Onderzoekers ontdekken waarom malariavaccins niet werken en wat wel zou werken

Malaria is een ziekte die vaak een dodelijke afloop kent en die in 2018 wereldwijd aan meer dan 400.000 mensen het leven heeft gekost. 61 procent van de dodelijke slachtoffers zijn kinderen jonger dan 5 jaar. Toch is er nog altijd geen effectief vaccin tegen de ziekte die door muggen verspreid wordt. 

Experten van de John Curtis School of Medical Research van de Australian National University (ANU) hebben nu ontdekt wat er mis is met de huidige vaccins en ze hebben een manier gevonden om vaccins aan te maken die de ziekte beter kunnen aanpakken. 

Effectieve vaccins werken doordat ze ervoor zorgen dat het lichaam  antilichamen aanmaakt tegen besmettelijke ziekten. Die maken dat het immuunsysteem een langdurige bescherming biedt tegen de ziekte. Als men na de vaccinatie immers besmet geraakt, herkennen de antilichamen de ziekteverwekkers en vallen ze die aan. 

De huidige malaria-vaccins slagen er echter niet in voldoende bescherming te bieden. "We hebben gemerkt dat bescherming tegen malaria gebaseerd op antilichamen moeilijk te bereiken is, aangezien het lichaam niet genoeg beschermende antilichamen kan aanmaken na een vaccinatie", zei doctor Hayley McNamara, de belangrijkste auteur van de nieuwe studie over malaria-vaccins. 

"Een negatief feedback-mechanisme maakt dat de antilichamen tegen malaria niet het niveau kunnen bereiken dat nodig is voor bescherming. Het beschermingsniveau dat nodig is om malaria te bevechten, is niet duurzaam met de huidige vaccins: het blijft slechts enkele weken na de eerste vaccinatie behouden", zei McNamara.  

Er bestaan verschillende soorten vaccins die op verschillende manieren aangemaakt worden. Sommige vaccins bevatten levende maar verzwakte ziektekiemen, andere dode ziekteverwekkers en nog andere delen van de ziekteverwekkers. 

Dat laatste is het geval bij de malaria-vaccins: die worden aangemaakt op basis van een eiwit dat zich op het oppervlak van de cel van de malaria-parasiet bevindt. Daartegen maakt het lichaam dan antilichamen aan die bij een infectie dat oppervlakte-eiwit herkennen en aanvallen. 

Maar, zoals gezegd, levert dat onvoldoende bescherming op. Het nieuwe onderzoek heeft nu uitgewezen dat het negatieve feedback mechanisme dat belet dat een voldoende bescherming bereikt wordt, overwonnen kan worden door vaccins aan te maken die verschillende oppervlakte-eiwitten van de parasiet als doelwit nemen.

"Malaria-vaccins falen omdat ze slechts immuniteit geven tegen één oppervlakte-eiwit van de parasiet", zei McNamara. "Ons onderzoek toont aan dat vaccins in de plaats daarvan moeten mikken op een reeks oppervlakte-eiwitten van de parasiet om bescherming te bieden tegen malaria." 

De gemakkelijkste ziekten om tegen te vaccineren vereisen maar kleine hoeveelheden antilichamen om voldoende bescherming te bieden. 

Voor complexe ziekten als malaria of hiv zijn er echter grote hoeveelheden antilichamen nodig om immuniteit te bereiken en volgens de onderzoekers kunnen hun bevindingen ook helpen om vaccins te ontwerpen tegen ziekten als hiv. 

De ontdekking zou essentieel kunnen zijn voor een reeks andere ziekten waartegen geen doeltreffend vaccin bestaat, zei de leider van de studie professor Ian Cockburn. 

"Deze ontdekking zou toegepast kunnen worden bij allerlei ziekten, en vooral bij ziekten waartegen geen effectieve vaccins bestaan", zei Cockburn. "We hebben een belangrijk mechanisme blootgelegd waarmee toekomstige ontwerpen voor vaccins rekening moeten houden."

De studie van de onderzoekers van ANU en verschillende Amerikaanse instellingen is gepubliceerd in Cell Host & Microbe.  Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van ANU.