Epidemie-expert geeft met tienstappenplan hoop om tweede golf in te dijken

Hij woont zelf in het zwaar getroffen Antwerpen-Noord, maar weet zijn ongerustheid om te buigen in een positieve boodschap. “We kunnen het aan indien we nu strenger worden én mekaar verbindend aansporen.” De man stelt een tienstappenplan voor om uit de miserie te geraken.

De Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT) is een 120 jaar oude wetenschappelijke vereniging die samenwerkt met de Vlaamse universiteiten en al een eeuw ervaring heeft met contactopsporing in het kader van de tuberculosebestrijding. Arrazola de Oñate adviseert de GEES over die veelbesproken contact tracing en het maatschappelijk beheren van grote epidemieën. “De historische kennis verworven tijdens de tuberculose-epidemie is nog altijd relevant”, maakt hij zich sterk.

Het licht dat Arrazola de Oñate aan het eind van de tunnel ziet, heeft verschillende bronnen. “De meerderheid van de besmette personen zijn nu mensen zonder symptomen en die zijn minder besmettelijk. Zij zijn daarenboven makkelijker traceerbaar omdat er sneller dan in maart in quarantaine wordt gegaan, de contactopsporing op kruissnelheid komt en er een groter bewustzijn is. In een best case scenario is de situatie dus onder controle te houden.”

Is het effectief zo, dat mensen sneller in quarantaine gaan? Wordt dat gecontroleerd?

“Er is daarop geen controle, maar als je luistert naar veel huisartsen en mensen die positief testten, merk je dat men nu meer geneigd is in quarantaine te gaan dan enkele maanden geleden. Intussen, na drie maanden lockdown, is het bewustzijn daaromtrent toegenomen en weten de mensen dat enkele weken quarantaine niet zo heel erg is vergeleken met die drie maanden. Twee weken quarantaine klinkt vandaag minder zwaar dan in maart of april. Huisartsen geven dat ook mee aan besmette personen: ‘Ga met je gezin in quarantaine, je zal gecontacteerd worden.’ De vertrouwensband wordt overgedragen op de contact tracer, dat werkt beter. Zo proberen we het vanaf nu in Antwerpen te doen en zo zou het ook op andere plaatsen met veel opstoten moeten gebeuren.” (lees verder onder de foto)

Mensen die besmet zijn maar geen symptomen vertonen, waarom werden die getest? En indien de meerderheid van besmette gevallen minder besmettelijk is, hoe verklaar je dan de gestegen r-waarde (het reproductiegetal)?

“We doen het contactonderzoek nu anders: de personen met wie contact is geweest, worden ook getest. Voordien was de boodschap enkel: ga thuis in quarantaine.  Nu worden die contactpersonen ook getest. Wat het reproductiegetal betreft: de stijging ervan kan een neveneffect zijn van het breder en zeer gefocust testen: van mensen die contact hebben gehad met een besmet persoon. Meer personen die het virus niet verspreiden, komen ook in het cijfer terecht omdat ze nu eenmaal besmet zijn. De stijgende opnames in de ziekenhuizen zijn dan wel weer verontrustend.”

Je zegt dat het bewustzijn is toegenomen, terwijl heel wat experts aanklagen dat de bevolking zich in slaap heeft laten wiegen en de waakzaamheid de voorbije weken is verslapt.

“Dat is voor een stuk te wijten aan het feit dat de versoepelingen te snel zijn doorgevoerd en op te korte tijd. En aan een gebrek aan communicatie over hoe je veilig uit een lockdown komt. Communicatie gericht op specifieke leeftijds- en taalgroepen. Anderzijds was de maatschappij ook moe en hadden mensen nood aan rust, niet in het minst de artsen en virologen zelf. Het is achteraf makkelijk gezegd dat we in slaap gewiegd zijn. Al zou ik nu ook niet in een vol vliegtuig gaan zitten. Die versoepeling had men kunnen uitstellen. Eens een jaartje zonder vliegvakantie is niet erg, tenzij voor de luchtvaartsector. Dat is een moeilijk evenwicht, en het is dan ook niet makkelijk daaromtrent politieke beslissingen te nemen.”

Jij hebt je vakantie gecanceld wegens opflakkeringen van het virus in je eigen buurt. Moeten we dat massaal doen, als een vorm van solidariteit en burgerzin?

“Dat is zeker geen slecht idee, de ‘lockdown light’ die mensen zichzelf nu vrijwillig opleggen. Maar er met de auto op uit trekken, een tentje in een wei zetten en daar met je gezinsbubbel vakantie nemen, kan ook perfect. Toeristen in Spanje, waar je zowat overal een mondmasker op moet, getuigen dat ze zich daar veiliger voelen dan hier. Maar intussen zit het mondmaskergebruik ook hier in de lift. Of het beter overal verplicht zou worden? Ik heb twijfels bij het nut van een mondmasker als je met de fiets buiten drukke zones rijdt. Maar op een drukke markt, en op de Meir moet je het wel opzetten.”

Midden april vond je mondmaskers niet zaligmakend maar had je wel veel hoop op de contact tracing die op zijn zachtst gezegd een valse start nam. Heb je daar inmiddels vertrouwen in?

“De start van de contactopsporing werd op de piek van de zorgwekkende situatie in de woonzorgcentra genomen en misschien heeft men te snel willen schakelen. Intussen werd het systeem week na week beter en hopelijk komt er een goeie 2.0-versie eind augustus, al vind ik dat laat. Daarom is het beter het systeem aan te vullen met contactopsporing op lokaal niveau, waarbij Zorg en Gezondheid ook nauw betrokken is. Zo komen de twee systemen elkaar in het midden tegen en mijd je dubbel werk. Lokaal is het ook makkelijker eens iemand te bezoeken, dat vergt niet veel extra werk want die persoon woont om de hoek. Zo krijg je sneller een idee van de plaatsen waar de transmissie is gebeurd: een familiefeest, een werkomgeving.”

Ervaar je het als je morele plicht om een hoopvol perspectief te schetsen, vanuit de gedachte dat onheilspellende berichten de motivatie om zich aan de maatregelen te houden uithollen?

“Ik ben ook best streng, maar het klopt dat het hameren op het nakende onheil voor een zekere vermoeidheid zorgt. Daarom zeg ik: we kunnen het aan als we elkaar verbindend, positief aansporen. ‘Goed zo, Karel, dit is de tiende dag van je quarantaine. Nog maar vier dagen te gaan. Komaan, je bent er bijna, ik steun je’. Met enkel negatieve boodschappen komen we er niet. We moeten de mensen meesleuren. Je kan kritiek hebben op de politici, maar voeg daar een verbindende boodschap aan toe. Stel: ik zie twintig jongeren veel te dicht bij elkaar, knuffelend en kussend. Dan zeg ik: ‘Gasten, willen jullie helpen? Zodra dit gedaan is, kan je weer doen wat tieners en twintigers moeten doen en een liefje zoeken. Maar kan je intussen helpen je ouders en grootouders te beschermen tegen een ziekte waar ze kunnen aan sterven?’”

Tienstappenplan om tweede golf de kop in te drukken

Wouter Arrazola de Oñate heeft nog hoop, maar vanzelf zal het nu ook weer niet gaan. Hij somt tien gulden regels op waarmee we het virus kunnen overwinnen.

1. Terug naar een bubbel van minder dan tien personen, en niet elke week een nieuwe groep van personen met wie je contact hebt

2. Minder verplaatsingen. Blijf meer in je eigen bubbel, en onthoud daarbij dat je beter in de tuin kan zitten dan in de woonkamer

3. Beperk het aantal contacten. Feesten zouden moeten beperkt worden en eventueel zelfs verboden

4. Controle bij werkgevers in de informele economie. Mensen die in busjes worden opgehaald en naar werkplekken worden gebracht voor tijdelijke jobs, moeten alle maatregelen kunnen naleven.

5. Bewaar afstand en was regelmatig je handen. Anderhalve meter is best ver, je zou een bezemsteel moeten bij hebben om mensen op die afstand te wijzen. Ook wat het handen wassen betreft, is het gevoel van urgentie over deze simpele maatregelen weggedeemsterd toen men de versoepelingen is gaan doorvoeren. Hier moet meer op gehamerd worden

6. De overheid zou er goed aan doen flesjes alcoholgel uit te delen. Ik heb altijd zo’n flesje op zak.

7. Mondmaskers op in drukke omgevingen, liefst meer dan minder. Maar laat dat mondmasker je geen vals gevoel van veiligheid geven: met een mondkapje op mag je niet plots dichter bij elkaar gaan staan in een wachtrij. Het mondmasker mag de aandacht van andere maatregelen niet verminderen. Het is en-en, niet of-of.

8. Laat de politici wat meer luisteren naar de experts. Die hébben al rekening gehouden met de sociale en economische impact van de maatregelen, de politiek mag daar niet te veel van afknabbelen.

9. Verlucht je hele huis en laat de zon binnen. Luchten is een oude strategie uit de tbc-bestrijding, een infectieziekte die zich ook via aerosolen of kleine speekseldruppeltjes verspreidt. Wanneer een zieke persoon in een kamer zit te hoesten, blijven die deeltjes een tijdje hangen. Maar zet je een raam open, dan verdunt de concentratie druppels redelijk snel en heb je minder kans op besmetting. Ook zonlicht is belangrijk want een bepaald deel van de UV-straling deactiveert het virus. Het virus is nog wel aanwezig, maar het doet niks meer.

10. Consultaties in buitenlucht voor besmettelijke mensen. Wanneer er extra testzones moeten komen voor veel mensen, is het beter die buiten in te richten dan in een afgesloten ruimte. Vroeger gebruikten we tenten van het Rode Kruis, voor- en achteraan open zodat er wind door speelde.