez strijdt met Magnette om het politiek leiderschap in Franstalig België, toch moeten beide heren tot een vergelijk zien te komen. 

Half september vraagt Sophie Wilmès (MR) opnieuw het vertrouwen aan het parlement, tegen dan moet er in principe een nieuwe regering zijn. Maar nu al is duidelijk: het wordt nog een lange politieke zomer.