Mysteries in Vlaanderen: waar komt de eeuwenoude vete tussen Aalst en Dendermonde vandaan?

Er is overal een gezonde rivaliteit tussen buursteden maar de vete tussen Aalst en Dendermonde is toch van een ander kaliber. Ze stoelt op een historisch conflict over centen en prestige (later meer daarover) maar kreeg de ludieke inslag die ze vandaag heeft door een groepje Aalsterse studenten. Zij voerden in de jaren 50 een grap uit die de toen bijna vergeten historische vete nieuw leven inblies. Ze probeerden toen namelijk het Ros Beiaard van Dendermonde te ontvoeren. Het Ros Beiaard is voor Dendermondenaars erg belangrijk, het is een imposant folkloristisch paard dat maar eens in de 10 jaar in de stad rondgaat. 

(beluister het verhaal hier of lees eronder verder)

Een uit de hand gelopen grap van drie Aalstenaars in 1952 ligt dus aan de basis van de huidige ludieke vete tussen beide steden. Daarbij staan nu twee folkloristische paarden centraal: het Ros Beiaard en het Ros Balatum.  Er zijn plaagstoten heen en weer. In beide steden zijn er zelfs speciale verenigingen opgericht met als hoofddoel de anderen te koeioneren.  Maar het conflict heeft ook échte historische gronden. 

De onmin tussen beide steden kende een eerste opflakkering in de 12^e eeuw. Toen begon Dendermonde tol te vragen aan schepen die van de Schelde, via de Dender, naar Aalst voeren. Schippers moesten, soms verschillende keren, betalen voor de opening van de sluizen. Een doortocht kostte een smak geld. Aalst kon de economische schade eerst nog beperken door in Baasrode, aan de Schelde, een loskade te gebruiken. Transport van goederen naar Aalst gebeurde dan verder over land.

(lees verder onder de foto)

Vanaf de 16^e eeuw kreeg Dendermonde het monopolie op de Schelde in de regio. Het was een grote economische klap én een absolute vernedering voor Aalst. Schippers moesten via Dendermonde varen en tol blijven betalen. Aalst probeerde de tol nog te ontwijken met plannen voor een kanaal naar Baasrode, maar dat kwam er nooit. Het economische conflict, dat tot halfweg de 19^e eeuw duurde, is de eerste voedingsbodem voor de eeuwenoude vete.  

Meer nog dan om geld alleen draaide de historische vete tussen Aalst en Dendermonde om prestige. Aalst kon de verschillende staatsleiders de voorbije eeuwen niet overtuigen als er belangrijke keuzes gemaakt moesten worden. Het gevolg was dat Dendermonde steeds meer aanzien kreeg.  

"Aalst viel 3 keer uit de boot", vertelt de Aalsterse stadsgids Jan Louies. "En dat zorgde voor wrevel, bovenop de bestaande onmin over de tolheffing." De Dendermondenaars werden al snel als "dikke nekken" en snoevers gezien. Op de Aalstenaars werd dan weer neergekeken, ze waren voor Dendermondenaren niet meer dan simpele ajuinenboeren. 

De vete tussen Aalst en Dendermonde heeft ook een folkloristische laag. Want beide steden maakten dus ook ruzie over hun folkloristische paarden. Dendermonde pronkte bij belangrijke gebeurtenissen met een imposant Ros Beiaard, een metershoog houten paard dat in de Middeleeuwen wel vaker opdook in processies en ommegangen, ook in andere steden. Ook de buren van Aalst hadden trouwens indertijd zo'n Ros Beiaard.  Er werd gediscussieerd over wie het mooiste paard had.    

De Dendermondenaars spotten in hun Ros Beiaardlied met de jaloezie van de Aalstenaars op het Dendermondse Ros. In Aalst konden ze de spot van de snoeverige buren maar weinig smaken. Het oude machtsconflict kreeg er zo een folkloristische dimensie bij. 

(lees verder onder de spotprent)

In de loop der eeuwen verwaterde de oude vete. Wat overbleef waren onschuldige spotnamen en grappen. De vete herleefde pas in 1952 toen een groep Aalsterse studenten tevergeefs het Ros Beiaard probeerde te ontvoeren. Het jaar daarop reed er in de Aalsterse carnavalsstoet voor het eerst een Ros Balatum mee, een parodie op het Ros Beiaard. 

Aalst en Dendermonde houden de vete, zeker sinds 1952, zelf in stand.  In Aalst zorgt de vereniging "De Draeckenieren" met de regelmaat van de klok voor een plaagstoot. In Dendermonde nemen de mensen van "Den Dèrremondse Klapper" de Aalstenaars op de korrel. 

Enkele voorbeelden van poetsen in beide richtingen: 

• Een ontvoering van Prins Carnaval Aalst en vrijlating in Dendermonde
• Een archeologische opgraving in Dendermonde waar een hobbelpaard opduikt 
• Een verbouwing van het Aalsters Belfort met een Dendermondse paardenkop
• Een zilverpapierinzameling als ontwikkelingshulp voor Dendermondenaren 
• Een valse begrafenisceremonie voor het Ros Beiaard  

Recent was er ook nog "Ajuingate". Aalsterse carnavalisten dumpten tonnen uien in Dendermonde. Als reactie werd het politiereglement in Dendermonde prompt aangepast, het verkopen van ajuinen werd tijdelijk verboden in het centrum van de stad. 

De vete leeft meestal op rond de Ros Beiaardommegang van Dendermonde, om de 10 jaar. Door de corona-uitbraak is de ommegang van mei 2020 uitgesteld naar volgende lente. Dan mag er links en rechts opnieuw wat vuurwerk verwacht worden.  Traditioneel wordt er dan een "Paardenzitting" georganiseerd  waar ook de burgemeesters aanwezig zijn. Er worden komische speeches gegeven en sneren uitgedeeld. De volgende zitting is op 22 mei 2021. 

Bij elk conflict horen ook spotnamen en dat is in Aalst en Dendermonde niet anders. Er heeft zich, in de loop der jaren, een heel scala van bijnamen ontwikkeld. De bekendste is ongetwijfeld "ajuin" voor de Aalstenaar. Het is een directe verwijzing naar de grote ajuinteelt vroeger in de regio. De scheldnaam werd door de Aalstenaars snel als geuzennaam omarmd. 

Dendermondenaars worden dan weer "kopvleesfretters" genoemd. Dat verwijst naar het Dendermondse kopvlees, een culinaire specialiteit die er al eeuwen gemaakt wordt. Aalstenaars beweren smalend dat het bewuste kopvlees niet van varkens is gemaakt, maar van hondenkrengen uit Aalst die in de Dender zijn afgedreven. 

Er zijn nog heel wat bijnamen, te veel om op te noemen. Enkele zijn wel een eervolle vermelding waard. Zo worden Dendermondenaars bijvoorbeeld ook "Polydoorkes" genoemd. Die bijnaam is een verwijzing naar Polydore De Keyser, een Dendermondenaar die het in de 19e eeuw tot Lord Mayor, of burgemeester van de City of London schopte tijdens de periode dat seriemoordenaar Jack The Ripper er voor onrust zorgde. In 1888 bezocht De Keyser zijn geboortestad, en voor die gelegenheid werd ook het Ros Beiaard van stal gehaald. Het was voor Aalstenaars dé gelegenheid om de stoefers van Dendermonde spottend "Polydoorkes" te beginnen noemen. 

Ook Aalstenaars kregen een bijnaam met een bijzonder verhaal: "repers". De spotnaam komt van het dialectwoord voor hoepel, een "reep". Want, in Aalst was er in de 18e eeuw een bijzondere turngroep actief die vooral kunstjes met hoepels en gekleurde linten uitvoerde. De groep maakte blijkbaar indruk in Aalst en daarbuiten want al gauw werden niet alleen de leden maar alle inwoners van de stad door Dendermondenaars "repers" genoemd. 

Kan een oude vete nog bijgelegd worden? Radio 2 bracht de burgemeesters van Aalst, Christophe D'Haese (N-VA), en Dendermonde, Piet Buyse (CD&V) samen in een ultieme verzoeningspoging.  Dat bleek al snel te hoog gegrepen want beide burgervaders bleven elkaar plaagstoten uitdelen. "Het is nu eenmaal deel van de traditie", klinkt het unisono. Een traditie die echter nog geen officiële internationale erkenning kreeg.  

Beluister hieronder de mislukte verzoeningspoging tussen de burgemeesters van Aalst en Dendermonde. 

Radio 2 ging te rade bij UNESCO, het internationaal orgaan dat immaterieel erfgoed erkent. De relatie tussen UNESCO en Aalst is troebel sinds het Aalsterse carnaval van de lijst van het immaterieel erfgoed verdween na opschudding over Joodse karikaturen, Dendermonde prijkt met de Ros Beiaardommegang nog wel op die lijst.

Jorijn Neyrinck zit in de beoordelingscommissie voor de nieuwe erkenningen binnen de UNESCO Conventie voor immaterieel erfgoed  en boort alle hoop meteen de grond in: "Het gaat bij deze vete over rivaliteit waar humor bij komt kijken. We hebben al gezien bij de heisa rond carnaval dat daar internationaal anders naar gekeken wordt dan bij ons", legt Neyrinck uit. "Een erkenning als UNESCO immaterieel erfgoed is uitgesloten maar er zijn wel andere opties."

"Er bestaat bij UNESCO ook zoiets als een "Memory of the World"-programma. Daar draait het om het "geheugen van de wereld": historische gebeurtenissen en herinneringen die niet vergeten mogen worden", zegt Neyrinck. "In zo'n programma zou een erkenning eerder kunnen thuishoren." In Aalst en Dendermonde is er weinig animo voor het voorstel. "We gaan het gewoon houden zoals het nu is. Deze ludieke vete is net iets waar we erg veel plezier aan beleven. Een officiële erkenning is nergens voor nodig", zeggen de burgemeesters bijna in koor.