Als ook je fans het beu worden: de grimmige grillen van Kanye West

“Ik had bijna mijn eigen dochter vermoord!” Een snotterende Kanye West staat op een podium in de Amerikaanse staat South Carolina. Hij draagt een kogelvrij vest, en spreekt zijn publiek zonder microfoon toe over Big Pharma, plastische chirurgie en vooral: abortus. Hij vertelt over hoe hij en zijn vrouw Kim Kardashian bijna hun eerste zwangerschap, zeven jaar geleden, hadden afgebroken. “Ze had de pillen al in haar hand”, roept hij terwijl zijn stem breekt. Vervolgens ratelt hij door, over hoe Steve Jobs, nee, iederéén ter wereld geadopteerd is. En hoe alle vrouwen die een zwangerschap uitdragen een miljoen dollar moeten krijgen.

Wie de transcriptie van zijn toespraak leest, ziet weinig verschil met een van Wests onsamenhangende Twitter-rants. De artiest heeft er een handje van weg om zijn social media te gebruiken als morsig bierviltje voor zijn ideeën. Maar dit was geen Twitter-rant. Het was een levens­echte campagnetoespraak. ‘Yeezus’ heeft immers besloten dat hij naast rapper, producer, mode­ontwerper, messias en ondernemer ook Amerikaans president aan zijn cv wil toevoegen. Kanye West die daadwerkelijk een gooi doet naar een zitje in het Witte Huis, prijkt, naast een globale pandemie en een nieuwe economische crisis, behoorlijk hoog op het lijstje met dingen die niet zouden mogen gebeuren. En toch stond hij daar. Op het podium. Met ‘2020’ in zijn haar geschoren, om ons eraan te herinneren dat we voor eeuwig vast lijken te zitten in dit rampjaar.

“I understand everyone is excited. You have someone who is not afraid of anyone. A genius who went to the hospital because his brain was too big for his skull.”

Wanneer je favoriete artiesten problematische (maar niet-strafbare) dingen doen, hoop je dat het een eenmalig dingetje is dat je haast letterlijk van tafel kunt vegen door te declameren dat je de kunstenaar van zijn kunst moet kunnen onderscheiden. In het geval van Kanye West gaat dat niet meer op. Zijn megalomane uitspraken zijn tegelijkertijd de motor én de stok in de wielen van zijn eigen succes.

Het arrogante, maar bij momenten geniale enfant terrible is moeilijk te vatten in enkele alinea’s. In zijn eigen woorden is Kanye West een god, een genie, een motherfucking monster, en “this generation’s closest thing to Einstein”. Een meer objectieve observator zou stellen dat Kanye West op zijn minst incontournabel is.

Kanye Omari West werd geboren op 8 juni 1977 in Atlanta als zoon van foto­journalist en voormalig Black Panther-lid Ray West en professor Engels Donda West. Toen zijn ouders uit elkaar gingen, bracht Donda hem groot in Chicago. Aanvankelijk ging West in navolging van zijn moeder voor een diploma Engelse taalkunde, maar de roep van de rap was luider dan die van de onregelmatige werkwoorden. Hij liet zijn studies achter zich en begon met het producen van nummers voor artiesten als Jay-Z. Hoewel hij in korte tijd bijzonder veel respect bijeenharkte voor zijn werk achter de knoppen, droomde West van een carrière voor de camera’s. Platenbonzen zagen aanvankelijk de aantrekkingskracht niet. Het was begin 2000, ruige rakkers als 50 Cent en Nas gooiden hoge ogen, en Kanye West was met zijn Ralph Lauren-­polo­shirts en middenklassen­achtergrond niet bepaald een marketingdroom. Toch wist West een deal te versieren bij Rock-A-Fella Records, dat hem, meer uit angst om hem te verliezen als producer, een pen in de hand duwde.

West stortte zich met verve op zijn eigen worp. Toen hij op de terugweg van de studio in slaap viel achter het stuur en de crash zijn kaak aan diggelen sloeg, hield dat hem niet tegen, integendeel. Plots was daar ‘Through the Wire’, gesteund op een versnelde sample van Chaka Khans ‘Through the Fire’ waarover hij zelf rapte van tussen dichtgeschroefde kaken. Can-do-Kanye.

Wests productietalent en kenmerkende gebruik van samples was al langer bekend, maar met deze song legde hij de fundering voor zijn carrière als rapper. De lyrics waren gevat, zijn stijl een tikje snerend en agressief, een voor­smaakje van zijn eerste album dat hij niet toevallig College Dropout (2004) doopte en dat meteen goed was voor twee Grammy-nominaties.

Ondertussen heeft West 21 van die Grammy’s voor zijn negen eigen studio­albums en talloze samenwerkingen op de schouw staan. Muzikale parels die telkens zodanig vernieuwend waren dat hij tweemaal de cover van Time Magazine sierde als een van de 100 meest invloedrijke personen ter wereld. Drie van zijn albums prijken in de Rolling Stone-lijst 500 Greatest Albums of All Time, en diezelfde publicatie noemde hem een van de 100 Best Songwriters of All Time. Dan mag je al eens prevelen dat je “dubbel zo relevant bent als Picasso of Pablo Escobar”.

Performancekunstenaar

Zijn muzikale succes zorgde ervoor dat West cultureel krediet had om zijn andere projecten, zoals een eigen kledinglijn (Yeezy), platenlabel (GOOD) en creatieve studio (Donda, als eerbetoon aan zijn ondertussen overleden moeder) te verwezenlijken. En wanneer hij niet dankzij zijn creatieve uitspattingen het nieuws haalde, zorgde zijn gedrag daar wel voor. Zo sprong hij in 2009 op het podium om Taylor Swift het zwijgen op te leggen toen die haar MTV Video Music Award voor beste clip in ontvangst wou nemen. “I’mma let you finish but Beyoncé had one of the best videos of all time.” Fraai waren zijn fratsen niet, maar ze versterkten wel zijn status als authentiek persoon die ook zijn kleine kantjes deelt. ‘People tryna say I’m goin’ crazy on Twitter/(…) / The media said he’s way outta control/ I just feel like I’m the only one not pretendin’/I’m not out of control I’m just not in they control’, rapt hij op ‘Saint Pablo’.

Sommigen zien hem als een kaufmaniaanse performancekunstenaar, een marketing­genie, een ongeleid projectiel dat tegelijkertijd altijd de touwtjes in handen heeft. Kanye West is vooral de ultieme paradox. Een zelfverklaarde highbrow snob die vervolgens trouwt met een reality­ster. Een zoon van een voormalige Black Panther die zich in een interview met TMZ afvraagt of “400 jaar slavernij geen keuze was”. Een artiest die tijdens een telethon voor de slachtoffers van orkaan Katrina riep dat toenmalig president Bush geen moer geeft om zwarte mensen, om twaalf jaar later te bekennen dat áls hij zou stemmen, hij allicht Trumps bolletje zou hebben ingekleurd.

Demonen

Waar zijn arrogantie aanvankelijk aandoenlijk was, voer voor memes en koffiemokken, beginnen zijn grillen steeds grimmiger te worden. Er gaat geen week voorbij of een problematische uitspraak haalt de headlines. Het voelt ergens hypocriet om hem daarop af te rekenen. De rapper heeft zijn innerlijke demonen immers nooit verborgen gehouden. ‘Shit could get menacin’, frightenin’ / find help/sometimes I scare myself’, geeft hij toe op zijn voorlaatste album Ye. De hoes is een berggezicht met het opschrift: ‘I hate being bi-polar, it’s awesome’.

Kanye West was de laatste jaren open over zijn manische episodes, maar gebruikte zijn stemmingsstoornis nooit als excuus. Iets wat zijn vrouw Kim Kardashian nu wel doet. Na Wests onrustwekkende campagnetoespraak en de bijbehorende Twitter-rant die daarop volgde, vraagt de reality­ster mededogen voor haar “complexe maar briljante” echtgenoot en zijn geestelijke gezondheidstoestand.

De vraag is wie er nog oren naar heeft. Het lijkt alsof zelfs zijn meest rabiate fans het beu zijn om Kanye Wests uitspattingen te vergoelijken met zijn talent, laat staan met zijn ziekte. Het is vermoeiend om telkens te verantwoorden waarom je je zogenaamde favoriete artiest ontvolgd hebt op iedere app behalve Spotify. Om nog enthousiasme te veinzen voor zijn aangekondigde album Donda, dat normaal dit weekend zou moeten verschijnen. Om enkel hartzeer te voelen wanneer zijn naam herhaaldelijk in je newsfeed opduikt. De tijd is aangebroken om te stoppen met excuses, en hem op zijn woord te nemen. Zelf zegt hij het immers het best.

‘My 15 seconds up, but I got more to say,

That’s enough Mr. West, please.

No more today.’

(Kanye West – ‘Everything I Am’)