De lockdown heeft in India (1,4 miljoen besmettingen) tot een humanitaire ramp geleid

India gaat van de ene sombere mijlpaal naar de andere. Vrijdag werd de eerste dosis van het experimentele vaccin Covaxin toegediend in een academisch ziekenhuis in de hoofdstad New Delhi, een van de twaalf plaatsen in India waar het geneesmiddel wordt getest.

India is een uitstekende proeftuin voor mogelijke covid-vaccins, vanwege een grimmige mijlpaal die op 17 juli werd bereikt: op die dag werd India met bijna anderhalf miljoen bevestigde corona-besmettingen (en 32.000 corona-doden) het derde coronaland ter wereld, na de Verenigde Staten en Brazilië. Zondag kwamen er weer ruim 48.000 besmettingen bij. Enig lichtpuntje: India telt 1,37 miljard inwoners, vier keer zoveel als de VS en zes keer zoveel als Brazilië, en die landen hebben respectievelijk 4,3 miljoen en 2,4 miljoen corona-gevallen. Relatief gezien valt het in India dus nog mee.

Medicijnen

Niettemin dreigt voor India een slecht scenario. Nadat de eerste uitbraken vooral toesloegen in grote steden, zoals Mumbai, Chennai en New Delhi, zijn nu de kleinere steden en het platteland aan de beurt. Daar zijn de leefomstandigheden en de medische zorg veel slechter. De verwachting is dan ook dat het aantal gevallen snel zal stijgen, met een reeks pieken van deelstaat tot deelstaat. Nu al melden sommige deelstaten tekorten aan medicijnen voor de behandeling van covidpatiënten. Met de slechte vooruitzichten – de piek zal volgens epidemiologen nog maanden op zich laten wachten – maakt India nu ook haast met de productie van grote hoeveelheden generieke medicijnen, zoals een goedkope versie van remdesivir.

De snelle toename van het aantal besmetting in de afgelopen weken valt deels te verklaren door het beleid van de Indiase regering. Die verbaasde iedereen door op 24 maart plots een van de strengste lockdowns ter wereld in te stellen, gedreven door de begrijpelijke angst dat de pandemie de fragiele gezondheidszorg zou wegvagen. De lockdown leidde echter tot een humanitaire ramp: miljoenen arme trekarbeiders verloren hun werk en inkomen en trokken in een chaotische exodus te voet naar hun dorpen op het platteland, daarbij het virus soms met zich meenemend.

Vervolgens kwam er eind juni een volgens velen voortijdige versoepeling, ingegeven door de impact van de lockdown op de economie en op het armste deel van de bevolking. Bedrijven, restaurants en winkelcentra gingen weer open, en bussen, treinen en ander openbaar vervoer gingen weer rijden, zelfs in zwaar getroffen steden zoals Mumbai en Delhi. Ook toeristenattracties als de Taj Mahal openden weer de deuren. Gevolg was een razendsnelle toename van het aantal besmettingen, die premier Narendra Modi in een televisietoespraak weet aan mensen die geen mondkapje dragen en die social distancing niet in acht nemen. “Mensen worden nonchalant. We moeten overtreders aanpakken.”

Vergissing

Volgens critici was de landelijke lockdown, aanvankelijk gevierd als een dappere en visionaire actie van premier Modi, een grote vergissing. Te drastisch, te gecentraliseerd, te weinig doordacht, en met catastrofale gevolgen voor de armste Indiërs. “De lockdown beschermde vooral de rijken, omdat die het zich konden veroorloven thuis te blijven. De armen konden dat niet, en die kregen dus de grootste klap van de ziekte. Het is een apert onrechtvaardige situatie”, aldus de Amerikaanse epidemioloog en econoom Ramanan Laxminarayan van het Center for Disease, Economics and Policy in Washington DC.

Volgens Edward Simpson en Avinash Paliwal van de School of Asian Studies in Londen hadden de meest nadelige gevolgen van de lockdown, zoals de massale volksverhuizing van arme dagloners en het excessieve politiegeweld bij de handhaving van de maatregelen (in Tamil Nadu zitten tien agenten vast voor de dood en marteling van een vader en een zoon die de lockdown-regels hadden overtreden door hun winkel open te houden) vermeden of verzacht kunnen worden met betere planning, financiële steun en gratis transport. “Niets van dit alles is gedaan, en dat is een falen van de staat”, schrijven ze per e-mail.

En dan heeft de lockdown als volksgezondheidsmaatregel niet eens veel effect gehad, vooral ook als gevolg van veel te weinig testen, aldus Kapil Yadav van het gezaghebbende All India Institute of Medical Sciences. “De lockdown heeft de verspreiding van het virus alleen vertraagd.” Daarbij moet aangetekend worden dat sommige deelstaten, zoals Kerala in het zuiden, het virus veel beter hebben aangepakt door een beleid van vroegtijdig opsporen, isoleren en agressief testen.

Testen

De huidige opmars van het virus lijkt dan ook mede het gevolg van massaler testen. Het aantal testen is binnen enkele weken opgeschaald van enkele honderden naar 350.000 tests per dag, en dat levert meer gevallen op. Volgens experts wordt nog steeds te weinig en te eenzijdig getest en worden veel asymptomatische besmettingen over het hoofd gezien, waardoor de 1,4 miljoen geturfde gevallen vrijwel zeker een forse onderschatting zijn.

“Wij kunnen alleen tests doen bij symptomatische patiënten en in die gevallen waar medische interventie echt nodig is”, zegt een arts van King George Medical University in Lucknow via Whatsapp (anoniem, want de medici staan onder grote druk van de regering-Modi om geen informatie over de coronacrisis met de media te delen). “Grootschalig testen ligt buiten ons bereik. Maar we zouden minstens een sample moeten hebben van nabije contacten om infectieketens te kunnen verbreken.”

Volgens de regering-Modi doet India het intussen internationaal niet zo slecht. Er zouden in India veel minder mensen aan het virus overlijden dan gemiddeld wereldwijd: 2,4 tegen 4,1 procent. Maar je kunt dit soort cijfers niet zomaar vergelijken, zegt de arts uit Lucknow. “Daarbij spelen zoveel factoren een rol, zoals de lage testgraad in India, de specifieke geografie, het gemiddelde infectieverleden, de relatief jonge bevolking.” Zeker is dat de officiële sterftecijfers te laag zijn, want de meerderheid van de mensen, zeker op het platteland, sterft buiten het zicht van de medische zorg.

De sterke toename van het aantal coronagevallen in veel Indiase steden en deelstaten leidde vorige week tot nieuwe lockdowns van een of twee weken, zoals in Bengaluru, het Silicon Valley van India, toeristische trekpleister Goa, en het straatarme agrarische Bihar. Uttar Pradesh, met 200 miljoen inwoners de grootste deelstaat, heeft weekend-lockdowns ingevoerd. Een tiental andere staten zet containment zones in, kleinere lockdowns van risicowijken die worden afgegrendeld voor allesbehalve de noodzakelijkste diensten.

Loze belofte

De coronacrisis weerspiegelt intussen de bestaande ongelijkheden in de Indiase maatschappij. Modi beloofde dat iedere Indiër recht op testen en behandeling heeft, maar dat blijft een loze belofte in een land dat zo weinig uitgeeft aan gezondheidszorg (1,28 procent van het BNP, een van de laagste percentages ter wereld, nog geen 65 euro per inwoner). “Er is een kloof tussen arm en rijk, het leven van de armen telt niet”, zegt de arts uit Lucknow.

India heeft weliswaar overheidsziekenhuizen met gratis of goedkope zorg voor de armen, maar patiënten krijgen daar te maken met een chronisch gebrek aan personeel en bedden, plus wachtrijen waarin je zomaar het virus kunt oplopen. Op het platteland is vaak helemaal geen ziekenhuis in de buurt. Daartegenover staan dure private klinieken voor de rijken, die bovendien thuis kunnen uitzieken en schaarse medicijnen kunnen inslaan op de zwarte markt.

Excessen lieten dan ook niet lang op zich wachten. Coronapatiënten werden bij overbelaste ziekenhuizen weggestuurd, zoals in Bengaluru, waar een man stierf nadat zijn familie bij negen ziekenhuizen niet werd gehoord. In de staat Karnataka werden covid-slachtoffers in naamloze graven gedumpt. En in Delhi kon de snelle toename van coronapatiënten pas na weken worden opgevangen door massaal opvangcentra uit de grond te stampen. Aan het tekort aan artsen was minder te doen, temeer daar er volgens de Indian Medical Association al circa 100 zijn gestorven en 1300 besmet zijn geraakt.

Hoezeer de gezondheidszorg al uit het lood is geslagen laten begraafdata uit Ahmedabad zien. Ze tonen een sterke stijging van niet-coronagerelateerde sterfte: ernstig zieke patiënten die uit angst voor besmetting niet naar het ziekenhuis zijn gegaan. “De epidemie heeft de gewone zorg nu al ondermijnd, en dat voorspelt weinig goeds voor de rest van het land”, aldus Rajib Dasgupta, hoogleraar gezondheidszorg aan Jawaharlal Nehru University in Delhi.

Gratis voedsel

De Indiase regering tracht intussen bij haar pogingen de immense economische schade te beperken (voor 2021 geschat op zeker 133 miljard dollar) en de zwakkeren in de samenleving wel te helpen. Voor kleine bedrijven was er een pakket van 40 miljard dollar aan goedkope leningen, er is een plan voor 300.000 nieuwe betaalbare huurhuizen, en een programma van 12 miljard dollar voor gratis voedsel voor 800 miljoen mensen is verlengd tot november. Maar het is volgens kenners te weinig. De Indiase economie kraakt.

De problemen worden zoals altijd in India gecompliceerd door nationalisme en groepsdenken, zeggen Simpson en Paliwal. Zo zijn er complottheorieën over de herkomst van het virus. Vanwege een uitbraak bij de islamitische groep Tablighi Jamaat kregen aanvankelijk moslims de schuld. Zij zouden het virus expres verspreiden om hindoes te doden. Ook zijn er geruchten dat vegetarisme het virus tegengaat, waardoor de (door moslims gedomineerde) vleessector instortte. Minderheden uit het noordoosten worden gemolesteerd omdat zij het “Chinese virus bij zich zouden dragen. “De regering kan veel doen om zulk geweld in te tomen, maar wil dat blijkbaar niet”, aldus Simpson en Paliwal.

De regering zal volgens experts komende maanden alles op alles moeten zetten om de crisis in de hand houden. De economie zoveel mogelijk openen, en de toevloed van patiënten tegelijk hanteerbaar houden, door het instellen van containment zones waarin van huis tot huis iedereen met symptomen wordt getest. En als er toch te veel mensen ziek worden en de zorg raakt overbelast, moet er triage komen, zei Giridhar Babu van Public Health Foundation of India tegen de BBC. “Het merendeel van de middenklasse kan met milde symptomen best thuisblijven. We zouden alleen (arme) mensen die geen aparte kamer voor thuisisolatie hebben in de ziekenhuizen moeten toelaten.”

Medici houden niettemin hun hart vast. Hoe zien de komende maanden eruit? Verschrikkelijk, zegt de arts uit Lucknow. “Alleen een vaccin kan ons redden.”