Direct naar artikelinhoud
AchtergrondAmerikaanse politiek

Trump is een campagne van angst begonnen

President Donald Trump stuurde ordetroepen naar Portland, waar Black Lives Matter-demonstranten al wekenlang de straat op gingen en het federale gerechtsgebouw aan alle kanten bekladden met graffiti.Beeld Getty Images

‘Je bent niet veilig in het Amerika van Joe Biden.’ Volgens Donald Trump lopen de VS in álle opzichten gevaar. De onrust die er nu heerst gaat straks in het groot gebeuren als Biden president wordt, zegt hij. ‘Biden is een marionet van militant links.’

Als er iets duidelijk is geworden, de afgelopen weken, is het dit: Amerika gaat eraan. Maandagavond was het weer te zien, op tv-zender Fox News. Een brandend politiebureau. Rellende betogers. Gebroken ruiten. Iemand die een stoep openbreekt. Winkels in de fik. Plunderaars.

En dan de boodschap: ‘Je bent niet veilig in het Amerika van Joe Biden.’

Dat de campagne van president Donald Trump beelden uit het Amerika van Donald Trump gebruikt om kiezers bang te maken voor het Amerika van Joe Biden, is natuurlijk een ironie die helemaal past bij Trumps basishouding dat hij nergens verantwoordelijk voor is. Donald Trump beloofde in 2016 dat hij korte metten zou maken met de door hem gesignaleerde wetteloosheid. “De misdaad en het geweld die onze natie vandaag de dag aantasten zullen spoedig, en ik bedoel zeer spoedig, stoppen”, zei hij op de Republikeinse Conventie in Cleveland. Een half jaar later, op de dag van de inauguratie: “Dit Amerikaanse bloedbad stopt nu!”

Niet dus, volgens zijn eigen campagne. Het is een puinhoop, als we de beelden mogen geloven. En dus belooft Trump, als hij weer wordt verkozen tot president, een chaos te voorkomen die er al is.

Ondanks dat duizelingwekkende gespiegel en het gebrek aan logica is de boodschap helder. Trump denkt in de voortdurende onrust in de VS een klassieke route richting zijn herverkiezing te hebben gevonden. De steden waar de protesten het hevigst zijn, worden geleid door Democratische burgemeesters, en daar maakt Trump een waarschuwing van: dit is in het klein wat er straks in het groot gaat gebeuren, als Biden president wordt. Oftewel, zegt Trump: Amerika is in gevaar, en ik ben de redder. ‘LAW & ORDER’, heeft hij de afgelopen twee maanden 25 keer getwitterd, vaak zonder nadere toelichting (de laatste keer daarvoor dat hij over law-and-order twitterde was in 2018, niet toevallig ook een verkiezingsjaar).

Wetten en orde

Dat is niet het enige: de VS lopen volgens Trump in álle opzichten gevaar. De economie gaat eraan. De buitenwijken gaan eraan. De kerken gaan eraan. Terwijl progressief Amerika de crises van nu wil aangrijpen om het land structureel te veranderen, ziet Trump het als een moment om zo hard mogelijk duidelijk te maken dat alles moet blijven zoals het is.

Kan dat werken? Kunnen genoeg Amerikanen bang genoeg worden gemaakt, zodat ze stemmen op de man die zegt dat ze met hem nergens bang voor hoeven te zijn?

Wetten en orde zijn zeker een thema. Volgens onderzoek uit eind 2019 van marktonderzoekbureau YouGov vond 42 procent van de Amerikanen misdaad een ernstig probleem. Dat was 53 procent in het (iets gewelddadigere) verkiezingsjaar 2016, dus er is een potentiële marge die Trump kan proberen aan te boren. Bange Amerikanen zijn vaker wit dan zwart en stemmen twee keer zo vaak op de Republikeinen, dus in theorie is er wat te winnen met een angstcampagne.

President Trump spreekt Amerika toe vanuit het Witte Huis. Hij denkt in de onrust in de VS een klassieke route richting zijn herverkiezing te hebben gevonden.Beeld NYT/DOUG MILLS

Dat daarbij de perceptie van misdaad belangrijker is dan de werkelijkheid, blijkt ook al jaren uit cijfers. Ja, in sommige steden is de laatste weken een opmerkelijke piek van geweld te zien, maar de misdaad in de Verenigde Staten daalt al 25 jaar gestaag. Volgens FBI-cijfers met 54 procent en volgens een jaarlijks onderzoek van het ministerie van Justitie, dat via enquêtes ook misdaden meetelt waarvan geen aangifte is gedaan, met bijna tweederde. Toch denken zo’n zes op de tien Amerikanen al 25 jaar dat de misdaad dit jaar erger is dan het jaar ervoor.

Dat Trump de raciale onrust in het land aangrijpt als aanknopingspunt voor zijn bangmakerij, is ook politiek-historisch gezien een begrijpelijke strategie. Law-and-order werd groot in de jaren 60, toen de burgerrechtendemonstraties tot politiek geweld leidden (waarbij overigens vooral progressieve slachtoffers vielen) en parallel daaraan ook de ‘gewone’ criminaliteit toenam. Ronald Reagan werd er in 1967 gouverneur van Californië mee en Richard Nixon in 1968 president. Het thema bleef belangrijk en hielp ook Reagan in 1980 aan het presidentschap, waarna hij begon met de massale opsluiting van voornamelijk zwarte Amerikanen.

Toch is het de vraag of deze raciale en radicale kaart nog steeds zo kan worden gespeeld. De steun voor Black Lives Matter is na de moord op George Floyd tot ongekende hoogte gestegen, onder brede lagen van de bevolking. Een ruime meerderheid van Amerikanen is voor politiehervorming. In Portland is het protest na de komst van federale politieagenten alleen maar toegenomen; er is onder meer een speciale moederbrigade actief, die weinig weg heeft van de radicale anarchisten en antifa’s die volgens Trump de toon zetten. De door de regering gestuurde agenten hebben de chaos alleen maar vergroot, dus de vraag is of genoeg Amerikanen die van regels en orde houden vertrouwen hebben in de man die daarvoor zegt te kunnen zorgen.

Trump beperkt zijn hernieuwde belofte van law-and-order dus niet tot woorden. De afgelopen weken heeft hij verschillende maatregelen genomen om te laten zien dat het hem menens is – of in elk geval, dat het de campagne menens is.

Federale ordetroepen jagen Black Lives Matter-demonstranten uiteen in Portland, Oregon.Beeld AP

De massale Black Lives Matter-demonstraties, die in verschillende steden soms overgingen in plunderingen, gaven hem de aanleiding die hij nodig had. In eerste instantie probeerde hij het leger in te zetten om de protesten de kop in te drukken. In Washington liet hij reservisten van de Nationale Garde opdraven om het Witte Huis te beschermen. Hij liet twee helikopters laag rondvliegen om demonstranten te intimideren. Hij liet een plein schoonvegen om te poseren met een bijbel. Hij stationeerde actieve militairen even buiten Washington, klaar om in te grijpen, en dreigde die ook op andere steden af te sturen.

Maar toen hoge (oud-)militairen daar kritiek op hadden en bevelhebber Mark Milley in juni een memo liet rondgaan waarin hij wees op de rechten van demonstranten, was duidelijk dat Trump niet op het leger kon rekenen – of in elk geval niet zoals hij had voorzien. Dus ging hij op zoek naar loyalere bevelhebbers, en die vond hij in kabinetsleden die hij zelf had aangesteld.

Toen in de loop van juni de Black Lives Matter-demonstranten steeds meer standbeelden te lijf gingen, die overal in de VS staan om zuidelijke helden uit de burgeroorlog te eren, vaardigde Trump een presidentieel decreet uit om de standbeelden te beschermen. De taak werd toebedeeld aan Chad Wolf, een niet door de Senaat goedgekeurde interim-minister van Binnenlandse Veiligheid, die twee jaar geleden mede aan de basis had gestaan van een van de afschrikwekkendste immigratiemaatregelen van de regering-Trump: het scheiden van kinderen van hun ouders, nadat die zich als asielzoeker hadden gemeld aan de grens met Mexico.

Wolf formeerde nieuwe federale ordetroepen, bestaand uit eenheden van de grenspolitie, de immigratiepolitie en bewakers van rechtbanken, die ‘snel inzetbaar’ moesten zijn om ‘onze historische monumenten te beschermen’, zei Wolf op 1 juli, bij de oprichting van deze nieuwe dienst.

‘Gewelddadige anarchisten’

Het ging om meer dan standbeelden, zo bleek alleen al uit de naam, Protecting American Communities Taskforce (PACT). Wolf wees daar zelf ook op. “We blijven niet passief staan afwachten terwijl gewelddadige anarchisten en relschoppers proberen de symbolen van onze natie te beschadigen en te vernietigen, en de wetten en orde willen verstoren en onze buurten in chaos willen storten.”

De ordetroepen werden als eerste naar Portland, Oregon gestuurd, waar al wekenlang Black Lives Matter-demonstranten de straat op gingen en het federale gerechtsgebouw aan alle kanten bekladden met graffiti. Het resultaat: enorme chaos. In camouflagekleding en zonder identificatie leveren de troepen nacht na nacht slag met demonstranten, die soms worden opgepakt en afgevoerd in auto’s zonder opschrift, en soms ook met geweld worden uitgeschakeld.

“Goed gedaan”, zei Trump maandag. Nadat de burgemeester van Portland woensdag door traangas van zijn agenten werd getroffen, zei Trump donderdag in een interview op Fox News: “Ze hebben hem een goed pak slaag gegeven. Het is met hem gedaan.”

Intussen is ook een tweede operatie aan de gang, onder auspiciën van minister van Justitie William Barr: Operation LeGend, vernoemd naar de vierjarige LeGend Taliferro, die eind juni terwijl hij lag te slapen stierf door een verdwaalde kogel in Kansas City. “De dood van LeGend is een afschuwelijke herinnering dat gewelddadige misdaad die niet wordt bestreden een bedreiging is voor ons allen, en niet mag doorgaan”, zei Barr op 8 juli, toen hij de eerste honderd federale agenten naar Kansas City stuurde. Tot verrassing overigens van de lokale (Democratische) burgemeester Quinton Lucas, die bij zijn gouverneur alleen om extra geld had gevraagd. Hij accepteerde de hulp wel, omdat hij hoopt daarmee meer moordzaken te kunnen oplossen, in een jaar dat een dodelijk recordjaar dreigt te worden. Maar het is maar één deel van de puzzel, voegde hij eraan toe. “Geestelijke gezondheidszorg, constructieve rechtspraak, conflictoplossing, de-escalatie, en betere relaties tussen de politie en de gemeenschap zijn ook belangrijke onderdelen van misdaadbestrijding.”

Maandag boekte Operatie LeGend een eerste succes, met de voorgeleiding van een twintigjarige man die ervan werd verdacht over de voet van een agent te zijn heengereden. Bij zijn aanhouding werden ook illegale geladen vuurwapens gevonden, en bekende de man een geregeld wietroker te zijn. “Illegale drugs en illegale vuurwapens zijn een dodelijke combinatie”, meldde het persbericht van justitie, dat de verdachte ‘a violent crime waiting to happen’ noemde – alsof er preventief een moordenaar was opgepakt.

Woensdag kondigden Trump en Barr de uitbreiding van dat programma aan. “Decennialang hebben de politici van onze grote steden de belangen van criminelen boven die van gehoorzame burgers gesteld”, zei Trump. “En nu omarmen ze de extreemlinkse beweging om de politie op te breken, wat tot gevolg heeft dat de criminaliteit de pan uit rijst. In New York zijn er de afgelopen maand driehonderd mensen neergeschoten!’

Trump bezoekt het medisch centrum Walter Reed. ‘Joe Biden en zijn bazen van radicaal-links zullen de prachtige voorsteden totaal vernietigen. Suburbia zal niet meer zijn zoals we het nu kennen.'Beeld AP

Deze operatie, met agenten van onder meer de FBI en drugspolitie DEA, is anders dan die in Portland – het gaat om ‘normale’ criminaliteitsbestrijding, en de agenten gaan niet in camouflage-uniform de straat op. De agenten zullen samenwerken met de lokale politie, en komen dus alleen als ze welkom zijn. Er gaan er honderd naar Chicago, en vijfentwintig naar Albuquerque, twee steden waar het bendegeweld deze zomer sterk is toegenomen. Net als Trump legde ook Barr de link met de demonstraties van de afgelopen weken. “Dit geweld is een direct gevolg van de aanvallen op de politie en de verzwakking van de politie van de laatste tijd”, zei hij. Waarna hij loog dat de federale hulptroepen onder de vlag van Operatie LeGend in Kansas City al tweehonderd verdachten hebben opgepakt, in plaats van één. Criminaliteitsbestrijding of niet: ook deze actie is politiek.

Maar het machtsvertoon is niet genoeg: het moet natuurlijk gekoppeld worden aan de gevaarlijke plannen van Joe Biden. Hoe doe je dat? Door hem zo links mogelijk af te schilderen.

En Biden ís ook naar links opgeschoven, de afgelopen maanden.

De Democratische presidentskandidaat, die tijdens de voorverkiezingen campagne voerde met een nostalgische terug-naar-Obama-agenda, heeft na het winnen van de nominatie toenadering gezocht tot de linkerflank van de partij, die had gehoopt op de zelfbenoemde Democratische socialist Bernie Sanders. Biden zette zes ‘eenheidswerkgroepen’ op waarin ook plaats was voor aanhangers van Sanders, onder wie Alexandria Ocasio-Cortez (AOC), de progressieve afgevaardigde uit New York, die de klimaatwerkgroep (mede) mocht leiden. Het project resulteerde in 110 pagina’s met compromissen die ver genoeg gaan om ook Sanders en AOC tevreden te stellen.

Een Sanders in schaapskleren

Sindsdien weet Trump genoeg: Biden is een Sanders in schaapskleren. “Biden is een marionet van Bernie Sanders, AOC en militant links”, zei Trump, een dag nadat de adviezen waren uitgekomen. “Niemand zal veilig zijn in een Biden Amerika. Biden weet niet eens wat dat is, een Biden Amerika, maar andere mensen wel. Er zullen radicalen zijn die de boel voor hem bestieren.”

Trump verdraait de adviezen van de werkgroep om die conclusie te ondersteunen. Eentje waarop hij blijft terugkomen is dat Biden de geldkraan naar de politie zou willen dichtdraaien. “Ze willen onze gevangenissen sluiten”, zei hij twee weken geleden tijdens een persconferentie in de tuin van het Witte Huis. “En ze willen de politie opheffen. Ze zullen ook wel de gevangenissen willen opheffen.”

Dat staat nergens – wel staat er in het document dat het budget van de politie verhoogd wordt na bepaalde hervormingen. Maar Trump blijft erop hameren dat Biden de politie wil afschaffen. Afgelopen zondag, toen hij dat in een interview met Fox News weer beweerde, liet hij zelfs een print van de aanbevelingen aanrukken om zijn gelijk te halen, nadat interviewer Chris Wallace had gezegd dat het echt nergens staat.

Federale ordetroepen mikken op demonstranten tijdens een protestmars tegen politiegeweld en raciale ongelijkheid in Portland, Oregon.Beeld REUTERS

Zwetend zocht Trump in het document. “Wat hier staat: vervolging, schuilsteden, illegale vreemdelingen aansporen, asiel uitbreiden, afschaffen immigratiedetentie... nu ja, ik zal het vinden.”

Natuurlijk kon Trump de woorden niet terugvinden. Toch hield Trump na het interview vol dat hij gelijk had. “De corrupte Joe Biden wil onze politie geen geld meer geven. Misschien gebruikt hij andere woorden, maar als je kijkt naar zijn pact met Crazy Bernie, dan is dat wat hij wil doen. Het zal Amerika vernietigen!”

De bangmakerij werd vertaald in een tv-spotje waarin een oudere dame alleen thuis is en de politie wil bellen als een inbreker met een koevoet voor de deur staat. Ze krijgt niemand aan de lijn omdat er te veel bezuinigd is op de politie – het laatste dat we zien is dat de inbreker de deur open doet, en de telefoon uit haar handen valt.

Trump richt zich met zijn paniekzaaierij vooral op de kiezers die het hardst van hem zijn weggerend: de bewoners van de voorsteden, van wie in 2016 meer dan de helft op hem stemde, maar die in 2018 de Democraten een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden bezorgden. Uit peilingen tot dusver blijkt dat de hoog opgeleide, welvarende, meestal witte Amerikanen daar Trump de rug toekeren.

Voor hen heeft Trump zelfs een speciale boodschap: de voorsteden zullen worden afgeschaft.

Angst voor de ander

Dat moet niet letterlijk worden genomen; Biden zal niet met een bulldozer komen om suburbia plat te walsen. Nee, het hele idee van suburbia is in gevaar, volgens Trump. Daarmee probeert hij een van de diepste Amerikaanse angsten aan te boren: die angst voor de ander.

Want wat staat er in de plannen van Biden? Hij wil de zogeheten Regel ter Bevordering van Eerlijke Huisvesting (AFFH) gaan implementeren, die Amerikaanse wijken gebiedt om meer verschillende mensen door elkaar in een wijk te plaatsen, en historische segregatie te doorbreken. Concreet komt het erop neer dat er nu in de voorsteden alleen relatief dure vrijstaande huizen staan – huis, dubbele garage, kortgeknipt gazon – en geen appartementen of rijtjeshuizen. De AFFH zou de steden verplichten die bestemmingsplannen open te breken, zodat het aanbod diverser wordt.

“Je huis zal in waarde dalen en de misdaadcijfers zullen snel stijgen”, zei Trump vorige week. “Joe Biden en zijn bazen van radicaal-links zullen de prachtige voorsteden totaal vernietigen. Suburbia zal niet meer zijn zoals we het nu kennen. Mensen hebben hun hele leven gewerkt om in een buurt te komen wonen, en nu zullen ze het naar de verdommenis zien gaan. Gaat niet gebeuren. Niet zolang ik hier zit.” Later was hij nog wat specifieker en zei hij dat Biden “het bestemmingsplan voor eengezinswoningen wil elimineren, zodat Joost mag weten wie naar de voorsteden komen, zodat jullie buurten onveilig worden en de waarde van jullie huizen omlaag gaat”.

Hij noemde geen kleuren, maar iedereen weet op zo’n moment over wie Trump het heeft.

Terwijl in grote delen van Amerika de roep om meer (raciale) rechtvaardigheid is toegenomen, ook in de voorsteden, vertrouwt Trump zoals altijd, op zijn instinct. Vrijdag stuurde hij een tweet waarin hij zich richtte aan de suburban housewives van Amerika, en waarin hij beloofde hun American Dream te beschermen - wat een beeld oproept van vrouwen in schorten die in pastelkleuren in keukens staan die van alle moderne gemakken zijn voorzien. Terwijl sommigen van hen gewoon in Portland in de frontlinies staan. Trump denkt dat de Amerikaanse Droom iets is dat verdedigd moeten worden. Veel Amerikanen denken dat de Amerikaanse Droom iets is dat heroverd moet worden.