Mentaal kan de tweede golf hard aankomen: ‘De frustraties zijn groter’

Ze slaapt slechter. Voelt zich onrustig. Kwaad ook omdat de regering zo lang heeft getreuzeld om nieuwe maatregelen te nemen. Blogster en mama van twee zonen Maja Vande Velde (36) getuigde de voorbije week op haar Instagram-pagina over de mentale onrust die ze voelt. In een open brief vroeg ze de overheid om meer daadkracht. “Ik mis een kapitein op het schip. De regels zijn ook heel erg verwarrend. Mogen we nu nog afspreken, of niet? We moeten ook de horeca steunen, maar het liefst zo veilig mogelijk. Dat is allemaal best verwarrend.”

Zelf is ze niet heel bang voor een tweede lockdown. “Ik weet dat ik dat kan. Ik hoef ook niet zo nodig op café. Maar sommige van mijn volgers vertellen me hoe ze tot op heden nog maar nauwelijks contact hadden met anderen. Hoe ze zich steeds rigoureus aan de regels hebben gehouden en hoe ze pas de laatste weken durfden afspreken met anderen. Voor hen betekent een nieuwe verstrenging een enorme klap.”

Toen de eerste golf ons land in zijn greep hield, waarschuwden een heleboel experts voor de mentale ravage die dat zou nalaten. Zogenaamde niet-dringende consultaties werden uitgesteld, waardoor – zeker in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) – heel wat mensen niet langer konden rekenen op de juiste ondersteuning. “Met een subwerkgroep van de GEES die zich focust op mentaal welzijn hebben we enkele weken geleden samengezeten net om na te denken hoe we ons op zo'n tweede golf kunnen voorbereiden”, zegt psycholoog-gedragstherapeut Kris Van den Broeck (Universiteit Antwerpen). “De sector heeft toen opgeroepen dat de GGZ zoveel mogelijk moet open blijven.” 

Jongeren

Of een tweede golf mentaal nog zwaarder wordt, valt moeilijk te voorspellen. “Je weet de impact niet van iets wat nog moet komen”, zegt Van den Broeck. “Ik maak me vooral zorgen over de jongeren, van wie nu wordt gezegd dat zij de meeste besmettingen oplopen. Het is ook deze groep die tijdens de eerste golf het meest heeft afgezien. Het is niet verwonderlijk dat zij nu hun vrijheid ten volle hebben benut. Bij jongeren zijn die sociale contacten essentieel voor hun identiteitsbepaling.”

Bij Tele-Onthaal noteren ze alvast een stijging van het aantal oproepen over corona. Waar begin juli 13 procent van de gesprekken over corona ging, was dat vorige week al 23 procent. “We vermoeden dat dit verder zal stijgen”, zegt woordvoerster Jennifer Pots. “Tijdens de vorige piek ging zo'n 60 procent van de gesprekken erover en zagen we ook algemeen een enorme toename van het aantal telefoontjes. We zetten ons dus schrap voor wat komt.” Meer informatie over de cijfers is er voorlopig niet, daar is een grondigere analyse voor nodig. 

Toen corona midden maart het leven on hold dwong, was dat voor de hele bevolking een nieuwe situatie. Nooit eerder maakten we een gezondheidscrisis van die omvang mee. Nooit eerder moest een land in lockdown en raakte iedereen willens nillens vertrouwd met termen als social distancing of bubbels. Het grote verschil vandaag is dat iedereen ongeveer wel weet wat komt. “Ik ben bang dat er coronamoeheid dreigt te ontstaan”, zei psycholoog Maarten Vansteenkiste daarover in deze krant (DM 27/7). 

Herkenbaar, vindt Tine Daeseleire, klinisch psychologe bij The Human Link in Antwerpen. Ook zij merkt hoe mensen meer moe en gelaten zijn dan enkele maanden geleden. “Zeker degenen die de voorbije maanden strikt alle regels hebben opgevolgd. Je merkt dat de frustraties toenemen en dat mensen naar elkaars gedrag kijken en elkaar als schuldige aanwijzen.”

Aangeleerde hulpeloosheid

Bij de eerste golf werd er geapplaudisseerd voor het zorgpersoneel en werden mondmaskers genaaid. Nu lijkt #samentegencorona stilaan een beetje te verwateren. “En dat dreigt het mentaal zwaarder te maken”, zegt Daeseleire. “Je hebt dat samenhorigheidsgevoel toch wat nodig. Je wil niet dat mensen in een soort aangeleerde hulpeloosheid belanden, waarbij ze het gevoel hebben dat hun gedrag helemaal geen verschil maakt. Want dat is natuurlijk niet zo.”

Toch hoeft een tweede golf niet per se een grotere beproeving te worden. “Tijdens die eerste golf kreeg ik heel veel mensen over de vloer die heel erg ongerust waren, kampten met angsten, bang waren om besmet te raken...”, zegt Daeseleire. “Wie toen heeft geleerd om daarmee om te gaan, begint nu beter gewapend aan de strijd. Bij sommige mensen zal de angst vermoedelijk ook minder groot zijn, net omdat ze beter kunnen bevatten wat eraan komt. Veel hangt natuurlijk af van de omstandigheden waarin je leeft. Kun je blijven werken? Hoe sta je er financieel voor? Heb je zelf of in je omgeving van nabij met het virus te maken gekregen? Dat bepaalt allemaal mee hoe zwaar het al dan niet wordt.”

Evengoed blijft het onzeker hoe de komende weken zullen evolueren. Gaan de cijfers terug naar omlaag? Kunnen de scholen netjes openen in september? Of moeten we verder de duimschroeven aanspannen? “Ga ik mij opnieuw aan preteaching moeten wagen met mijn zonen van 9 en 6?”, vraagt Maja Vande Velde zich af. “Ik probeer daar eigenlijk nog niet over na te denken. Om mezelf te beschermen. Zelf merk ik hoe die eerste lockdown me ook veerkrachtiger heeft gemaakt. Maar ik begrijp ook dat sommige ouders nu al moe worden van het idee alleen al.”